Commendatio: kykNET-Rapport Boekprys vir niefiksie 2017 – Emily Hobhouse: Geliefde verraaier, Elsabé Brits

  • 0

Kyknet-RapportBoekpryse600

Waarom gryp sekere lewens uit die verlede ’n mens steeds aan, meer as ’n honderd jaar later? Waarom klink sekere stemme uit die verlede vandag byna net so helder en dringend as ’n eeu gelede?

In die geval van Emily Hobhouse en ander soos sy is dit dalk omdat die vrae wat hulle aan hulself en aan ander gevra het, oor tydsgrense heen relevant bly. Vrae soos:

Aan wie en wat is ’n mens lojaliteit verskuldig?

Wat beteken verraad?

Watter ideale is die moeite werd om nagestreef te word?

Hoe lyk ware medemenslikheid?

Elsabé Brits se biografie oor Emily Hobhouse is nie die eerste oor hierdie figuur nie. Oor die jare heen is daar al heelwat oor hierdie kampvegter vir menseregte en voorstander van pasifisme geskryf. Nietemin spreek Geliefde verraaier tot die hedendaagse leser nie in die eerste plek danksy nuwe inligting oor veral die persoonlike lewe van hierdie bekende en geliefde historiese figuur nie, maar omdat die verhaal op so ’n manier aan ons hervertel word dat Hobhouse weer opnuut herkenbaar word.

Pertinent in Brits se biografie is die skakel tussen Hobhouse se werk om die lot van vroue en kinders in die Anglo-Boereoorlog te verbeter en haar humanitêre werk elders, soos haar ondernemings om vrede te probeer bewerkstellig gedurende die Eerste Wêreldoorlog en haar selflose diens en fondsinsamelings vir Duitse vroue en weeskinders. Die Hobhouse wat na vore kom uit Brits se vertelling is nie net ’n vreeslose kampvegter nie, maar ook juis ’n mens van vlees en bloed – iemand met angste, liefdes, teleurstellings, twyfel. Dalk is dit juis in hierdie broosheid in die aangesig van geweld en politieke vergrype dat die leser by die heldin van Brits se boek oor ’n eeu heen aanklank vind. 

Brits se herbesoek aan bronne oor Hobhouse stel ons in staat om opnuut in hierdie merkwaardige vrou die eienskappe te sien wat aan die kern lê van ons universele menslikheid – die vermoë om te empatiseer met die onderdruktes, op te staan vir reg en geregtigheid selfs teen ’n hoë persoonlike en politieke prys, om nood en lyding te verlig ongeag waar dit voorkom.

Sy word uitgekryt as verraaier deur diegene wat vlag en vaderland belangriker ag as gelykheid en geregtigheid, maar bly onwrikbaar glo in menswaardigheid wat geslag, party of velkleur te bowe gaan. Haar ywer om die onreg in die konsentrasiekampe aan die kaak te stel spruit uit dieselfde bron as haar vredeswerk in Duitsland in die Eerste Wêreldoorlog,  haar identifikasie met stemreglose vroue en haar besorgdheid oor immigrante, die Indiërvraagstuk en die lot van swart Suid-Afrikaners.  Dit val op uit Brits se vertelling dat Hobhouse hierdie verskillende strydkwessies nie kompartementaliseer nie, maar met mekaar verbind. Sy huiwer nie om dit onder die aandag van magshebbers en invloedrykes te bring nie, selfs al weet sy dat dit teen hul grein ingaan. Slagofferskap was vir haar die basis van solidariteit.

Hoewel Hobhouse se kritiek op die konsentrasiekampe indertyd toegeëien is vir die saak van Afrikanernasionalisme, het sy haarself duidelik uitgespreek teen die onreg wat swart Suid-Afrikaners tydens die oorlog aangedoen is.  Hoewel Brits se boek dit nie eksplisiet aanraak nie, kom Hobhouse se boodskap dermate duidelik uit haar vertelling na vore om ons vandag steeds te laat let op die bitter erfenis van sowel kolonialisme en apartheid wat ons steeds daagliks mee te kampe het. Maar dit noop ons ook om, soos Hobhouse, op te staan wanneer ons hernieude voorbeelde van magsvergrype rondom ons sien. Brits skets Hobhouse as die vergestalting van verset soos dit in die woorde van die Nederlandse digter Remco Campert gedefinieer word: Om aan jouself ’n vraag te vra, daarmee begin verset - en om dit dan aan ’n ander te vra.

Brits se boek noop ons om in die Suid-Afrika van vandag weer hierdie kritiese vrae te vra oor menswaardigheid, gelykheid, en weerstand.

Brits bied die vertelling hiervan in kort en bondige hoofstukke aan, in gemaklike trant en met joernalistieke deeglikheid. Haar boek is ’n intieme en persoonlike dokument wat haar onderwerp sagkens en byna liefderyk hanteer, gerugsteun deur ’n visuele aanbieding wat, te oordeel aan die boek se sukses tot dusver in die handel, byklank vind.

Vir die toeganklike aanbieding, relevansie vir vandag se politieke kwessies en deeglike herbesinning oor historiese materiaal, is Emily Hobhouse: Geliefde verraaier die wenner van vanjaar se kykNET-Rapportprys vir niefiksie.

Video: Commendatio deur Herman Wasserman en dankwoord deur Elsabé Brits.

Lees ook:

Lees Naomi Meyer se onderhoud met Elsabé Brits en Elsabé Brits se essay oor Emily Hobhouse.

  • 0

Reageer

Jou e-posadres sal nie gepubliseer word nie. Kommentaar is onderhewig aan moderering.


 

Top