Donkerdrif
Deon Meyer
Tafelberg
ISBN: 9780798181662
Deon Meyer beantwoord Naomi Meyer se vrae oor Deon se Donkerdrif, wat verlede jaar die topverkoper onder Afrikaanse boeke op Nielsen se boekverkopelys was.
Deon, baie geluk – jou jongste roman, Donkerdrif, was die topverkoper op Nielsen se 2020-boekverkopelys. Ek verstaan hoekom: Die boek lees baie lekker; mens sukkel om dit neer te sit. Die storie speel af in Stellenbosch. Een van die prominente karakters in die verhaal klink asof dit geskoei is op ’n belangrike sakeman wat onlangs in die nuus was. En dan is daar ’n wending in die verhaal wat die leser laat besef: Die storie is fiksie en nie ware nuusgebeure nie. Wil jy dalk uitbrei op hoe mens werklike nuusgebeure in fiksie aanwend?
Baie dankie vir jou ruimhartige opmerkings oor Donkerdrif.
Hoe wend mens werklike nuusgebeure in fiksie aan? Die kort antwoord sou wees: Net soos dit die storie pas.
Ek het geen formule of spesifieke filosofie daaroor nie. As skrywer is ek voortdurend op soek na storie-idees. Dit kom na jou toe aan in vele vorme, ook soms deur die gebeure van die dag. En met alles speel ’n mens die speletjie van "wat sou gebeur as ..." Hierin lê juis die veronderstelling dat die nuus nie die storie word nie, maar bloot die eerste vonk is wat die vuur aan die brand kry, want daar is mos geen raaisel of intrige wanneer die leser reeds weet wat in die werklikheid gebeur het nie.
.......
Boonop is die werklikheid dikwels eienaardiger as fiksie, maar meestal nie geskik vir veral die spannings-/speurroman se dramatiese struktuur en ander konvensies nie. Jy gebruik dus net daardie enkele dinge wat jou eie, fiktiewe storie pas ...
........
Boonop is die werklikheid dikwels eienaardiger as fiksie, maar meestal nie geskik vir veral die spannings-/speurroman se dramatiese struktuur en ander konvensies nie. Jy gebruik dus net daardie enkele dinge wat jou eie, fiktiewe storie pas, dikwels (soos ek ook met Sewe dae en Prooi probeer het) net breë agtergrondkwashale wat die doek voorberei vir jou eie prentjie.
Ek geniet ook baie die proses van karakters van nuuts af skep. Daarom leen ek soms net ’n buitelyn – ’n beroep, ’n posisie, ’n titel – uit die werklikheid en vul die res aan uit my verbeelding. Ek doen dit nie dikwels nie. Die meeste van my karakters is suiwer fiksie.
’n Mens het as leser sekere begeertes van wat die uitkoms van ’n storie moet wees. Lesers sit ook met ’n komplekse vraag oor wat mens wil hê moes gebeur het en of mens dan bly kan wees oor iets wat inderdaad wel gebeur, hoe onverwags ook al. Jou roman behoort mens as leser nogal ernstige morele selfondersoek te laat doen! Hoe neem mens – as skrywer – ’n verantwoordelike besluit oor wat alles in ’n verhaal gebeur?
My grootste verantwoordelikheid en my hoofdoel is om ’n lekker storie te skryf, met die hoop dat ek vir die leser ’n boeiende ervaring en waarde vir haar tyd en geld kan verskaf. Alles is hieraan ondergeskik.
Hoe lyk ’n lekker storie? Ek kan nie ’n resep van bestanddele en metode verskaf nie; dit is ’n kwessie van oordeel wat oor vyftig jaar van lees en nogmaals lees en opgebou is – en veertig jaar se skryfervaring. En dan hoop jy dat jou oordeel jou nie in die proses van kreatiewe besluitneming in die steek sal laat nie.
Ek het nog altyd as leser van boeke gehou wat my met ’n morele dilemma laat, veral die konflik tussen die regsproses en regverdigheid. Ek hoop dan ook dat lesers dit net so interessant sal vind.
Net só met die einde van Donkerdrif. Ek geniet boeke wat my met ’n paar interessante vrae laat, waar die skrywer my uitdaag om te wonder oor die finale uitkoms. Soms doen ek dieselfde.
........
Ek geniet boeke wat my met ’n paar interessante vrae laat, waar die skrywer my uitdaag om te wonder oor die finale uitkoms. Soms doen ek dieselfde.
........
In Donkerdrif is een vroulike karakter in die besonder baie belangrik. En baie oortuigend geskryf en uitgebeeld daarby. Hoe was dit vir jou, as man, om jou in haar skoene in te dink? En hoe het jy jou huiswerk gedoen (oor haar as mens, en oor haar beroep)?
Die huiswerk oor karakters van ’n ander geslag of kultuur of etnisiteit het amper dertig jaar gelede begin, en duur steeds voort. Dit bly maar ’n skrywer se grootste uitdaging om dit met oortuiging buite sy of haar ervaringsveld te waag. Daarom sal ek voortdurend in gesprekke met al wat leef en beef vra, of nalees waar ek kan, en voortdurend nadink, om insig te probeer kry.
In die geval van Sandra Steenberg het ek met verskeie eiendomsagente gesels, maar ook meer spesifiek gaan soek na ’n vrou van haar ouderdom wat as eiendomsagent werk, en was gelukkig genoeg om ’n paar insiggewende onderhoude te kon voer.
Die res is verbeelding, en my vrou Marianne, my agent Isobel Dixon en uitgewer Etienne Bloemhof se raad en oordeel nadat hulle gelees het.

Deon Meyer
Hoe werk die skryfproses vir jou? Beplan jy eers die storie, en dan skryf jy dit neer?
Dit bly vir ’n moeilike vraag om eerlik te beantwoord, omdat dit hoofsaaklik ’n gedagteproses is. Met ander woorde, ek beplan nie op papier nie, maar net in my kop. Dalk omdat ek juis die skryfproses se vryheid om ander rigtings in te slaan, nie wil beduiwel nie.
........
Met ander woorde, ek beplan nie op papier nie, maar net in my kop.
..........
Maar laat ek probeer, aan die hand van Donkerdrif: Toe ek en Marianne so tien jaar gelede begin huis soek het op Stellenbosch, was dit interessant om te luister na eiendomsagente se stories van mededinging en wrywing in hul bedryf. Daar was storiepotensiaal daarin wat mens in jou agterkop hou vir eendag wanneer jy die ander stukkie van die legkaart kry. Dié het sewe jaar later gekom met die sosio-ekonomiese gevolge wat die Steinhoff-sage op Stellenbosch as gemeenskap gehad het.
Dan begin mens maar dink oor storiemoontlikhede – die “wat sou gebeur het as”-speletjie – tot jy ’n breë, vae buitelyn van ‘n storie het wat jy dink boeiend kan wees. Daarna begin die navorsingsproses, want navorsing vermenigvuldig ’n mens se kreatiewe keuses eksponensieel. Die navorsing behels hoofsaaklik persoonlike onderhoude (in Donkerdrif se geval met Stellenbosch-speurders en senior polisie-offisiere, eiendomsagente, sakemense, koshuisinwoners van die universiteit, die US se kampussekuriteit ...), maar ook baie lees van koerante, tydskrifte, boeke, en so meer.
Wanneer ek meen ek het genoeg materiaal, begin die skryfwerk, steeds met net ’n vae eindbestemming, want die boek en die storie moet sy eie pad vind, elke dag, bladsy vir bladsy.
........
En dan hou mens maar aan met skryf tot die muse die hele ding aan jou blootgelê het.
..........
En dan hou mens maar aan met skryf tot die muse die hele ding aan jou blootgelê het.
Skryf is een lang proses van kreatiewe besluitneming. Daar is nie regte of verkeerde besluite nie, net die implikasies van elke besluit waarmee jy en jou storie moet saamleef. Die skryfproses is vir my magies en onverstaanbaar en wonderlik (en soms frustrerend en vrek moeilik). En dit is hoe dit hoort.
Donkerdrif lees glad en egalig. Hoe weet jy, met jare se skryfondervinding en -suksesse, watter gedeeltes van ’n storie om te behou, waar om uit te brei, wat om te snoei en wat om uit te laat?
Dankie! Ek dink ons is gelyktydig skrywer én leser wanneer ons skryf. Dit is die leser in ons wat die oordeel moet vel oor dit wat die skrywer pleeg. Juis daarom dat my eerste raad aan voornemende skrywers is om fanaties te lees. Hoe meer jy die leser in jou kan opvoed, hoe beter is haar oordeel. Dit voel na instink en aanvoeling, maar jy kan dit ontwikkel net as jy jou gereeld en voortdurend blootstel aan die beste skryfwerk waarop jy jou oë kan lê.
Wat verskaf vir jou die grootste vreugde van skryf? En wat is vir jou die grootste kopseer?
Daar is baie vreugdes: die klein dink-deurbraak met ’n storieprobleem; die skielike nuwe storiewending wat jou onderbewussyn aan jou voorstel en jy weet dit is baie beter as die een wat jy beplan het; ’n interessante navorsingsonderhoud met ’n uitsonderlike mens; my agent of redakteur wat laat weet hulle dink die boek werk; ’n petroljoggie by Leeu-Gamka wat jou herken en sê hy geniet jou boeke; daardie laaste sin om die boek klaar te maak ná maande en maande van selfvertwyfeling ...
En as ek doodeerlik moet wees, is daar nie in die skryfproses vir my groot kopsere nie. Ek geniet die stoei met ’n storieprobleem, die gesukkel om die regte woord of frase of stukkie dialoog te vind, die herskryf van iets wat net nie wil werk nie. Eskom se kragonderbrekings is ’n groot kopseer, want ondanks jou beste voorsorgmaatreëls is daar altyd die kans dat jy jou laaste paar bladsye kan verloor as die rugsteun die dag ingee.
Lees ook: