Op Netwerk24 word daar berig dat daar geloofsorganisasies is wat beswaar maak teen die Departement van Basiese Onderwys se riglyne vir die bevordering van gendergelykheid onder kinders tussen 0 en 9 jaar oud. Die riglyne word daargestel vir enigiemand wat met kinders in daardie ouderdomsgroep werk.
Liné Loff gesels met Elma de Vries, koördineerder van die MBChB-program aan die Nelson Mandela Universiteit en stigterslid van die Professional Association for Transgender Health South Africa (PATHSA).
Hallo, Elma. Kan jy dalk kortliks die doel van dié dokument (wat tans nog in ’n loodsfase is) en die belangrikste riglyne wat daarin vervat is opsom, asseblief?
Die doel van die dokument is om riglyne daar te stel vir onderwysers in vroeëkinderontwikkeling en die Grondslagfase oor hoe om ’n leeromgewing te vestig waar daar nie skadelike genderstereotipering en -vooroordele is nie. Die idee is om ’n ruimte te skep waar alle kinders welkom voel en gelyke geleenthede het om hulle volle potensiaal te bereik. Die benadering het ’n soliede wetenskaplike basis. Elke meisie moet kan grootword met die wete dat sy net so goed kan wees soos enige seun, en elke seun moet kan grootword om ten volle mens te wees, insluitend om deernis te toon sonder om daaroor gespot te word.
Is daar ’n spesifieke rede waarom opvoeding rakende gendergelykheid belangrik is in die ouderdomsgroep 0–9 jaar? Hoekom nie byvoorbeeld tieners of hoërskoolleerders nie?
Sjoe, dis te laat! Kinders word van jongs af in die samelewing blootgestel aan gendervooroordele en genderstereotipering. Diskriminasie vind al van jongs af plaas as mens na die ervarings van transgender jongmense luister. Navorsing het getoon dat genderidenteit en -stereotipering al van vroeg af ontwikkel, selfs 2–6 jaar. Vooroordele kan ’n negatiewe invloed hê op jong kinders se selfbeeld en houding teenoor ander. Dit kan dan bydra tot geslagsgebaseerde diskriminasie en selfs geslagsgebaseerde geweld.
Ek sien baie van die kritiek teen die riglyne fokus op die sogenaamde transgenderideologie. As ek na die dokument kyk, sien ek egter soveel sinvolle voorstelle wat niks daarmee te doen het nie. Hoekom dink jy is die transgenderkwessie nog vir so baie mense ’n ongemaklike of taboe onderwerp? Dink jy daar gaan ’n tyd kom wanneer dit genormaliseer is, en wat kan ons doen om daarby uit te kom?
Daar bestaan nie ’n “transgenderideologie” nie; dit is ’n konsep wat versin is deur mense wat nie wil ruimte gun vir mense wat anders is as hulle verkrampte idee van gender as ’n binêre konsep nie. Wat transgender en genderdiverse mense graag wil hê, is eenvoudig die ruimte om hulleself te wees – dit word op niemand afgedwing nie. Uit ’n evolusionêre-sielkunde-perspektief weet ons dat daar maklik agterdog kan wees teen mense wat anders is as jou eie groep; mense vrees dit wat vreemd is en onkunde maak dit erger. Dinge is alreeds baie anders in Suid-Afrika as 20 jaar gelede, toe bitter min mense verstaan het wat “transgender” beteken. Daar is baie van die jong generasie wat nie die vooroordele van ouer mense verstaan nie; vir hulle is genderdiversiteit en verskillende seksuele oriëntasies deel van hulle leefwêreld. Daar sal ’n tyd kom wanneer daar groter aanvaarding is, maar soos wat ons sien met rassisme, is daar vooroordele wat nie maklik is om totaal uit te roei nie. Wat kan ons doen? Bewusmaking. Regte mense se regte stories, dat ons kan verstaan ons is almal maar mense, deel van die wonderlike reënboogpalet van menswees.
Foto: Alexander Grey op Pixabay
Geloof word dikwels, ook in hierdie geval, as basis van kritiek teen genderkwessies gebruik. Is daar nie ’n middeweg nie, ’n manier om vas te hou aan jou kulturele en geloofsoortuigings sonder om onverdraagsaam te wees teenoor mense wat nie soos jy is of dink nie?
“Onverdraagsaam” is ’n sleutelwoord in jou vraag. As dit kom uit ’n patriargale geloofsperspektief, waar daar min ruimte is vir mense wat die lewe anders ervaar, gaan dit regtig oor die essensie van geloof as liefde vir die medemens? Of om ander mense te wil beheer met jou verstaan van geloof? Ons het dit met apartheid gesien, dat geloof as wapen gebruik is om sommige mense as minderwaardig te ag. Almal is welkom om hulle eie geloofsoortuigings te hê; die probleem kom as mense dit op ander wil afdwing. In Suid-Afrika het ons ’n grondwet wat van ons verwag om almal met respek te behandel, om verdraagsaam te wees. Daar is gelukkig ook geloofsinstansies wat ondersteunend is en transgender mense verwelkom.
As ek terugdink aan my skooldae, was daar dikwels onderwysers wat eenvoudig geweier het om modules oor seksonderrig te behandel. Ek vermoed dit het hulle ongemaklik gemaak. Is daar ’n gevaar dat dieselfde met dié riglyne sal gebeur, veral as die inhoud nie strook met ’n opvoeder of ander praktisyn se eie oortuigings nie?
Die gids is baie goed saamgestel, en goed onderlê deur navorsing en wyer konsultasie met kundiges in die veld. Indien dit gepaard gaan met ’n goeie opleidingsprogram vir onderwysers, kan dit hulle regtig bemagtig. Ongemak is te verwagte, veral van mense wat grootgeword het met sekere gendervooroordele. Deeglike opleiding kan sulke onderwysers help om hulle ongemak te oorkom en te verstaan wat die riglyne wil bereik – ’n samelewing waar elke kind kan floreer, sonder gendergebaseerde geweld.
Hoe sou jy ouers wat besorg is oor die implementering van hierdie gids gerusstel oor wat hulle kinders by die skool of ander plekke oor gendergelykheid leer terwyl die ouers nie teenwoordig is nie?
Daar is heelwat verwysings in die riglyne na hoe onderwysers ouers kan help om hulle kinders se holistiese ontwikkeling te ondersteun. Die sleutelrol van ouers in hulle kinders se opvoeding word beklemtoon. Die riglyne is saamgestel deur kenners by die Universiteit Stellenbosch en is gebaseer op soliede navorsing oor kinderontwikkeling. Die riglyne is regtig baie oulik, en ek sou ouers aanmoedig om dit self te lees en nie net vir soetkoek op te eet wat beswaardes opdis nie. Dit was Luther se idee met die vertaling van die Bybel destyds – laat mense self lees, eerder as om die sogenaamde geloofsleiers se interpretasies klakkeloos te aanvaar.
Die riglyne is beskikbaar by https://southafrica.vvob.org/sites/southafrica/files/gender_equality_in_ecd_teachers_guide.pdf.
Lees ook:
Die transgender kind en skole se grondwetlike verpligting teenoor leerders
Kommentaar
'n Uitstekende relaas en 'n moetlees vir elke ouer, kerk en veroordelende mens. Baie dankie hiervoor.