Die ANC se onwilligheid om ’n sterk standpunt teen die oorlog in Oekraïne in te neem, het ’n boekgesprek by die Suidoosterfees heeltemal oorheers.
Die gesprek tydens die Suidoosterfees se Jakes Gerwel-gespreksreeks was veronderstel om oor die oud-ANC-politikus Ronnie Kasrils se jongste boek te handel.
Kasrils is ’n marxistiese revolusionêr wat sy militêre opleiding in die 1960’s tydens die ou Sowjetunie se bewind in Oekraïne ontvang het. Tydens sy opleiding in Odessa was Oekraïne nog deel van die USSR.
Hy is genooi om as deel van die Jakes Gerwel-gesprekke by die fees oor sy jongste boek International brigade against apartheid: Secrets of the people’s war that liberated South Africa te gesels.
Die gespreksvoerder was Anthony Butler, professor in politieke studies aan die Universiteit Kaapstad.
Anthony Butler en Ronnie Kasrils (Foto: Jean Oosthuizen)
Die boek vertel die verhale van sogenaamde internasionaliste wat in die geheim vir die ANC se gewapende vleuel, Umkhonto we Sizwe (MK), gewerk het in die stryd om Suid-Afrika van apartheidsheerskappy te bevry.
Hulle het as koeriers opgetree, veilige huise in die buurstate en binne Suid-Afrika verskaf, gehelp om vegters oor grense heen te infiltreer, en het glo tonne
wapens op die mees kreatiewe maniere die land in gesmokkel.
Volgens Kasrils het van die smokkelaars gemaak of hulle gaan draf en dan van die wapens begrawe. Hy beweer die grond in die Kaap was so sag dat hulle maklik van die wapens kon begrawe as hulle kamstig gaan draf of piekniek gehou het. In die noordelike dele van die land waar die grond harder is, was dit volgens Kasrils moeiliker om die wapens, wat die land ingesmokkel is, te begrawe.
Die Kubaanse, Oos-Duitse en Russiese bydraers in die boek se bydraes skets daardie lande se steun vir die ANC en MK.
Wat egter soos ’n donker wolk oor die gesprek gehang en uiteindelik die hele gesprek oorheers het, was die oorlog in Oekraïne en die vraag of Rusland enige morele reg gehad het om Oekraïne binne te val.
Vir Kasrils was dit duidelik ’n teer saak. Hy het nog steeds ’n groot bewondering vir die ontbinde USSR en het ’n yslike weersin in veral die lande van die Noord-Atlantiese Verdragsorganisasie (NAVO). Daarom was dit vir hom ’n ongemaklike vraag om te beantwoord.
Hy het heeltyd gehamer op die “Westerse propaganda” wat ons gevoer word en is vies omdat Suid-Afrikaners nie meer na die Russiese staatsbeheerde TV kan kyk nie.
Hoewel hy die oorlog in Oekraïne veroordeel, het hy die heeltyd tussen die lyne vir Rusland geskerm. Hy pak die skuld vir die konflik op NAVO omdat hulle volgens
hom ’n wesenlike bedreiging vir Rusland inhou. Lande soos Pole en Finland is ook nie in Kasrils se goeie boekies nie. Hy beweer hulle hits die oorlog aan met behulp van die valke in NAVO en gooi olie op die vuur.
In die doodsnikke van die Koue Oorlog het al hoe meer Sowjet-republieke hul onafhanklikheid van Moskou aangekondig, en in die res van Oos-Europa is kommunistiese regerings, soos in Pole, vreedsaam omvergewerp, asook in lande soos Hongarye, Tsjeggo-Slowakye en Bulgarye. Vir kommuniste soos Kasrils moes
dit ’n bitter pil wees om te sluk.
Kasrils sê met die beëindiging van die Koue Oorlog tussen die Sowjetunie en die Westerse wêreld in 1991, was daar geen regverdiging meer vir NAVO se bestaan nie en moes hulle eintlik ontbind het. “Waarom het hulle dit nie gedoen nie?”
Hy het diegene wat uitgesproke is teen die oorlog in Oekraïne daarvan beskuldig dat hulle niks doen wanneer die bomme op Gaza in Palestina val nie. “Daar is nie ’n
ewewigtige oordeel by Westerse lande wanneer dit oor oorlog gaan nie,” sê hy.
Butler het by Kasrils aangedring op ’n antwoord of die oorlog in Oekraïne geregverdig kan word waarna hy toegegee het dat Rusland nie die land moes binneval nie.
Hy verdedig egter Suid-Afrika se sagte benadering om buite stemming te bly wanneer Rusland in die Verenigde Nasies (VN) vir die inval veroordeel word. “Wat is verkeerd daarmee as Suid-Afrika saam met 17 ander lande in Afrika buite stemming bly?”
Hoewel hy Poetin glad nie verdedig het nie, beskou hy president Wolodimir Zelenski van Oekraïne as ’n liggewig politikus wat heeltemal uit sy diepte is.
“Die hele ding is ’n baie komplekse saak,” het Kasrils by meer as een geleentheid gesê.
Hy het ook die vrees uitgespreek dat die huidige konflik tot ’n kernoorlog kan lei, wat die hele planeet sal verwoes as dit gebeur.
Tydens die gesprek het sy gedagtes dikwels teruggedwaal na die Rusland wat hy as 23-jarige kommunistiese revolusionêr leer ken het. Hoewel hy Oekraïne se onafhanklikheid erken, was Oekraïne vir hom tydens sy opleiding in Odessa deel van Rusland, en vir die Russe daar in die stedelike gebied is dit vandag nog deel van Rusland, sê hy.
Hy is ook vies vir Poetin omdat Lenin deur hom blameer word vir die situasie waarin Rusland hom tans bevind.
Poetin beweer dat voormalige Russiese leiers, Josef Stalin en Wladimir Lenin, die grond in gebiede soos die Donbas-streek onregmatig aan Oekraïne gegee het.
Volgens Kasrils is dit glad nie so eenvoudig nie. Hy sê Lenin was met sy rug teen die muur en dis die Weste se skuld. “Poetin is nie Rusland nie,” sê Kasrils. “Dit is ’n komplekse gemeenskap. Ek het nog nooit van Poetin gehou nie, maar Suid-Afrika kan nie ’n land in die steek laat wat hom tydens apartheid bygestaan het nie.”
Hy meen die huidige oorlog kon gekeer word as Poetin tydens die 2014-konflik in die land strenger opgetree het. Hy glo die destydse regering is deur middel van ’n staatsgreep omvergewerp. Hy beweer ook die nuwe regime het die Russiese taal in die pro-Russiese gebiede in Oekraïne verban toe hulle daar
oorgeneem het, en dat dit die spanning in die land verder verhoog het. Kasrils maak hierdie uitsprake ondanks die feit dat Zelenski se moedertaal Russies is.
“Maar ons is eintlik hier om oor my boek te praat,” het Kasrils die gesprek na sy boek probeer teruglei. Tydens vraetyd was daar byna geen vrae oor sy boek nie, maar wel oor sy standpunt ten opsigte van Oekraïne.
Volgens Kasrils help dit nie nou meer om hare te kloof oor die vraag of die Europese Unie of Rusland reg is nie. Ons is verby daardie punt. Al wat nou moet gebeur is om hierdie malligheid te stop, want as daar ’n kernoorlog uitbreek sal daar niks van die planeet oorbly nie. “Nie ’n enkele mens of dier sal dit oorleef nie.”
Die valke in NAVO en die Europese Unie wat die oorlog volgens hom aanblaas, speel met vuur en sal ’n groot deel van die blaam moet dra as ’n kernoorlog ons lot is,
sê Kasrils. Daarom ondersteun hy president Cyril Ramaphosa se sagte benadering teenoor Rusland om ’n einde aan die oorlog te probeer maak.
Lees ook:
Jakes Gerwel-gespreksreeks (Suidoosterfees): Krotoa – wat beteken sy vandag?