For the love of the land: ’n onderhoud met Ivor Price en Kobus Louwrens

  • 2

Ivor Price, links (foto verskaf) en Kobus Louwrens, regs (foto-erkenning: Winelands Photography)

Title: For the love of the land – being a farmer in South Africa today
Author: Ivor Price and Kobus Louwrens 
Publisher: Tafelberg 
ISBN: 9780624088998

For the love of the land: Ivor Price en Kobus Louwrens praat met Naomi Meyer oor hulle boek.

Ivor, ek het nou die dag jou fassinerende gesprek met Anita Visser op RSG oor hierdie boek gehoor. Jy het genoem dat die hele landskap van boerdery verander het. Wil jy dalk vertel van jou ontdekkings rondom plase en landbou en Suid-Afrikaanse boere?

Ek skrik nog elke keer wanneer ek by sommige boekwinkels instap en For the love of the land tussen die boerderyboeke vind. Dit is ’n boek oor boere, ja, maar bowenal is dit ’n boek wat hopelik nuwe lig werp op van die grootste politieke brandpunte van ons tyd, soos grondhervorming. Ons praat daagliks met landbouers as deel van ons opwindende Food For Mzansi-platform. En die een ding wat ek geleer het, is dat die gronddebat in Suid-Afrika eintlik oor waardigheid en gelykheid gaan – nie die Grondwet nie. Ons het besef ons ervaring van boere strook nie met sommige van ons politici se dom uitsprake oor veral wit, kommersiële boere nie. En aan die ander kant het ons besef dat die meeste mense nie eens besef dat die meeste boere in hierdie land swart is nie. Trouens, as jy vandag vir die meeste mense vra hoe die tipiese Suid-Afrikaanse boer lyk, sal hulle waarskynlik ’n prentjie van ’n wit, Afrikaanse man sien. Alles dui daarop dat die toekomstige boer in hierdie land waarskynlik ’n swart vrou gaan wees. Dis waarheen die meeste van die regerings- en ander ontwikkelingspogings tans gaan.

Toe skryf ons ’n boek wat die skone diversiteit van landbou wys; wat met die mense praat wat elke liewe dag help om voedselsekerheid in Suid-Afrika te help in stand hou. Ons wou hulle absolute toewyding tot die land dokumenteer. Hoe boere plattelandse gemeenskappe aan die lewe hou. Hoe hulle inspring waar die plaaslikeregeringstrukture mense in die steek gelaat het. Hoe hulle huise, skole, klinieke en hospitale bou en paaie regmaak. Dit is verhale wat gereeld onder die mat gevee word, omdat dit makliker is om te glo dat die enigste goeie boer ’n dooie boer is, soos my oorlede oupa altyd gesê het. Dalk is ek en Kobus naïef, maar ons glo dat landbou die mag het om sosiale samehorigheid te bewerkstellig in hierdie pragtige dog gebroke land van ons. Ons wou ’n boek skryf wat die debat van “Give back the land” se geykte retoriek na “Vir die liefde van die land” kon verskuif.

Kobus, wat is jou agtergrond?

Ek is ‘n plattelander van die Oos-Kaap. Die naaste wat ek kleintyd aan die landbou gekom het, was partytjies op plase. Maar ek dink soos die meeste Afrikaanse mense het ek altyd in ‘n mate deel van die landbou gevoel, al was dit dalk net ‘n nostalgiese illusie. Ek sê altyd ons Afrikaners kry ‘n warm gevoel as Laurika Rauch sing: “Seën my pa en seën my ma, en my oom op sy plaas in Afrika”, al het jy nog nooit aan ‘n bees gevat nie.

As ‘n voormalige omgewingsjoernalis is ek ook baie bewus van kwessies oor voedselsekerheid, so ek het die sektor altyd met belangstelling dopgehou.

Ivor, hoe het jou en Kobus se verskillende aanslagte tot die skryfproses die boek help vorm?

Dit is nie maklik om ’n boek met 30 verskillende boere van regoor Suid-Afrika te baar nie. Ons spertye was ook redelik knap, maar ek dink die feit dat ek en Kobus al 20 jaar boesemvriende is, het dinge baie vergemaklik. Ons kon ’n stelsel uitwerk wat op albei se sterk punte inspeel. Hier is ‘n voorbeeld: Van al die dinge wat ek doen, beskou ek myself eerstens as ’n skrywer, hoewel dit nie ’n etiket is waarmee Kobus maklik kan identifiseer nie. Ek wou ’n boek met literêre waarde help skep – iets wat met mense se verbeeldings kon toor. Kobus, daarenteen, was meer aangetrokke tot feite, plekke, datums, daai soort ding. Die uiteindelike kombinasie was ’n wenner.

Kobus, farming is one of the hot topics of the year, but why did you write For the love of the land?

It is a continuation of our collaboration on the agriculture news and lifestyle website Food For Mzansi, which in turn flowed from a realisation of how differently South Africans of different ethnic backgrounds feel towards farming and farmers, how diametrically opposed attitudes and perceptions on this topic are.

At the same time we noticed how negative the coverage of agriculture in the mainstream media was: all disaster and abuses. The stories of farmers going out of their way to support a collapsing platteland is nowhere to be seen, nor the ones of the everyday bravery of large- and small-scale farmers who keep working against the odds to produce our food.

The website was born to tell these unrepresented stories. Also, since agriculture is such a nexus of the fault lines along which South Africa is divided – race, gender, economic exclusion, you name it – we believe that the sector could be a powerful point to actually start building social cohesion, literally from the ground up. The book is an extension of these mandates.

Ivor, ons almal het ons eie idees oor plase. Ek het aangeneem dat ‘n boek oor landbou en plase in Afrikaans sou wees, omdat ek gedink het die meeste boere is Afrikaanssprekend. Waarom het julle die boek in Engels geskryf?

Ons wou ’n boek vir gewone Suid-Afrikaners skryf. Die mense wat bedags by radiostasies inskakel omdat hulle omgee oor wat in die politiek en die ekonomie gebeur. Die mense wat so dikwels in die slaggat val om in lelike Twitter- en Facebook-gevegte oor landbou en grond betrokke te raak. Baie van hulle is mense wat nogtans daartoe verbind is om aan ’n beter Suid-Afrika te help bou. Is dit ’n landbouboek? Ja, dalk tog. Is dit ’n politieke boek? Ek glo so. Kan die boek gemaklik lewe langs ander plaaslike niefiksie boeke? Ja. Dit is dus veral ’n boek vir mense wat nie noodwendig tans in landbou belangstel nie, maar tog ’n belang het by die vooruitgang van Suid-Afrika.

Kobus, from your perspective, why did you choose to write this book in English? And for whom did you write it - who is your ideal reader?

As Ivor would probably say, he travelled the country for the TV show Landbouweekliks, meeting 52 exceptional farmers, three of whom made it into the book, because we were struck by their personal stories of growth and their unique perspective on the past and future.

Some of the other farmers we encountered through Food For Mzansi and enjoyed the opportunity to explore their stories in more depth for the book.

Lastly we identified some farmers that we didn’t know because we felt their stories could touch on themes or issues we felt were important. The idea for me was to create a kind of mosaic of stories that are fairly representative of the diversity of farmers that we’ve discovered out there, and that would touch on some of the main issues agriculture is facing at the moment. We were also careful to include multiple perspectives on land ownership and land reform, hoping to help the reader understand the thinking and emotion behind different stances on the contentious topic.

Our website, Food For Mzansi, is notable for being the only agricultural media platform in South Africa that does not have farmers or the industry as its primary or only target audience. We strive to find stories in agriculture and tell them in such a way that they interest ordinary urbanites, and perhaps get them to look differently at the hands that grow the food and clothing they consume. To be honest, we didn’t even consider doing the book in Afrikaans first. We needed it to be accessible to the people who feel the most alienated from or shunned by agriculture.

Ivor, neem julle standpunt oor grondhervorming en onteiening sonder vergoeding in?

Nee, as ’n joernalis probeer ek om nie my eie opinies oor enigiets te ernstig op te neem nie. Ek het dus nie ’n formele posisie oor grondhervorming en onteiening nie. Wat ek eerder kan bied, is die baie persoonlike ervarings wat ek met boere gehad het. Ek het nog nie ’n enkele wit boer ontmoet wat teen grondhervorming gekant is nie. Almal vra net die regering om dit op ’n sinvolle, verantwoordelike manier te hanteer wat nie ons voedselsekerheid sal bedreig nie, en ook nie die toekoms van ons plaaswerkers in gevaar sal stel nie.

Ek glo egter dat die regering eers moet kyk na verlate grond, plase met hopelose skuldvlakke, grond wat uitsluitlik vir spekulatiewe doeleindes gehou word, grond wat deur staatsondernemings gehou word en nie benut word nie, grond verkry deur kriminele aktiwiteite, grond wat reeds bewoon is en deur huurarbeiders gebruik word, geboue in die middestad met afwesige eienaars, grondskenkings en planne vir ekwiteit. As ’n buitestander tot landbou maak dit vir my meer sin dat die regering eerder bestaande eiendomsreg beskerm terwyl hulle hard werk om vir mense huise, elektrisiteit en werk te gee.

Kobus, complete the sentence: Being a farmer in South Africa means ... 

… so much more than most of us think. It means you have a special connection with the land and feel privileged to be able to do hard, risky, often unrewarding work with (on the commercial side) no protection from government, or (on the up-and-coming side) receiving badly managed support that often sets you up for failure. Despite this, I’ve met some of the brightest and best South African in this industry.

Ivor, watter stories staan vir jou uit?

Ek hoop dat Siviwe Tikana, ’n jong melkboer van Oos-Londen, my sal vergewe, maar sy politieke sieninge sal waarskynlik die meeste mense afskrik. En hulle sal in die proses heelwat verkeerde aannames oor hom maak ... Hy is egter ’n dinamiese man wat saam met sy ma boer op grond wat hulle van die regering ontvang het. Maar sy lewensverhaal is waarlik Suid-Afrikaans. Hy was op Hoërskool Grens, het sy hart vir Afrikaans gegee, sy pa was ’n motorwerktuigkundige en sy oupa het die land bewerk. En die een ding wat my van Siviwe se storie ontroer het, was hoe die Tikanas steeds sukkel om die persepsie dat hulle tenderpreneurs is, af te skud. Dat hulle nie ware boere is nie, maar slegs regeringsgeld melk, terwyl die teendeel eintlik waar is. Hulle moet baie hard werk om die ligte aan te hou, maar hulle kan staatmaak op die ondersteuning van hul wit bure wat hulle bystaan wanneer niemand anders wil nie.

Die verhaal van Ritha-Theresa du Plessis van der Mescht is ook baie aangrypend. Hoewel sy op ’n plaas gebore is, wou sy altyd ’n haarkapster word. Maar die lewe is nie ’n sprokie nie en sy is ook nie ’n prinses nie, so nadat haar pa skielik siek geword het, moes sy op die plaas voorvat. En soos die meeste Suid-Afrikaners het sy eenvoudig gedoen wat sy moes doen. Sy was nogal senuweeagtig oor hoe die werkers daarop sou reageer dat sy skielik as ’n vrou die septer swaai, maar hulle het haar gehelp om een van Mpumalanga se voorste boere te word.

En dan het Wadea Jappie en Pieter Oosthuizen, boere van onderskeidelik die Kaapse Vlakte en Queenstown, my heeltemal uitgeboul. Hulle kan nie méér verskillend van mekaar wees nie, maar hulle liefde vir hierdie land is ongelooflik. Wadea breek as ’n redelik konserwatiewe Moslemvrou allerhande stereotipes oor die “gesig van boere” af, en Pieter se besonderse verhouding met sy werkers en die plaaslike Xhosa-gemeenskap is een vir die boeke.

Die Prinsloos is self al twee keer onder die vorige bedeling van hul grond onteien. Dit het hulle nie bitter gemaak nie, maar eerder ’n seldsame deernis en verstaan gegee van die belangrikheid van verantwoordelike grondhervorming en die bemagtiging van mense. 

En vir jou, Kobus?

One of my favourites as a piece of writing is Malixole Gwatyu’s “The day I cried for Bertie”. He tells the story of his childhood as a farm worker’s son and his friendship with the farm owner’s son. He writes very understatedly and subtly, but somehow manages to evoke so much of the socio-political universe that doomed the two little boys’ friendship from the start.

Kobus, kom ons praat oor die droogte, grondhervorming en oor misdaad op plase. Wat dink jy oor hierdie kwessies?

Droogte: Dis ‘n skande dat die regering nog nie ingegryp het nie. Dit getuig van ‘n gebrek aan insig in die blootgestelde posisie van landbouers en onbegrip van die lewensbelangrike diens wat hulle lewer. Dieselfde met landelike misdaad en geweld. Net soos met dienslewering en instandhouding van lewensnoodsaaklike infrastruktuur soos paaie, is landelike gemeenskappe dikwels heeltemal oorgelewer. Dis maklik om die gevoel te kry dat die staat glad nie vir hulle omgee nie.

Grondhervorming: Die regering is uitgevang nadat hulle dekades lank god’s water oor god’s akker laat loop het wat betref (broodnodige) grondhervorming. In hulle verswakte toestand het hulle hul in ‘n hoek laat verf deur populiste en nou is dit skaakmat – die Grondwet moet verander. Die ironie is dat in die landbou die grootste behoefte nie bykomende grond is nie. Kleinboere kort eers betroubare, weldeurdagte en goedgekoördineerde steun om hul ondernemings te laat groei tot hulle kommersiële skaal bereik en die aansig van Suid-Afrikaanse kommersiële landbou kan help verander.

Kobus, your book has a positive focus. How can one stay positive in the midst of loadshedding, of economic problems, of animals dying in the heat? What did you hear from the farmers?

It is definitely not easy to stay positive against such overwhelming odds, even for people who have often seemed to have optimism in their DNA. Farming is such a fundamentally optimistic thing to do: Farmers throw a dice every season in hope and faith that climate, politics and the international economy will combine to allow them success, and they do this with the patience to keep building for generations. Like Oom Nick Serfontein says in the book: They plant trees they know they will never enjoy the shade of. To hear of farmers driven to despair and to give up, or worse, is truly, truly tragic.

Kobus, we started this conversation about farming perceptions and prejudices. How did this change or how were you influenced by what you discovered during your research? Looking back: Did the writing of this book change you, as people?

Writing and compiling this book, as well as working on Food For Mzansi for almost two years now, has been one of the most personally rewarding experiences of my life and career. I’ve met so many people of goodwill from such a diversity of backgrounds and places in South Africa. Ivor and I have been good friends for 20 years, and we both are old-school, 1990s vintage, Rainbow Nation-believing idealists! Meeting so many farmers has strengthened my belief that we can all understand one another if we listen and talk and if we intentionally ignore the differences and emphasise the commonalities.

Ek onthou naby aan die begin van die proses wat later Food For Mzansi en die boek sou teweegbring, het ons die megalandbouskou Nampo besoek om ons idealistiese nasiebou-idee met boere en agri-ondernemings te toets. Wat my toe opgeval het, was die dag-en-nag-verskil ten opsigte van die laegraadse rasse-oorlog en katastrofering wat op Twitter gewoed het, terwyl Suid-Afrikaners van verskillende kleure en stande in die werklike lewe mekaar met soveel oopheid, medemenslikheid en humor in die oë kyk. Die reaksie op die boek en die gesprekke wat ons al daaroor gehad het met lesers en boere, laat my voel asof dit ons gehelp het om Suid-Afrikaners mekaar te help raaksien.

Ivor, anything you wish to add?

We still can’t believe the immense success of Food For Mzansi, our little agriculture news and lifestyle platform. In one year we’ve smashed digital records and won two international prizes. It is now Africa’s Best Digital News Start-up and also the runners-up in the category for Best Social Media Strategy on the continent. We will continue saluting the unsung heroes of agriculture through great heart-centred journalism. We believe that many South Africans are quite gatvol of some of the political rhetoric surrounding farmers and the agricultural sector who often get entangled in the bigger debates about land reform. So, we’ll continue challenging stereotypes and authorities with facts and figures and stories of actual people doing their bit to make Mzansi one of the most food-secured nations on the continent.

  • 2

Kommentaar

  • Anthony Wilson

    Klink fasinerend! Dankie menere mag dit baie goed gaan en mag die verkope julle aanpoor om nog te skryf!

  • Chris Marnewick SC

    Ek het onlangs vir 'n persoon wat hier in Nieu Seealand gevra hoe dikwels sy op 'n boer moet staatmaak in vergelyking met, sê maar, 'n prokureur of 'n ingenieur of die eerste minister. Van ontbyt af tot die laatste snappery na aandete, en die soet- en soutigheidjies tussenin, die water wat ons drink, die bier en wyn, en ja, waarvoor ek nou lus is, klippies en coke.

    Was dit Etienne le Roux wat geskryf het, die boere is die adelstand van die land? (Sewe Dae by die Silbersteins.)

  • Reageer

    Jou e-posadres sal nie gepubliseer word nie. Kommentaar is onderhewig aan moderering.


     

    Top