Teerpad, eikebome en Good’s Motel

  • 8

...
Ai tog, if I only knew wat protest betekend het daai tyd I would have put up a show fight om daai mooi bome te behou. Hulle het dan daai hele Kerkstraat so beautiful gemaak … Só beautiful.
...

In my kleintyd was die pad van Middelburg via Graaffernet oppad Baai toe ’n national road gemaak; so oppie drumpel vannie ’60’s.

At last en eventually moes die terrible sinkplaatpad tussen Graaffernet en Middelburg nou toe mos geteer word.

Die lorries, bakkies en trokke met die baie extra outsize bale skaapwol en sybokhaar hoog opeengestapel, wat op pad FCU toe innie Baai was, het dit só uitgery dat dit erge sinkplaat gemaak het. Top speed mos! Kan g’n niks geworry het nie oor anyone else nie. Dit móés top speed wees. En dit wás lorries hoor – yslike goed. G’n niks taxi’s nie.

Dust en stones oralster oor as jy verbygekruip kom. Even Andries Pretorius se statue en die golf course wassie gespaar nie. Stof galore!

En dan ook nog die groot railways lorries ok. “SAS&H” oppie rooi deure gepaint. Nes die railway coaches. Maar dié lorries het wol net so ver assie stasie gevat, want dis dan verder met die trein Baai toe. Hulle het ok darem beter gemanierd gejaag, meer geplooid.

En as mens Lootsberg met sy sinkplaatdraaie moes oor met Oupa behind the wheel, het jou tande omtrent gechatter – ál asof daar sneeu oppie berg is net waar jy kyk. I’m telling you! Jy’t heeltyd onder jou kieliebakke uitgeloer of die kar nog oppie pad was.

Toentertyd was daar ok net witgekalkte klippe langs die pad gepak wat jou waarsku van afgronde. Niks van hierdie nuwerwetse heininkies wat mens nou kry met reflectors op nie.

Die turn-off Pearston toe was ok nog nie geteer daai jare nie en my nerves was daar ook klaar en gedaan as ons plaas toe moes gaan visit. Die sinkplaat het my altyd karsiek en naar gemaak. Die kar kon sommer maklik slide sykant toe also, so Oupa móés stadig ry om die draaie. En boonop het die Melkrivier by Noodhulp ok net one-way traffic op ’n keer allow op die smal bruggie met ogiesdraad teen die kante. En as kleinveë van kampe moes verander en met die pad aangeja moes wôre en jy oor die brug moet ry, you simply moes wait till die whole lot oor is en dan eers ry.

Dis ook daai tyd wat kapok so alledaags geraak het al deur die wintersmaande. Lootsberg altyd spierwit gecover en sometimes closed for traffic. Die mense vannie dorp het almal gery met hul kinders om sightseeing te gaan kyk en ’n snowman te bou.

Die sybokke en skape vrekked by the hundreds van die koue. Wragtig! Ek kon nooit understand but why moes die goed dan vóór die winter geskeer word en nie behind die time nie? Maar it was always said die wol word te vuil en die quality drops die profyt by die FCU. But hulle vergeet mos van die vee wat so dood freeze vannie koue. Dit kos mos ok money!

Arme Bokkie Loots van Quaggasfonteyn het most of the time van almal die baie swaarste losses gehad in daai wintersmaande. Always die meeste angoras verloor. Shame, hy en Tokkie se Quaggasfonteyn was net aan die voet van Lootsberg. Mens het moes regs afgedraai. Klomp Kingwills ook en Murrays, altyd groot skade.

Anyhow, dis toe, in daai same time, dat die Divisional Council en Tommy van Rooyen aangesê was deur die Department of Roads it’s now time – die pad moet geteer word. Get going!

It’s now hoe die national road all the way to die Baai (Gqeberha deesdae) begint is. Die grand pad van Colesberg to Beaufort-Wes was in daai dae nog net wishful thinking.

Nee kyk, dit was ’n baie groot job gewees! Die padmakers moes kon sien wat hul doen en werk en same time die pad moes meantime nog traffic ook kan handle, tesame met die skrapers en rollers en sulke groot padgereedskapgoeters that give off smoke wanneer hulle so hard moes werk. Hulle moes even in die nag ok werk. Die pad moes klaarkom.

Orals along the road staan die 44 gallon drums vol teer, party leeg but full of rubbish of water, sakke sement en hope dryfsand, yslike hope gravel lê oralster en workers’ huts en caravans en kleinhuisies staan gesaai, plek-plek langers die pad. En dis nie net Lootsberg se pas nie, daar’s nog boonop Naudésberg Pass en Perry’shoogte ok, so it’s no joke gewees nie.

Oralster staan werkers met rooi vlae, grawe, pikke, rollers, surveyors en hul tripods, bakkies en die big yellow machines.

Dis in daai dae wat die Good’s Motel ok sy geboorte gekry het. Die padwerkers moes daam bietjie relax ok now en then. Nou ja, Bert (wat so lekker gholf kon speel saam’t dr Human) was married into the Loots family just otherside die pad en moes van toe af saam met sy vrou wyd bontstaan innie nuwe bar, sy spierwit snor en wavy hair net-net sigbaar tussen die gelag en wolke cigarette smoke. Daar was sommer baie lekker kos ok! Hulle het geken van mixed grills maak vir die padmakers en Sundays was ’n groot pick and choose lunch vir nuuskieriges wat van die dorp af kom kyk het. En dié wattie kom lunch het nie, het gery vir die lekker scones and tea either smoors of smiddags.

But can you believe it, dit was in dié se tyd wat Castle beer nog in bruin glasdumpies verkoop is. En Bert, hy’t al dié leë bottles gecollect en drie rondawels gebou met hulle as if they were his bricks! Met regte sement to keep them together. Nog nie van recycling geken nie. Die bottoms het buitentoe gekyk and the necks na die binnekante toe. En mens kon nie deur die glass walls kyk nie!  Let me tell you, thís was amper ’n groter sightseeing attraction eventually assie pad se gebouery itself. Almal moes mos aldag kom kyk en experience wat aangaan, anders kan hul mos nie op dieselle tyd talk together nie!

Die bungalows was vir travellers wat slaapplek soek – of ooms en tannies se secret “wegkruipplek”.

Dis nou in hierdie same time wat besluit was they will now mos moes consider of Church Street wyer gemaak sal moet wôre or not. Daar gaan mos nou baie meer traffic wees as vroeër tyd toe travellers Cradock en Cookhouse om gery het oor die pad nie geteer was nie. And now it will be tarred.

Die Town Council wou niks weet van ’n bypass soos happened by Middelburg nie – die national road moet dwarsdeur die dorp loop otherwise gaan die winkels niks commercial growth hê en bigger income kry nie. Die dorp sou skade ly nes Middelburg.

But hul kon ok sien dié gaan nou éérs ’n big job word, want al wat ’n Simon van der Stel oak tree is, sou moes uitgehaal word, al die straatligte would gemove moet wôre en die hele lengte van Kerkstraat sal moet sidewalks kry.

Ai tog, if I only knew wat protest betekend het daai tyd I would have put up a show fight om daai mooi bome te behou. Hulle het dan daai hele Kerkstraat so beautiful gemaak … Só beautiful. And to take it away sal al die beauty wegvat. Mense het altoos so die bome admire and there was altyd shade vir parking langs die straat.

And waar gaan die Christmas lights hang?

Granted, allie garages (behalwe Botha’s Garage en die Midlands Garage op Market Square) was almal in Church Street. En karre sou leeg wees as hul laasmaal volgemaak was op Colesberg of Noupoort. Karre kon mos toe nog ry teen 70 miles an hour.

Drivers het agtergekom al vantevore mens kon shortcut vat en eers ’n dop drink by die Graaffernet Hotel se bar ok as hul petrol ingegooi en water gecheck het op Market Square; en dan Somersetstraat tot Church Street toe kortpad vat. Maar daai wattie vannie shortcut geken het nie, moes maar deur Caledonstraat toe hou, stadig, óm by die hoek by die Kerk en dan afry in Kerkstraat. Die meeste garages het sommer vlak hier by Cecil Theron se Seaman’s beginne, Harry Hoard se Gem Garage daarna en allie ander Therons: Frans-, Pietie- en Dries-hulle further along. Verder still was Loots (Otto’s Garage) and College Motors in Spandauville, but hulle was aan’ie wrong side of the road. Hulle was weer goed gesite vir traffic wat van die Baai af binneland toe op pad was.

Another thing was dat die Council se mense initially gave no consideration about, of het van vergeet, dat die houtbrug oor die Sundays River mos nie al hierdie traffic sou kon handle nie. Daar gaan móét ’n concrete bridge gebou moes wôre, net so wyd as die nuwe straat!

What a commotion thát would be, ’n gemors in the first place.

And let me tell you: Wasn’t it just!

Dit was ’n propperste beslommernis toe met dié brugbouery beginne is. Either side vannie houtbrug was eerste begin om concrete pillars uit die bodem vannie rivier uit tot hier vlak onder die brug vanselwers te bou. Oralster is padwerkers, surveyors, bouers, planners, inspectors, you name it, hulle was daar.

En terselfdertyd was daar begin met die widening van Church Street. Mense het hoog en laag complain van die geraas en gemors en stof van die bouery daai tyd. Jy sukkel om by die huis te kom, daar was many late deliveries vannie koöperasies, karre wat queue! Ek sê jou, the Advertiser se Raphaels het hul hande proppers vol gehad van die Letters to the Editor. Die town clerk se office het net eenvoudig hande in onskuld gewas en gesê to phone the Roads Department.

En so het die een gekom en die ander gegaan, begaan, bestaan.

One by one al die 43 bome, die ou brug wat val, die nuwe een rys op, die Advertiser word die Knott-Craigs s’n, the turnout van die decade!

Kyk vir ’n kind is nearly two years amperste ’n leeftyd, maar dit was jolly langer as lank voor die hele pad van Middelburg af tot annerkant die nuwe Berrangébrug klaar was vir al die verkeer op pad Baai toe.

En rekent, die Roads Department was só “nice”, hulle het tot Paardepoort gesidestep en gestraighten tussen Jansenville en Uitenhage ok!

Mens sou nou vinnig in die Baai kon kom deur g’n bypass te ry nie. Tot ou Heydenrych sou sy droëwors kan bly verkoop kry.

Volgende oppie lys sou dit die pad Aberdeen toe wees.

But as jy huis toe gekom het en jy Spandauskop al kon sien van Kruidfonteijn se hoogte af, het die beklemming jou al beginte vashou; jou hart was skoon vol heimwee verby Adendorp en by die TB Hospital verby, af in College Road, links die kollege regs die stasie, en al wat mens sien as jy afsak na die grand nuwe brug toe, is een vreeslike lange reguit, wye straat met wide sidewalks either side en ekstra sterk straatligte weerskante, all the way tot daar bo by die Grootkerk.

Ja, Church Street, but nowhere was daar êrenster even net een oak tree meer te siene nie … Not one!

And since then Graaffernet just never was dieselle Graaffernet, not for me anyway!

  • 8

Kommentaar

  • Pragtig gepen en onthou, daar is darem weer bome waar moontlik in Kerkstraat geplant in jaar 1980 en waar 'n boom nie sou pas Bougainvillias vir kleur as ook Hibiscus-bome. Die verlange bly egter met ons vir ewig.

  • Rita Slabbert

    Pragtige detail. 'n Titsel voor my tyd maar nou verstaan ek onse ou dorp se logistics ... Jy is geseën met 'n wonderlike memory!

  • Jen Donkin Rotheray

    Wonderful! Evokative writing, which takes one home to our beloved town, reliving many fond memories. Thank you, Elise!

  • Margi Haarhoff

    Wonderful writing, Elise. My fondest memory of Church Street is of going to Whitlocks with my mom, and buying Edinburgh Rock Candy. Ai, hoe water my mond nou!

  • Estelle Buitendag

    Elise, jy het jouself weer oortref met hierdie skrywe! Jy is n uitstekende Skrywer wat die leser se aandag hou... al die "pad".

  • Reageer

    Jou e-posadres sal nie gepubliseer word nie. Kommentaar is onderhewig aan moderering.


     

    Top