Meertalige skrywersonderhoud: Nederlandse skrywer Esther Verhoef gesels oor Liewe Mamma

  • 0

Foto van Esther Verhoef: Noortje Dalhuijsen

Esther Verhoef praat met Naomi Meyer oor die Afrikaans-vertaling van Verhoef se boek, Liewe Mamma.

Liewe Mamma
Esther Verhoef
Uitgewer: LAPA
ISBN:9780799399189

Esther, jy is ’n bekende skrywer in Nederland en skryf ook graag rillers. Liewe Mamma sou as domestic noir beskryf kon word. Wat trek jou na hierdie genre aan?

Mijn solothrillers zijn allemaal domestic/psychologische thrillers. Ik vind het interessant om relatief normale mensen, bij voorkeur gezinnen, in een extreme situatie te plaatsen, zodat je je als lezer goed met hen kunt verhouden en je je vroeg of laat gaat afvragen: wat zou ík doen?

Een gewapende home invasion is een dankbaar thrilleronderwerp en ik wist dat ik er invoelbaar over kon schrijven. We zijn zelf, als gezin, door het oog van de naald gekropen. Toen onze kinderen nog klein waren, de jongste was nog een baby, hebben dieven ’s nachts bij ons ingebroken. Ze hebben onder meer de autosleutels uit de keukenla gepakt en zijn er met onze auto vandoor gegaan. Dat de hond, een Duitse herder, niet geblaft heeft, was vreemd. De volgende ochtend kwamen we er pas achter. De recherche herkende de manier van werken en vertelde ons dat we bestolen waren door professionals. Leden van een internationale bende uit Oost-Europa die de bewoners een vuurwapen tegen het hoofd zetten als ze de autosleutels niet snel genoeg konden vinden. We hadden geluk gehad, zeiden ze. Ik heb hier jarenlang slecht van geslapen. De dieven zijn nooit gepakt.

Ek wil nie graag dat mens van jou karakters se geheime verklap nie, maar dalk kan jy my meer van jou karakters vertel?

Als ik begin te schrijven, heb ik vaak nog nauwelijks een beeld bij de karakters. Ze ontstaan gaandeweg. Het kan heel goed zijn dat iemand in het begin van het schrijfproces een ander uiterlijk of een andere baan heeft dan halverwege het boek. Ik herschrijf heel veel, blijf schaven totdat het een vloeiend geheel wordt.

Wat betreft Ralf, Helen en Werner: het zijn mensen die we hier in Nederland allemaal wel kennen. Een werkende moeder die worstelt met haar puberende kinderen, een afwezige vader die alleen maar met zijn werk bezig is, en een onbegrepen, boze jongen die zich laat beïnvloeden door verkeerde vrienden.

Hoe doen jy jou navorsing?

Voordat mijn eerste thriller werd gepubliceerd heb ik circa 60 informatieve boeken over dieren geschreven, waaronder encyclopedieën. Ik ben het gewend om te researchen en vind dat ook heel leuk om te doen. Uiteindelijk gebruik ik misschien nog geen procent van wat ik te weten ben gekomen over de onderwerpen, maar het helpt mij als schrijver wel om me volledig in te kunnen leven. Helen, de moeder van het gezin in Liewe Mamma, is verkoeververpleegkundige (verpleegkundige op herstelkamer). Om me te kunnen verplaatsen in haar leven ben ik gaan praten met verkoeververpleegkundigen in een ziekenhuis, met hun leidinggevenden en artsen. Een verkoeververpleegkundige heeft me de operatiekamers laten zien en me verteld hoe haar werkdag eruit ziet. Ze heeft alle protocollen met me doorgenomen en ook verteld hoe de onderlinge verhoudingen zijn tussen de mensen die er werken. Zo leerde ik bijvoorbeeld dat iedereen dezelfde schoenen en uniformen moet dragen, en dat je je alleen maar kunt onderscheiden door middel van je sokken. Daarom zijn kleurrijke, grappige “happy socks” heel erg in trek bij verplegend personeel. Ik leerde ook dat je je telefoon niet mee naar de werkvloer kan nemen, in verband met bacteriën, dat is belangrijke informatie: Helen kan dus niet bellen of gebeld worden tijdens haar werk. Ook leerde ik dat verkoeververpleegkundigen wat dominanter zijn van karakter dan een gemiddelde verpleegkundige, omdat ze moeten kunnen omgaan met chirurgen. Zo leer je duizenden dingen, en een deel ervan kan ik dan gebruiken. Hoe meer inside info ik krijg, hoe beter ik me kan inleven in mijn protagonist, en hoe echter het wordt. De verkoeververpleegkundige heeft me daarom ook laten zien waar ze haar auto parkeert, via welke route ze naar binnen loopt, waar ze een access-pas nodig heeft, waar camera’s hangen, wie je wel/niet groet, et cetera. Pas als ik achter mijn laptop zit en met gesloten ogen de hele route kan lopen, voelen, ruiken, dan kan ik de betreffende scène schrijven. Mijn doel als schrijver is dat mensen áchter de woorden komen, dat ze mijn verhaal beleven, dat de personages net zo gaan leven voor hen als voor mij.

Op ’n stadium skryf Ralf oor “hierdie mense”. Dis asof jy self oor “hierdie mense” nadink, en binne-in jou storie is. Ek het gewonder of jy “hierdie mense” ken, of mense wat optree soos die karakters in jou storie. Ken jy die mense op wie jy jou karakters baseer?

Ha! Dit is een van de mooiste complimenten die ik me kan wensen, en ik denk dat dit ook een mooie opsteker is voor de vertaler. Ik schrijf altijd op deze manier, ik word één met mijn karakters. Er komt altijd een moment in het schrijfproces waarin de fictieve wereld echter aanvoelt voor mij dan de werkelijke wereld.

Antwoord op je vraag: nee, ik ken deze mensen niet, ik heb ze gecreëerd J. Maar kan ik me voorstellen dat zogenaamd normale mensen (als die al bestaan) dit soort dingen doen? Jazeker. Als het gaat over liefde, geld, je gezin beschermen, dan geloof ik dat mensen tot alles in staat zijn. En helemaal als ze in het nauw komen.

Wat van Ralf? Het jy tieners in jou huis?

Beide. Toen ik Liewe Mamma schreef waren onze kinderen 14, 16 en 19 jaar oud. Ik kende (en ken nog steeds) mensen met kinderen in deze leeftijden.

Vertel my van die tienerkarakters soos Ralf in ’n land soos Nederland.

Er bestaat een grote groep jongeren in Nederland zoals Ralf. De leeftijd van 17-19 jaar is, vind ik, een heel verwarrende. Er gebeurt veel op sociaal vlak. Je krijgt de drang om je eigen leven te gaan leiden, om uit te zoeken wie je bent en wat je wilt in je leven, maar je bent nog totaal afhankelijk van je ouders en leraren, en op de arbeidsmarkt tel je niet echt mee. Er is nog zoveel onzeker over je toekomst. Voor Ralf betekent zijn auto zijn persoonlijke vrijheid, daarom gaat al zijn geld eraan op. Geld is altijd een issue op die leeftijd. Ik wilde zo’n jongen profiel geven, hem leren begrijpen.

Via mijn zoon ben ik geïntroduceerd bij jongens die buiten de maatschappij dreigden te vallen. In het begin zaten ze onderuitgezakt op een rijtje op de bank met hun pet diep over hun voorhoofd getrokken wantrouwend naar me te kijken, of ze keken me helemaal niet aan, maar toen ze doorkregen dat ik werkelijk interesse had in hun levens, dat ik wilde weten wat er in hun hoofd en levens speelde om hen een stem te geven, en niet meteen met een oordeel klaarstond, heb ik veel van hen geleerd. En daarvan uiteraard veel in Liewe Mamma verwerkt.

Vertel my van misdaad in Nederland: Hoe is die situasie daar?

We hebben onze problemen, maar in vergelijking met wat ik over ZA lees, geloof ik dat we in een zeer veilig land wonen.

Met 17 miljoen inwoners die relatief dicht op elkaar wonen (Nederland is 30x kleiner dan ZA) hebben we te maken met 100-150 geregistreerde moorden per jaar.

In een onlangs gehouden onderzoek geeft circa tweederde van de Nederlanders aan zich veilig te voelen (vrouwen 60%, mannen 75%). Er zijn verschillen per gemeente en provincie. In Amsterdam en Rotterdam wordt je sneller beroofd dan in een plattelandsdorp.

Seksueel geweld tegen vrouwen is nog steeds wel een issue. Er wordt aangenomen dat één op de ca 6-9 Nederlandse vrouwen is verkracht. De officiële cijfers vallen vele malen lager uit omdat het merendeel van de vrouwen geen aangifte doet. Dat doen ze onder meer niet uit angst en schaamte, en omdat het heel erg moeilijk is om een verkrachter veroordeeld te krijgen. De opgelegde straffen zijn bovendien laag. Het wettelijke maximum is 12 jaar, maar dat wordt nooit gegeven. Gemiddeld gaat een verkrachter hier 1,5 jaar de gevangenis in. Daders zijn vaak bekenden van het slachtoffer.

In Liewe Mamma krijg je wel een en ander mee van de manier waarop de kinderen in Nederland kunnen bewegen. Nederlandse jeugd fietst naar school, die soms wel 10-12 km van huis ligt, en naar hun sportclubs. Vaak ook als het donker is of slechter weer. Jongere kinderen, van 6-10 jaar gaan vaak lopend naar school, die in dezelfde wijk staat. Iedere ouder leert zijn kinderen op te passen voor onbekenden, die angst zit er natuurlijk bij iedereen, vooral bij moeders, in, maar de grootste, en mijns inziens reële angst is waarschijnlijk dat het kind in het verkeer gewond raakt, of erger.

Het jy Liewe Mamma beplan voordat jy dit geskryf het? Of hoe werk jou skryfproses – is dit organies?

Tijdens een schrijfperiode ben ik volledig toegewijd aan het werk. Ik verdwijn in de wereld van mijn personages. Het nieuws volg ik dan niet, ik ben niet beschikbaar voor interviews en mijn telefoon staat meestal uit. Ik schrijf meer vanuit mijn onderbewuste dan met mijn rationele hoofd. Vaak zet ik een koptelefoon op en draai ik muziek die me in een bepaalde stemming brengt en houdt.

Het verhaal, de plot, de karakters, vrijwel alles ontstaat gaandeweg, tijdens het schrijfproces. Ik begin met een scène of een dialoog die in me opkomt en waar ik een goed gevoel bij heb. Het eerste hoofdstuk dat ik schrijf kan midden in het boek terechtkomen, of zelfs het laatste hoofdstuk worden. Of zelfs helemaal niet in het boek terechtkomen.

Ik wil als schrijver bij voorkeur, net zoals de lezer, verrast worden. 

Natuurlijk kan ik wijzigen wat ik wil. Ik kan teruggaan in de tekst en een kind ietsje ouder maken, zodat het wél een rijbewijs heeft als dat verderop in het boek handiger uitkomt. Ik kan een extra personage toevoegen. Er zijn altijd manieren om een verhaal kloppend te krijgen, al komt het niet vanzelf. Deze manier van werken brengt veel onzekerheid en frustratie met zich mee. Ik heb het dus al vaker op andere manieren geprobeerd, om net als collega’s die ik ken, te beginnen met een raamwerk dat ik later kan invullen. Maar dat werkt voor mij helaas gewoon niet.

Het jy van jou karakters gehou, ook al neem hulle swak besluite?

Ik denk dat deze vraag grotendeels is beantwoord in de voorgaande vragen. Ik leef me overmatig in, research veel, dompel me volledig onder in mijn verhaal. Omdat ik me weken, maar als het nodig is ook weleens maanden achtereen terugtrek, voelen de mensen uit mijn boeken soms echter dan de mensen in de werkelijke wereld.

Ik hoef de personages uit mijn boeken trouwens niet per se leuk te vinden. Het gaat erom: heb ik er plezier in om ze vorm te geven? Hoe verder iemand van mij als persoon afstaat, hoe interessanter het vaak wordt om in zijn of haar huid te kruipen. Acteurs vinden het ook vaak leuker om een bad guy te spelen in plaats van een brave burger. Juist met die twisted characters kun je als schrijver stevig gas geven.

Wie is van jou gunstelingskrywers?

Ik ben een heel brede lezer van bij voorkeur non-fictie, dat zal niet als een verrassing komen. Fijne boeken die ik afgelopen jaar las, zijn bijvoorbeeld Sapiens van Yuval Noah Harari en The hidden life of trees van Peter Wohlleben. Ik grijp daarnaast liever naar een roman dan een thriller. Omdat ik zelf thrillerauteur ben, zie ik vaak wat mijn collega doet, of probeert te doen, en dat neemt het leesplezier weg. Bovendien ben ik meer geïnteresseerd in de schrijfstijl en psychologie dan in “de technische puzzel”.

Tot de beste thrillers die ik heb gelezen reken ik Gone girl van Gillian Flynn en de Japanse thriller De nachtploeg van Natsuo Kirino. De laatste roman die ik las en erg goed vind, is van Pat Barker: The silence of the girls.

Is Ralf bang vir die polisie? In hierdie tyd waarin #blacklivesmatter op die voorgrond is, is Ralf ook ’n soort simbool van ’n karakter op die marge?

Ralf is niet op deze manier bang voor de politie.

[Even voor de duidelijkheid: Hij is bang voor de straf, niet om vermoord te worden. Die grote issues spelen hier veel minder.]

Bij jongens van Ralfs leeftijd spelen in Nederland andere dingen. Ik heb deze verhalen gehoord van zowel witte als gekleurde jongens. Met name in provinciesteden (waar Liewe Mamma zich afspeelt) is de politie geneigd om jongens van circa 13-19 jaar weinig ruimte te geven. Generaliserend is het overdag op school voor hen al moeilijker dan voor meisjes. Jongens zijn drukker, onrustiger, ze willen bewegen en kunnen zich minder goed concentreren en halen minder goede punten. In groepjes bij elkaar op straat gaan staan praten en roken wordt niet altijd getolereerd, omdat het omwonenden een onveilig gevoel geeft. (In onze cultuur blijf je vaak binnen, op straat hangen wordt niet gewaardeerd.) Ze worden veel vaker gecontroleerd in het verkeer, krijgen vaker boetes voor kleine vergrijpen zoals lopen door rood licht of een fietslampje dat het niet doet. Dat beetje geld dat ze dan verdiend hebben door bijvoorbeeld vakken te vullen in een supermarkt of kranten rondbrengen, zijn ze dan weer kwijt aan de boete. Dat zien veel van deze jongens als pesterijen en machtsmisbruik, ze worden er opstandig en boos van. Meisjes hebben deze ervaringen niet, of veel minder.

Onze zoon had een app op zijn telefoon waarop jongens elkaar inseinden over politiecontroles.

Why did you choose such a subject to build a career on? What do you want to acchieve with the book?

I didn’t.

What I specifically tried to do with Liewe Mamma – besides writing a page-turner that feels very genuine and crawls under your skin – was to bring two worlds together: those of the teenagers and their parents. There is a large gap between most parents and their teenage children. Many parents don’t have a clue what their children are doing when they are not at home. By reading the other one’s perspective you get some insight into their specific problems, which hopefully leads to more understanding. Liewe Mamma is read by parents and their teenage children.

Videoland/RTL has made a television series of Liewe Mamma which will be broadcast in The Netherlands in autumn.

  • 0

Reageer

Jou e-posadres sal nie gepubliseer word nie. Kommentaar is onderhewig aan moderering.


 

Top