Onverskrokke vroue. Uitdagings en oorwinnings vanaf Bybelse tye tot vandag deur Bettina Wyngaard: ’n resensie

  • 1

Titel: Onverskrokke vroue. Uitdagings en oorwinnings vanaf Bybelse tye tot vandag
Skrywer: Bettina Wyngaard
Uitgewer: Lux Verbi, 2021
Prys: R250
ISBN: 9780796322364
EPUB ISBN: 9780796322371

Mens kan nie hierdie boek begin lees sonder om die agtergrond van die skrywer in ag te neem nie. Bettina Wyngaard is ’n gekwalifiseerde prokureur en het vir etlike jare by die Anglikaanse Kerk aan die mensehandelprojek gewerk, veral met Wêreldbeker 2010 in Suid-Afrika. Sy het ook as prokureur baie met jong mishandelde vroue in die Oos-Kaap gewerk. Bettina was die eerste vrou wat ’n regspraktyk op Grabouw begin het.

........

Op 29 word sy die jongste JCE (Justice Centre Executive) ooit van die Regshulpraad in Grahamstad. In Januarie 2007 word sy die nuwe direkteur van die Women’s Legal Centre in Kaapstad, waar haar doel is om vroue van hulle regte bewus te maak.

.........

Op 29 word sy die jongste JCE (Justice Centre Executive) ooit van die Regshulpraad in Grahamstad. In Januarie 2007 word sy die nuwe direkteur van die Women’s Legal Centre in Kaapstad, waar haar doel is om vroue van hulle regte bewus te maak.

Haar kennis van en passie vir die vrou in die samelewing kom ook in haar boeke tot uiting. Vandag dien sy steeds as regskonsultant vir haar gemeenskap.

Haar eerste boek, Troos vir die gebrokenes, handel oor verdrukking vanuit die vrugtepakkers se oogpunt op Grabouw en is met die Jan Rabie-prys vir vernuwende prosa vereer. By die US Woordfees word Bettina saam met Karin Brynard aangewys as wenner in die debuutteksskrywer-kategorie.

Hierna volg Vuilspel, ’n speurroman wat om speurkaptein Nicci de Wee draai. Dit word die eerste in ’n reeks – daarna volg Slaafs en Jagter, waar Nicci nie net misdade oplos nie, maar ook haar eie rol as bruin, gay polisievrou probeer navigeer.

Die uitgewersnota oor Bettina se nuutste boek sê: “Vroue speel nog altyd ’n sentrale rol in ons samelewing, beide in die openbare en private sfeer. Hul rol as versorgers word geredelik erken, maar wat van in die kerk, politiek, die sakewêreld, sport en wetenskap? En het die vrou se rol oor die jare verander?

“Sy gaan kyk spesifiek na die sogenaamde tekste van verskrikking (‘texts of terrors’) en beskryf die omstandighede waarin vroue sedert die Bybelse tye leef en hoe die vrou op talle vlakke tot vandag steeds misbruik word.

Onverskrokke vroue is ’n omvattende opgaaf van die vrou se uitdagings en oorwinnings sedert Bybelse tye. Dit is ’n goed nagevorste naslaanbron wat nog vir etlike jare relevant sal wees.

“Daar is dikwels steeds pogings om vroue se regte weg te kalwe. Hul moet konstant waaksaam wees om seker te maak hul verloor nie die vordering wat gemaak is nie. Maar ons kan ook nie vergeet hoeveel vordering wel gemaak is nie.

“Maak nie saak hoe stadig ons vorentoe beweeg nie, ons beweeg. Ons dogters en hulle dogters en hulle dogters bedank ons. Van huisvrou na werkende ma na wêreldleier het ons vir onsself en vir dié wat na ons kom, ’n weg gebaan.”

Ek het aanvanklik gedink die boek gaan fokus op onverskrokke vroue in ons samelewing, van toeka tot nou: voorbeelde, dalk onderhoude of gedagtes van geliefdes om hierdie vroue wat hulle tot hul regmatige status in die samelewing sal uitlig. Daar is immers genoeg onverskrokke vroue deur die eeue wat hierdie hulde verdien en dalk nie voorheen behoorlik geëer is nie.

Die boek is egter meer ’n samevatting van die onderdrukte vrou deur die eeue, van die Bybelse tyd tot vandag, waar sy dalk meer as haar eggenoot verdien, maar steeds die verantwoordelikheid van ma, vrou, dalk tuisonderwyser en kollega moet balanseer. Soos die persvrystelling tereg sê: “’n goed nagevorste naslaanbron”.

........

Dit dek ’n wye verskeidenheid onderwerpe, van die vroue in die Bybel, tot selfdegeslaghuwelike; sekswerk; die arbeidsmark; kinderarmoede; reproduktiewe regte; en die vrou in die openbare lewe.

.........

Dit dek ’n wye verskeidenheid onderwerpe, van die vroue in die Bybel, tot selfdegeslaghuwelike; sekswerk; die arbeidsmark; kinderarmoede; reproduktiewe regte; en die vrou in die openbare lewe.

Dit gee insig en agtergrond, wat selfs vir my as vrou van onskatbare waarde is. Al is dit net om weer te besef waar ons vandaan kom; hoe ver ons al deur die woestyn gestap het en hoe elke klein oorwinning as oase op die reis dien. Maar dat ons steeds in die woestyn is, is onbetwisbaar waar.

Daar is vele plekke tussen die paragrawe waar my moed in my skoene sak – die feit dat statistiek verklaar daar word elke 26 sekondes ’n vrou in Suid-Afrika verkrag, maar die polisie betwis dit deur te sê dis elke 36 sekondes. Genade, 10 sekondes maak nie dié getal minder verskriklik nie. En is dit nie tipies van hoe ons geweld teen vroue benader nie: Kom ons kibbel eerder oor getalle of wat sy gedra het toe sy verkrag is, as om te fokus op die euwel self?

Ook die feit dat slegs een uit nege verkragtings rapporteer word en net 14% van alle mans wat van verkragting beskuldig word, skuldig bevind word.

Of dat mans tot redelik onlangs wraakpornografie oor hulle bedmaat, eggenoot of geliefde kon versprei ná hul paadjies skei en die vrou se lewe en loopbaan vernietig is, maar die man skotvry wegstap.

........

Die inperkings het baie vroue gedwing om as’t ware tussen hul gesin en hul werk te kies, omdat voltyds werk, die gesin emosioneel bymekaarhou, tuisonderrig gee en huishou net te veel geword het. Werkloosheid onder vroue het die hoogte ingeskiet.

.........

Die inperkings het baie vroue gedwing om as’t ware tussen hul gesin en hul werk te kies, omdat voltyds werk, die gesin emosioneel bymekaarhou, tuisonderrig gee en huishou net te veel geword het. Werkloosheid onder vroue het die hoogte ingeskiet.

Bettina sê dit was nou “die ideale tyd vir kerke om hul rol as vegters vir sosiale geregtigheid uit te leef. Kerkgeboue en sale het leeg gestaan, maar is by uitsondering gebruik as plekke waar vroue in nood veilig kon gaan bly ...” Dra die kerk dus meer blaam as net diskriminasie teen vroue op die kansel of in bestuursposisies? Kan ons baie meer van vandag se sosiale kwessies voor die kerk se deur gaan lê? Dis alles aangeleenthede wat sy ondersoek en bevraagteken.

Bettina sê tereg dat wetgewing net woorde op papier is. “Om ware betekenis daaraan te gee, moet oortreders weet hulle sal aan die pen ry. Hierdie versekering bestaan nie in ons land nie.” Maar waar begin ons? Haar opinie oor moontlike oplossings mag dalk nie met almal s’n strook nie, maar dat dit debat sal stimuleer, is gewis.

Sy skryf dat daar nog nooit in die geskiedenis van die wêreld enige groep hul voorregte sonder ’n geveg prysgegee het nie, “was daar ’n geval waar die bevoorregte groep nie bygestaan en ondersteun is deur lede van die onderdrukte groep nie”. Sosiale verandering kom wanneer genoeg onderdruktes weier om langer daaraan mee te doen. Tog beklemtoon sy dat hoewel daar in ander dele van die wêreld gereeld opgestaan word – soos die hutsmerkveldtogte, waaronder #MeToo – kom daar weinig verandering in ons land.

Sy verwoord haar versugting oor “die enorme verskil wat dit aan geweld teen vroue in ons land sou maak indien elke man in ’n geloofsgemeenskap hom tot ’n weergawe van hierdie plegtige belofte (Suid-Afrika en Nieu-Seeland se plegtige beloftes jeens geweld teen vroue en kinders) sou verbind en tot positiewe aksie aangespoor sal word”.

Sy skryf dat howe versigtig is om nie een reg te beskerm en in die proses moontlik ’n ander mededingende reg te onderdruk nie. Dit laat my wonder of die fout vir ons hoë misdaadstatistieke dalk lê by hoe ons howe bestuur word. As die howe en die kerke en die staat dalk hul eie binnekamers ondersoek en skoonmaak, kan geweld teen vroue en kinders dalk begin afneem.

Iets waaroor ek en vriende (van wie heelwat nie gelowig is nie) gereeld debatteer en ’n kwessie is wat Wyngaard in die boek aanraak, is wat “aanvaarbaar” is wat tussen generasies verskil, maar om die status quo te bevraagteken, is nooit aanvaarbaar nie.

........

Vir baie gelowiges is die Bybel die handboek oor wat reg en verkeerd is, maar vir vele is die kritiek dat die Bybel bloot menslike interpretasie en oorvertellings is en baie feilbaar is. Waar kry ons riglyne oor aanvaarbaarheid en wie bepaal die status quo en wie gee hulle die reg?

..........

Vir baie gelowiges is die Bybel die handboek oor wat reg en verkeerd is, maar vir vele is die kritiek dat die Bybel bloot menslike interpretasie en oorvertellings is en baie feilbaar is. Waar kry ons riglyne oor aanvaarbaarheid en wie bepaal die status quo en wie gee hulle die reg?

Met kerke wat leegloop, weet ons dat dit nie net te wyte is aan mense wat lui word vir kerk toe gaan nie; daar is groter kwessies daaragter.

Die boek is uit ’n Christelike oogpunt geskryf en dit mag niegelowiges dalk aanvanklik ontmoedig om die boek te lees of hulle maklik die verskoning bied dat dit nie hul plig is om deel te word van die gesprek nie, want hulle is nie by die kerk betrokke nie.

Die stelling dat die verhouding wat vroue met hul huishulpe het, seker een van die ingewikkeldste arbeidsverhoudinge is wat vandag bestaan, tref ’n kolskoot. Dis die eenvoudigste vorm van arbeidsverhouding, maar dikwels die ingewikkeldste een, omdat die werknemer in die werkgewer se intieme lewe inkyk.

Tog lig sy uit dat dele van die arbeidswetgewing wat huishulpe uitsluit, eers in November verlede jaar ongrondwetlik en diskriminerend verklaar is, terwyl huishulpe al sedert slawerny in 1834 verban is, deel van ons samelewing is.

Mens kan net hoop dat die inligting in die boek oor hoe vroue verdruk word, oor die volgende paar jaar geskiedenis sal word, ’n naslaanbron oor hoe dinge was; dat die narratief kan verander. Dat ons die juk van ’n verkragtingsvatbare samelewing kan afskud; dat die sekondes tussen verkragtings ure en dae en weke en jare word tot dit ’n raar verskynsel is soos in baie ander lande.

Dat jong meisies ongeskend, onverhandel en ongebruik hul lewensmaats én loopbaan kan kies, of dit ’n sekswerker of president is. Dat jy kan woon waar jy wil, stap waar jy wil, glo wat jy wil.

En dat dié kwessie geskei kan word van geloof. Dat dit deel van elke lewende wese op aarde se DNS sal word om vroue as gelykes – en met respek – te behandel.

Lees ook:

Jagter: ’n onderhoud met Bettina Wyngaard

Bettina Wyngaard se Troos vir die gebrokenes ’n welkome bydrae tot die Afrikaanse prosa

  • 1

Kommentaar

  • Wat 'n vreemde-vreemde stelling deur die resensent : "Die boek is uit ’n Christelike oogpunt geskryf en dit mag niegelowiges dalk aanvanklik ontmoedig om die boek te lees of hulle maklik die verskoning bied dat dit nie hul plig is om deel te word van die gesprek nie, want hulle is nie by die kerk betrokke nie."
    Die verskoning bied om nie deel van die gesprek te wees nie? Om menswaardig en moreel op te tree teenoor jou medemens, is nie verbind aan "die kerk" nie, selfs nie aan geloof nie. Dit is intrinsiek deel van jou menswees, of dit is nie. En watter instansie is juis in sy wese meer patriargaal en onderdruk vroue meer as kerk en geloof? Goeie aarde.

  • Reageer

    Jou e-posadres sal nie gepubliseer word nie. Kommentaar is onderhewig aan moderering.


     

    Top