Litnet

Robert: A queer and crooked memoir for the not so straight or narrow
Robert Hamblin
Melinda Ferguson Books, NB Uitgewers
ISBN: 9781928420972

In die vroeë oggendure van Saterdag 28 Junie 1969 doen die polisie een van hul gereelde strooptogte op die Stonewall Inn in Greenwich Village, New York-stad. Hierdie keer verduur diegene wat dikwels hierdie gaykroeg besoek het, nie so gelate die brutaliteit waaraan hulle blootgestel is vanweë hulle gay-oriëntasie en oortreding van die kleredragsedes van die dag nie. Soos meme dit die afgelope tyd wil hê, lei transgenderpersone van kleur die verset wat tot die volgende dag duur. ’n Jaar later word die eerste Pride-parade gehou. Oor die volgende dekades sou dit oor die wêreld uitbrei met Juniemaand wat vanjaar, terwyl parades in baie gevalle onmoontlik is as gevolg van die pandemie, in navolging van die VSA wêreldwyd as Pride-maand herdenk word.

Dis die moeite werd om daarop te let dat daardie eerste verset gedurende dieselfde Amerikaanse somer as Woodstock plaasgevind het. In daardie konteks is die burgerregtebeweging van die ’50’s gevolg deur die Swart Mag- en teenoorlogbewegings, terwyl die Vrouebeweging op die seksuele revolusie uitgeloop het.

.......

Waarom met hierdie geskiedenis begin in ’n resensie van Robert Hamblin se formidabele outobiografie, Robert? Indien dit wat met die gaybevrydingsbeweging van genoemde tyd begin het, vandag ook transregte bevorder en sigself trots min of meer queer noem (as sambreelterm vir die alfabetsop LGBTQIAA2++), is Robert beslis die testament daarvoor, veral binne die Suid-Afrikaanse konteks.

........

Waarom met hierdie geskiedenis begin in ’n resensie van Robert Hamblin se formidabele outobiografie, Robert? Indien dit wat met die gaybevrydingsbeweging van genoemde tyd begin het, vandag ook transregte bevorder en sigself trots min of meer queer noem (as sambreelterm vir die alfabetsop LGBTQIAA2++), is Robert beslis die testament daarvoor, veral binne die Suid-Afrikaanse konteks. Maar “testament” klink veels te staties en stowwerig hiervoor; tog is dit ook nie “manifes” of “handboek” of wat ook al nie. Dis ’n storie wat onthuts en meesleur, prikkel en doelbewus uitdaag en oortree; plofbaar is.

Maak jou in hierdie teks gereed vir genderbending soos jy waarskynlik nog min belewe het en die beste met ’n vloekwoord kan beskryf. Jou kop kan af en toe ’n bietjie tol om te besef wie doen wie en hoe steek dinge inmekaar, of nie. Terwyl Hamblin, getrou aan queer-wees, die seksuele sentraal stel en verken, is dit per slot van rekening gender wat hier aan bod kom en van verskillende kante bekyk en beskryf word. Dit laat bogenoemde ongemak met wie nou eintlik wie is, reflekteer op die lesers met bewuswording van hulle eie voorveronderstellings en sosialisering.

Hamblin se gay pa, Billy, is ’n kernkarakter in die boek, en Hamblin se worsteling met hom ’n kerngegewe. Dis Billy wat hom eerste bekendstel aan queerheid, maar van wie hy ook moet afskeid neem. Die Masada-huis waarin Billy aanvanklik woon en wat later ander vorme aanneem, is die soort Tales of the city-huis van ’n gekose familie wat dikwels vir LGBTIQ+-persone die veilige ruimte bied om tot hulself te kom. (Dink ook aan die Netflix-reeks Pose, of vogue- of ballroom-kultuur). Terwyl Robert ’n tot-jouself-kom-verhaal is, word die skadukant van queer-wees gewys in bitchiness wat gebruik word as performatiwiteit om die pyn af te weer. En pyn is daar baie, deur die genderdisforie wat Hamblin belewe en die alleenheid wat dit meebring.

Wat Billy betref, kom die skrywer aan die hand van regter Edwin Cameron tot die skerp formulering van die pyn: “Queer people have to live within a series of lies to stay alive and to continue their legacies” (268). Billy se dood aan Vigs word vir Hamblin polities in die lig van die samelewingsameswerings en -verwagtings wat sóveel dooddruk. Vir diegene wat binne hierdie dwangbuis kan “pass”, is dinge aansienlik makliker; dis waarom transpersone dikwels stealth gaan sodra hul kan en binne die voorgeskrewe reëls versmelt.

Dat LGBTIQ+-persone dikwels oor die jare in dieselfde asem as seksuele afwykings genoem word, is ’n tema wat deurlopend in die boek eggo, in hierdie geval dat persone wat die norme só uitdaag om te waag om van geslag te verander, van pedofilie verdink word.

.......

Dat LGBTIQ+-persone dikwels oor die jare in dieselfde asem as seksuele afwykings genoem word, is ’n tema wat deurlopend in die boek eggo, in hierdie geval dat persone wat die norme só uitdaag om te waag om van geslag te verander, van pedofilie verdink word.

.......

Die grootste krag van Hamblin se boek, wat dit ook universeel geldig maak (en dus meer as ’n uitbreiding van transletterkunde), is sy besonder oplettende blik van verskillende kante van die genderrivier (soos hy dit noem). Hy beskryf sy ervarings voor, gedurende en na sy oorgang sekuur, dop die genderlens waarmee hy en ander kyk om, en is sensitief vir al die nuanses wat saamgaan met hoe sy perspektief en gepaardgaande geposisioneerdheid verander. Dit is alles natuurlik nou verweef met hoe mag in die samelewing funksioneer – wie dit het en hoe dit gebruik word. Ek was onder meer gefassineer deur die beskrywing van hoe Hamblin ’n nuutgevonde manlikheid navigeer, maar ook die toksiese aard daarvan wat hy vroeër as nuusfotograaf by Afrikaanse koerante belewe het en aan deelneem (toe vanuit ’n lesbiese hoek).

Hamblin se skerp oog kom egter van sy kunstenaarskap as fotograaf en skilder. In Robert bewys en vestig hy homself as woordkunstenaar. Die toonaard van die werk is dié van ’n kunsstuk met amper liriese beskrywings wat my by tye aan Hooglied laat dink het. Daarom voel dit of die grense versit word tussen boek, outobiografie, testament, manifes … In die pleeg van sy kuns bly Hamblin dus ontwrig soos wat genre en kunsvorme vervloei. Hy gee ons ’n tintelende blik op waar queerheid sigself tans bevind, beleë insig in hoe dit die afgelope dekades veral in ’n wit Suid-Afrikaanse konteks gevorm is, en weerkaats die reënboog van hoe die nabye toekoms kan lyk. Maar tog vertel Robert eenvoudig hoe dit is en was in die lyf van een mens, en oorrompel jou met ’n storie wat anderkant Pride-maand bly verlos.