NSFAS-hulpskema vir studente kan lei tot nog ’n #FeesMustFall

  • 0

Tito Texidor iii op Unsplash

Protesaksies wat herinner aan die #FeesMustFall-veldtog van 2015 het die afgelope week of wat op verskeie universiteitkampusse in die land uitgebreek en op sommige plekke gewelddadig geraak.

Die jongste optogte en betogings is onder meer veroorsaak deur die nuwe regstreeksebetalingstelsel wat die nasionale finansiële hulpskema vir studente (NSFAS) ingestel het.

Studente is ongelukkig oor NSFAS se nuwe aanlynbetalingstelsel, die deregistrasie van studente vanaf die skema weens wanprestasie en ’n oponthoud met betalings. NSFAS het verlede maand ook met stappe begin om finansiering aan studente wat nie vir NSFAS-hulp kwalifiseer nie, te onttrek.

Dit alles was die vonk in die kruitvat wat tot die jongste protesoptredes by verskeie kampusse gelei het wat plek-plek gewelddadig geraak het.

NSFAS is in 1995 ingestel om onder meer die skewe rasverdeling van universiteitstudente aan te spreek deur meer fondse beskikbaar te stel vir arm maar verdienstelike studente om hoër onderwys vir hulle meer bekostigbaar te maak.

Van 1995 tot 2016 is gemiddeld 121 253 universiteitstudente per jaar finansieel bygestaan en R60,6 miljard is aan hierdie ontvangers uitbetaal.

Aan die einde van 2015 het die #FeesMustFall-studenteprotesbeweging op Suid-Afrikaanse kampusse opnuut die fokus gerig op die bekostigbaarheid ‒ of onbekostigbaarheid ‒ van hoër onderwys vir studente uit armer gemeenskappe in Suid-Afrika. Hierdie veldtog het in 2016 met hernude ywer en dringendheid voortgeduur.

In Pretoria, Bloemfontein en Potchefstroom het studente die afgelope twee weke in tipiese #FeesMustFall-modus operandi in groot getalle op kampusse betoog uit frustrasie met NSFAS se nuwe uitbetalingstelsel.

...........
In Pretoria, Bloemfontein en Potchefstroom het studente die afgelope twee weke in tipiese #FeesMustFall-modus operandi in groot getalle op kampusse betoog uit frustrasie met NSFAS se nuwe uitbetalingstelsel.
.............

Die meeste betogings het plaasgevind onder studente van die Tshwane Universiteit vir Tegnologie (TUT), die Universiteit van Pretoria (UP), die Universiteit van die Vrystaat (UV) en Noordwes-Universiteit (NWU).

Die #FeesMustFall-beweging het destyds die finansiële uitdagings wat deur baie studente ondervind word, beklemtoon, asook die hindernisse om kwaliteitonderwys te bekom. Die protesaksies het ook betogings, optogte en soms botsings met wetstoepassing ingesluit.

Die beweging het aansienlike aandag gekry en ’n nasionale gesprek oor die toeganklikheid en bekostigbaarheid van hoër onderwys in Suid-Afrika ontketen. Dit het ook gesprekke oor breër sosio-ekonomiese kwessies en ongelykheid in die land teweeggebring. Die beweging het ’n impak op beleidsbesprekings gehad en het tot enkele veranderinge in die hoëronderwysbefondsingstelsel gelei.

NSFAS is ’n Suid-Afrikaanse regeringsentiteit en is veronderstel om studente wat finansiële behoefte het, te ondersteun deur studiebeurse, lenings en subsidies beskikbaar te stel om hul studiekoste te dek. Studente wat aan spesifieke kwalifikasievereistes voldoen, kan dus deur die NSFAS-stelsel vir finansiële hulp aansoek doen.

Die skema het egter oor die jare heen verskeie uitdagings en kontroverses ondervind, insluitend finansiële tekorte, administratiewe probleme en betalingsprobleme. Daar bestaan reeds geruime tyd gemengde gevoelens oor die sukses van die skema.

...........
NSFAS is ’n Suid-Afrikaanse regeringsentiteit en is veronderstel om studente wat finansiële behoefte het, te ondersteun deur studiebeurse, lenings en subsidies beskikbaar te stel om hul studiekoste te dek. Studente wat aan spesifieke kwalifikasievereistes voldoen, kan dus deur die NSFAS-stelsel vir finansiële hulp aansoek doen.
Die skema het egter oor die jare heen verskeie uitdagings en kontroverses ondervind, insluitend finansiële tekorte, administratiewe probleme en betalingsprobleme. Daar bestaan reeds geruime tyd gemengde gevoelens oor die sukses van die skema.
..............

Pierre de Villiers van die Departement Ekonomie aan die Universiteit Stellenbosch (US) sê die verwagtings wat deur oudpresident Jacob Zuma geskep is dat almal gratis kan studeer, het onrealistiese verwagtings by studente ontlok.

Hy sê hoër onderwys is maar net nog een van baie sosiale kwessies wat deur die staat befonds moet word, en akute korrupsie dra nie juis by om dit te laat werk en die werklike probleme aan te spreek nie.

De Villiers sê dit is nie ’n staatsgeheim dat die middeletoets wat gedoen word om te bepaal of studente kwalifiseer, redelik gebrekkige resultate oplewer nie.

“Daar is natuurlik ook die ‘missing middle’ waar huishoudings tussen R350 000 en R650 000 verdien en nie vir NSFAS kwalifiseer nie. Dan is daar natuurlik die mense wat in ’n gekkeparadys leef wat dink dat as die huishouding meer as R650 000 verdien, hulle self vir hulle kinders se studies kan betaal. Nadat die belastinggaarder, huispaaiemente, motorpaaiemente, kos ens met daai huishoudings klaar is, wil ek graag sien hoe diens hulle ’n odd R200 000. Dan praat ons nie eers daarvan as meer as een kind studeer nie. Baie van daai studente swot met lenings, wat beteken hulle het redelik groot skuld as hulle begin werk.”

Volgens De Villiers het die administrasie van NSFAS baie probleme gegee. Voorheen het universiteite self die fondse wat aan hulle toegeken is, bestuur, maar tans word alles sentraal gedoen. Hy sê hy vermoed deel van die probleem lê daar.

Die rede vir NSFAS se nypende geldtekort is volgens De Villiers kort en kragtig: Daar is ’n oormaat vraag na fondse.

“Die omskakeling van lenings na ‘beurse’ beteken daar word nie fondse teruggeploeg deur studente wat dit voorheen ontvang het en nou genoeg geld verdien om terug te betaal nie. Hulle is dus grootliks afhanklik van die beperkte fondse wat deur die regering aan NSFAS bewillig word.”

Hy wil hom nie openlik uitlaat oor die administrasie van NSFAS nie, maar het besliste menings daaroor, al kan hy dit nie met wetenskaplike feite bewys nie.

Frustrasie van studente oor die laat betaling van hulle fondse, of verkeerde bedrae wat betaal word, waarvan daar baie voorbeelde is, is volgens hom deel van die probleem. 

“Verder is hoër onderwys duur want jy werk met ’n personeelkorps wat hoogs opgelei is. Voorheen (wêreldwyd) is dit gesien as ’n eliteproduk en wat dus eintlik net deur die meer welvarendes bekostig kon word. Met die skuif na ‘massification’ van hoër onderwys het die vraag daarna baie toegeneem. Uiteraard gaan Suid-Afrika meer probleme hê as jou meer welvarende lande waar studente gratis kan swot (bv in Europa en Skandinawiese lande).”

Hy sê daar is ’n goeie saak uit te maak wat studente verantwoordelik hou om iets van die voordeel wat hulle ontvang het, terug te ploeg in die stelsel. Sommiges argumenteer dat hulle dit indirek deur middel van hoër belastingbetalings moet doen omdat hulle tipies meer verdien.

“Dan is dit ook so dat studente wat voorheen NSFAS-lenings gekry het, beter gevaar het as ander studente. Dit het gewys dat geld wel ‘n groot verskil maak aan die kwesbare (armer) studente. Dit is nog te kort om te sien of die verandering na beurse wat nie terugbetaal hoef te word nie, die prentjie gaan verander.”

Tot dusver is die patroon volgens hom steeds dieselfde, maar dis eintlik nog te vroeg om te sien of daar ’n nuwe tendens na vore tree. Die staat se begroting vir hoër onderwys was vir baie jare agter vergeleke met dié van die meeste ander wêrelddele. In die laaste klompie jaar word daar egter ’n groter persentasie aan hoër onderwys toegewys – weliswaar baie meer deur middel van NSFAS-toekennings as groter subsidies aan universiteite.

Sommige organisasies kla ook dat fondse nie deur al die beoogde begunstigdes ontvang word nie. Hulle is verder bekommerd oor die hoë bankkoste van die nuwe NSFAS-MasterCard.

Die South African Union of Students (SAUS) en die South African Students Congress (Sasco) sê daar bestaan ’n gebrek aan duidelikheid oor hoe om toegang tot die fondse te kry.

Politieke partye het uiteenlopend op die studente se onlangse protesaksies reageer. Die VF Plus het die optrede wat die afgelope tyd by verskeie hoëronderwysinstellings plaasgevind het, sterk veroordeel.

Die Demokratiese Alliansie (DA) het reeds aan Blade Nzimande, die minister van hoër onderwys, en die Bankvereniging van Suid-Afrika (Basa) oor die regstreeksebetalingstelsel geskryf.

“Gegewe die verskillende NSFAS-korrupsie-ondersoeke, die versuim van ’n administrateur om sy uitdagings op te los, en die feit dat bevindings van die Spesiale Ondersoekeenheid (SOE) steeds onder die loep is, moet die minister sekerlik versigtig wees wanneer dit by NFSAS kom,” het Chantel King, DA-LP, gesê.

Die onlangs gestigte politieke party RISE Mzansi sê hulle is diep bekommerd en kwaad oor die buitensporige gebruik van geweld deur wetstoepassingsagentskappe teen studente wat hul stem verhef in ’n oproep vir NFSAS om sy huis in orde te kry .

Volgens die VF Plus moet die instellings waar die protesoptrede plaasvind, protokolle instel om dit  te hanteer.

Die party sê in ’n verklaring die huidige reëls is klaarblyklik nie voldoende om die misdadige optrede van oproerige studente en misdadige elemente wat hulle by hierdie aksies aansluit, te voorkom of stop te sit nie.

“Hoëronderwysinstellings moet in samewerking met die polisie toesien dat protesaksies op hul kampusse in bedwang gehou word.” Protesaksies wat van kampusse af beweeg en eiendom beskadig en menselewens bedreig, moet volgens die VF Plus as oproerige byeenkomste ingevolge die wet deur die polisie benader word.

Wanneer die reg op protesaksie só misbruik word dat dit in misdadigheid ontaard, word daardie reg verbeur, sê die VF Plus. Hulle sê die skuldiges moet soos enige ander misdadiger voor die reg behandel word.

Volgens die party het die ANC-regering ’n kultuur van misdadigheid onder die jongmense van Suid-Afrika gekweek en dit kan nie langer geduld word nie.

RISE Mzansi se Jeug-en-studenteafdelingskoördineerder, Lawrence Manaka, sê sy party sal nooit die gebruik van geweld en die vernietiging van eiendom ondersteun nie. “Net so sal ons ook nooit die buitensporige gebruik van wetstoepassingsliggame ondersteun om die stemme van meestal vreedsame studentebetogers stil te maak nie.”

Die party sê in ’n verklaring Suid-Afrika het oor die jare gesien hoe privaat sekuriteit deur instellings van hoër onderwys en wetstoepassing deur die regering na studente-optogte ontplooi is, wat gelei het tot die arrestasie en, in die uiterste, die ontydige dood van studente, met Mthokozisi Ntumba wat ongelukkig die gesig geword het van geweld wat die staat teen studente uitgeoefen het.

“’n Regering wat omgee, is een wat sy jeug betrek en hoor waaroor hulle ontevrede is, maar weens die gebrek aan politieke wil wag die regering altyd dat dinge buite beheer raak voordat hulle optree en in sommige gevalle voorgee om dit te doen.”

Manaka sê die huidige ontvouende optogte en betogings word veroorsaak deur die nuwe regstreeksebetalingstelsel wat NSFAS ingestel het om die lang proses te probeer vermy voordat studente hul maaltydtoelaes kon kry, veral vroeg in die jaar.

In plaas daarvan om as ’n oplossing vir die situasie te dien, het die stelsel volgens hom selfs meer probleme geskep, aangesien dit studente met swaar administratiewe koste belas. Hy sê dit maak die min vordering wat gemaak is om te verseker dat studente die basiese dinge kan bekostig om te oorleef, ongedaan. “Behalwe om arm, verdienstelike studente uit te buit, neem die huidige stelsel tot twee dae om die geld in studente se rekeninge te weerspieël, al maak studente direkte betalings van die derde party na hul rekeninge.”

Die stelsel laat studente nie toe om een ​​transaksie te doen om die hoë heffings te beperk nie; dit dwing hulle eerder om twee afsonderlike transaksies te maak, wat hulle dus aan buitensporige koste onderwerp.

RISE Mzansi het ’n beroep op diensverskaffers gedoen om nie studente te melk deur hul winste te prioritiseer nie.

Manaka sê hoër onderwys is al baie jare in ’n krisis. “Hierdie jongste uitbarsting spreek tot ’n politieke establishment wat nie omgee vir die jeug nie, maar sonder huiwering ’n beroep sal doen op die jeug om van deur tot deur te gaan en stemme te werf vir die einste politieke establishment wat hierdie krisis veroorsaak het.”

Hy sê in ’n tyd waarin die lewenskoste te hoog is en selfs die middelklas skaars die basiese dinge kan bekostig, doen RISE Mzansi ’n beroep op NSFAS om dit te oorweeg om sy drempel te verhoog om ’n einde aan die “vermiste middel” te maak.

“Die minister van hoër onderwys, wetenskap en tegnologie, Blade Nzimande, kan nie aanhou om hom blind te hou vir brandende instellings en die pleidooie van die jeug wat hy veronderstel is om te dien nie.”

In 2024 moet jongmense onthou dat wanneer hulle hul regering die nodigste gehad het, dit eerder verkies het om hulle te kriminaliseer in plaas daarvan om hulle te betrek, het Manaka gesê.

Alles in ag genome kan dit nie ontken word dat daar ook suksesverhale is van studente wat deur NSFAS finansiële ondersteuning ontvang en suksesvolle kwalifikasies behaal het nie. Daar is egter ook uitdagings en geldige kritiek rondom die skema.

Finansiële tekorte en administratiewe probleme wat veroorsaak dat studente nie betyds hul finansiële ondersteuning ontvang of die studente bereik wat dit die meeste nodig het nie, kan dalk net die vonk wees wat die lont van ’n tweede #FeesMustFall-veldtog aan die brand steek.

Lees ook:

Fees Must Fall, edited by Susan Booysen: student revolt, decolonisation and governance in South Africa

Student protest: Coming up on this season of #FeesMustFall

#feesmustfall kan bydra tot ’n beter Suid-Afrika

US-rektor praat sy hart uit oor #FeesMustFall

#FeesMustFall: vervreemding en protes

#feesmustfall: Learning from protests past

"Standing up for injustices"? – Nine notes on #FeesMustFall

#Feesmustfall: perspektiewe op Afrikaans as 'n taal vir universiteite

  • 0

Reageer

Jou e-posadres sal nie gepubliseer word nie. Kommentaar is onderhewig aan moderering.


 

Top