Kammawaarwêreld
Estelle Kruger
Uitgewer: Naledi
ISBN: 978776172870
In sy boek getiteld Die wêreld van die storie skryf die literator, Willie Burger dat “die reis na die kammawêreld deur prosesse van identifisering met karakters daartoe lei dat die leser hom- of haarself beter verstaan (2018:77). In die opsig is dit een van die kernaspekte van Estelle Kruger se pasverskene roman Kammawaarwêreld. Die roman word reeds op die voorplat as ”’n metaroman” geklassifiseer. Hierdie klassifikasie is belangrik aangesien dit die leser voorberei op die tipe teks wat hy of sy gaan lees. Hambidge (1992:292) dui daarop dat “die leser aktief betrek [word] by die leesaksie [in ’n metaroman]: die skryfproses (écriture) én die leesproses (lecture)” wat in ’n roman soos Kammawaarwêreld van besondere belang is. Soos die skrywer van die voorwoord aandui, is Kammawaarwêreld ’n “outobiografiese narratief” waarin die “waarheid belig/belieg” word deur middel van die metaroman oftewel “’n roman-binne-’n-roman”. Verder dui die titel aan dat die verhaal wat die leser te wagte kan wees, deels fiktief en deel op die waarheid gebaseer is.
Pippa Potgieter is ’n intelligente, kreatiewe en sensitiewe vrou met ’n komplekse lewensverhaal. Op haar oudag geniet sy ’n sigaar op die stoep van haar aftreehuis by die see, dog is sy ook ’n vrou met ’n lewensverhaal wat sommige met afgryse sal vul. Pippa is ’n kunstenaar in hart en siel. Sy hekel, skryf gedigte, skep pragtige mandalas uit glas, en het boonop ’n onblusbare passie vir haar medemens, die onderwysberoep en die omgewing waarin sy woon. Sy raak aktief betrokke in haar gemeenskap en huiwer nie om projekte aan te pak waarby beide mens en die natuur sal baatvind nie. Haar intense meelewing met haar medemens word vergestalt in klein gebare soos ’n gedig of blommetjie op ’n verjaarsdag. Maar agter hierdie oënskynlike romantiese lewenswyse, skuil ’n donker verlede wat Pippa psigologies moet verwerk. As eertydse dosent het Pippa ’n roemryke akademiese loopbaan gehad, maar die reis en opofferings om daar te kom, het sy tol geëis.
.......
Uiteindelik kom die leser tot die besef hoe belangrik opregte vriendskappe is en die belangrike rol wat kuns en kreatiwiteit as deel van die helingsproses vertolk.
........
In Kammawaarwêreld word die leser met verskeie temas gekonfonteer. Depressie en gedagtes oor selfdood, verganklikheid, godsdiens, gekompliseerde vriendskappe, egskeiding, finansiële uitdagings en die patriargie vorm deel van Pippa se lewensverhaal. Menige lesers sal met een of meer van hierdie temas kan assosieer. Pippa word vasgevang in ’n huwelik waarin die kerk en godsdiens tesame met menslike vooroordele en die patriargale bestel haar dwing om die ondenkbare te doen in ’n tydvak van Suid-Afrika se geskiedenis toe mevrou dominee nie die pastorie met kinders verlaat en op vlug slaan nie. Soos talle vroue in soortgelyke situasie, het Pippa geen ander uitweg gehad nie. Sy moes talle opofferinge maak. Soos ’n ruspe wat in ’n papie vasgevang is, word Pippa mettertyd ’n pragtige, kreatiewe skoenlapper. Pippa moet egter baie hard veg om haar spreekwoordelike papiedop oop te kan breek en vry te wees.
As deel van Pippa se verhaal vorm gedigte, dagboekinskrywings, foto’s, collages, WhatsApp-boodskappe asook ’n sprokiesverhaal deel van die narratief. Die leser word ook visueel aan brokkies van Pippa se lewensverhaal blootgestel. Uiteindelik kom die leser tot die besef hoe belangrik opregte vriendskappe is en die belangrike rol wat kuns en kreatiwiteit as deel van die helingsproses vertolk. In elke leser skuil daar ’n deel van Pippa Potgieter wat smag om van iets of iemand te ontvlug. Pippa is egter een van die gelukkige individue wat daarin slaag om aan die einde van haar reis as pragtige skoenlapper uit die papie te kan ontvlug.
As roman is Kammawaarwêreld ’n teks wat tot ’n mate terapeuties van aard kan wees. Die teks is geensins prekerig van aard nie. Wel rou, opreg en sonder enige vorm van opgesmuktheid. Die roman herinner my tematies aan Annelie Botes se Sabbatsreis (alhoewel laasgenoemde roman narratologies totaal anders daarna uitsien) waartydens sy selfondersoek moet doen tydens ’n intens-pynlike tydperk van haar lewe. Soortgelyk aan die protagonis in Botes se Sabbatsreis, het Pippa Potgieter se karakter ’n lewenspad wat met duwweltjies besaai was, oorkom.
........
Die narratief kan gelykgestel word aan die metamorfose van ’n skoenlapper – ’n motief wat deurgaans in die roman aan bod kom.
........
Kruger se debuutroman is ’n lywige teks wat elke leser tot diep nadenke sal stem. Die narratief kan gelykgestel word aan die metamorfose van ’n skoenlapper – ’n motief wat deurgaans in die roman aan bod kom. Die verhaal is ’n proses wat die leser geduldig moet lees om sodoende die kreatiewe en inhoudelike fasette van die roman te kan waardeer. Kammawaarwêreld is beslis nie die gewone, soms voorspelbare teks wat vinnig en bloot vir ontspanning gelees kan word nie. Die vernuftige spel met waarheid versus fiksie boei die leser enduit om uit te vind waarheen Pippa Potgieter se spreekwoordelike reis haar geneem het. Die eindbestemming is nie soseer Pippa se eindbestemming as wat dit ook die leser se eindbestemming mag wees nie.
Kammawaarwêreld is ’n roman waarby talle lesers aanklank sal vind. Met die einde van die jaar wat nader kruip, is hierdie die ideale roman om tydens die vakansie te lees en te reflekteer oor die lewe en die betekenis daarvan. Want soms wil elke mens dalk net vir ’n wyle van sy of haar eie “storie” ontsnap en die nagmerrie in ’n sprokie omskep. Soos Pippa aan die einde van haar spreekwoordelike metamorfose opmerk: “Uiteindelik voel ek nie meer soos ’n dogtertjie in ’n ou vrou se lyf nie: ek is ook nie meer ’n skaduwee nie; ek het daaruit geklim en ’n sierlike kaleidoskoop van myself, my herinneringe en denke, verbeelding en ervarings het ontwikkel”.
Bronnelys
Burger, W. 2018. Die wêreld van die storie. Pretoria: Van Schaik.
Hambidge, J. 1992. “Metaroman”. In: Cloete, T.T. (red.). Literêre terme en teorieë.
Pretoria: HAUM-Literêr.
Fokusprent: Sagar Kulkarni op Unsplash
Lees ook: