Burgert Senekal het in 2024 by die Etienne van Heerden Veldsoirée te Cradock/Nxuba gesels oor die praktiese uitdagings wat argiewe in die gesig staar. Die video is hier te sien.
In hierdie essay neem hy die gesprek verder. Is grootdata die antwoord?
*
1. Inleiding
Tradisionele argiewe, met hul fokus op die bewaring van fisiese materiaal, bevind hulle in ’n tydperk van ongekende nuwe tegnologie. Die opkoms van grootdata, gekenmerk deur volume, verskeidenheid en snelheid, bied beide geleenthede en uitdagings vir hierdie instellings. Hierdie artikel bespreek sommige van die uitdagings wat grootdata vir tradisionele argiewe inhou, sowel as geleenthede wat nuwe tegnologie bied om hierdie uitdagings te oorkom.
2. Tradisionele argiewe in die digitale era
Tradisionele argiewe fokus op die versameling, berging en ontsluiting van fisiese materiaal, soos dokumente, foto’s en video’s. Hierdie materiaal word tipies in ’n beheerde omgewing gekatalogiseer en gestoor om hul langtermynbewaring te verseker.
Die digitale era het egter ’n fundamentele verskuiwing teweeggebring in die manier waarop inligting geskep, versprei en bewaar word. Die opkoms van die internet en die toenemende gebruik van digitale tegnologieë het gelei tot ’n eksponensiële groei in die hoeveelheid data wat gegenereer word. Hierdie data, bekend as grootdata, verskil van tradisionele argiefmateriaal ten opsigte van volume, verskeidenheid en snelheid.
3. Die uitdagings van grootdata
3.1 Volume
Die hoeveelheid data wat geskep word, is enorm en groei eksponensieel. Vaktydskrifte soos LitNet Akademies, nuus- en gespreksplatforms soos LitNet, Maroela Media en Versindaba, en ander akademiese publikasies dra almal by tot hierdie vloed van inligting, en boonop is die meeste hiervan slegs in digitale formaat beskikbaar. In die vroeë 21ste eeu was die oplossing vir die stoor van dokumente gewoonlik om dit uit te druk op papier, aangesien papier ’n maklike en betreklik veilige bergingsmedium is. Hierdie benadering is egter nie uitvoerbaar in die era van grootdata nie, aangesien dit met onhanteerbaar hoë kostes gepaard gaan. Boonop is papier steeds kwesbaar, byvoorbeeld ten opsigte van brande, diefstal en peste.
In die 21ste eeu is daar ’n verskeidenheid van bergingsformate en -mediums beskikbaar om grootdata te stoor, insluitend hardeskywe, bedieners en wolkberging. Elkeen het sy voor- en nadele, en argiewe moet hulle vergewis van die geleenthede en beperkings van elkeen, sodat ingeligte besluite geneem kan word.
Indien digitaal geskepte materiaal in ’n digitale formaat gestoor word, skep tegnologie nuwe geleenthede om materiaal te ontsluit. Reëlgebaseerde metodes kan gebruik word vir byvoorbeeld liassering en trefwoordtoekenning wat dokumente kan organiseer en toeganklik kan maak. KI bied ook nuwe moontlikhede vir die ontsluiting van digitale dokumente, insluitend dokumentklassifikasie, die regstel van karakterherkenningsfoute, en vertaling. Gespreksagente, aangedryf deur KI, kan gebruikers moontlik help om relevante inligting te vind en te navigeer deur groot datastelle. Boonop het rekenaargesteunde metodes die voordeel dat dit konsekwent oor groot volumes dokumente toegepas kan word, wat nie altyd die geval is met menslike (nierekenaargesteunde) metodes nie.
3.2 Verskeidenheid
Grootdata kom in ’n verskeidenheid van formate voor, insluitend gestruktureerde en ongestruktureerde data. Gestruktureerde data, soos dié wat in databasisse voorkom, is in ’n voorafbepaalde formaat georganiseer. Ongestruktureerde data, soos teksdokumente, foto's, video's en klankgrepe, het nie ’n voorafbepaalde formaat nie. Hierdie verskeidenheid van formate bied uitdagings vir die berging en ontsluiting van grootdata.
KI kan ’n belangrike rol speel in die ontsluiting van ongestruktureerde data. Beeldherkenningstegnologie deur middel van diepleer kan byvoorbeeld gebruik word om beelde te identifiseer en te klassifiseer, terwyl transkriberingsagteware klank- en videogrepe in teks kan omskakel.
3.3 Snelheid
Digitale dokumente word teen ’n hoë spoed geskep, wat beteken dat die versameling, verwerking, berging en ontsluiting van digitale materiaal vinniger moet geskied as die skepping daarvan indien argiewe wil bybly. Argiewe moet in staat wees om hierdie stroom dokumente intyds te bestuur, en daarvoor is rekenaargesteunde metodes nodig.
4. Ander uitdagings
Benewens die uitdagings wat verband hou met die volume, verskeidenheid en snelheid van grootdata, is daar ook ’n aantal ander uitdagings wat tradisionele argiewe in die gesig staar:
- Infrastruktuur: Die berging en verwerking van grootdata vereis beduidende infrastruktuur, insluitend rekenaars, netwerke en sagteware.
- Administratiewe beperkings: Argiewe moet aan ’n verskeidenheid regulasies voldoen, wat prosesse soms vertraag of heeltemal onuitvoerbaar maak.
- Personeel: Argiewe benodig personeel met die kennis en vaardighede om grootdata te bestuur en te ontsluit. Daar is ook ’n behoefte aan ’n verandering in houdings, aangesien sommige argivarisse huiwerig is om nuwe tegnologieë te gebruik.
- Kopiereg: Die kopieregstatus van digitale dokumente kan kompleks wees en skep beperkings rondom die verspreiding van materiaal.
- Befondsing: Die implementering van nuwe tegnologieë en die opleiding van personeel vereis beduidende befondsing.
- Verandering: Die wêreld van tegnologie verander vinnig en verg daarom ’n bereidwilligheid om voortdurend aan te pas.
5. Geleenthede vir tradisionele argiewe
Ten spyte van die uitdagings bied grootdata ook geleenthede vir tradisionele argiewe. Deur nuwe tegnologieë te omarm en hul praktyke aan te pas, kan argiewe hul versamelings uitbrei en meer diverse inligting insluit, en steeds relevant bly in die digitale era. Hulle kan ook nuwe navorsingsmoontlikhede ontsluit deur die gebruik van data-ontleding, KI en gespreksagente.
6. Slot
Die opkoms van grootdata bied beide uitdagings en geleenthede vir tradisionele argiewe. Deur die uitdagings aan te spreek wat met die volume, verskeidenheid en snelheid van grootdata verband hou, kan argiewe hul rol as bewaarders van ons kollektiewe geheue in die digitale era vervul. Dit vereis ’n strategiese benadering wat op tegnologie, personeel en prosesse fokus. Deur nuwe tegnologieë te omarm, hul personeel op te lei en hul praktyke aan te pas, kan argiewe die geleenthede wat grootdata bied, benut en hul dienste aan die gemeenskap verbeter. Aanpassing is nie opsioneel nie.
Lees en kyk ook:
LitNet Akademies-NALN aanlyn katalogus: https://nalnkatalogus.litnet.co.za/
Menán van Heerden: LitNet Akademies-NALN aanlyn katalogus: 'n onderhoud met Burgert Senekal
Sidney Gilroy: Moer toe met die wolk saam
Lizabé Lambrechts: SteedsDink met LitNet Akademies