Die tweede weergawe van Human & Rousseau en LitNet se Nuwe Stories 2014-kortverhaalwedstryd.
Likkewaan
’n Taxi toeter. Haastig. Kwaad. Ek hoor iemand in die verte skreeu. Iemand skreeu terug. Wiele kners en spoeg gruis. ’n Sokkerbal, gemaak uit ryssakke wat in ’n bondel vasgebind is met toue, trek oor die veld en die seuns storm dol agter dit aan. Lefu skop die bal vir Piti en Piti dan vir Sehlolo. Dan mik Sehlolo om die bal net mooi tussendeur die twee takke aan die end van die veld te skop. Die bal trek deur die lug en beland in die pad. Ek wil nog roep en vir die kinders sê om die bal te los, maar Piti is klaar in die straat. ’n Taxi jaag verby en ek kan nie vir Piti sien nie. Ek hardloop terwyl ek die wêreld vloek. Ek wou nie hier wees nie. Die Here straf my. Halfpad oor die veld sien ek vir Piti. Hy staan wraggies en lag vir my.
Die middag se somerson skel teen die rooi grond en die hitte weerkaats terug. Die stof wat in die lug hang is smorend. Alles ruik en proe na stof. Ek loop terug en soek na ’n skadukol teen die skoolgebou se muur. ’n Skraal skerf maak skaars die punte van my skoene toe as ek met my rug styf teen die muur staan. My gesig is in die son. Vandag brand hierdie son my weer pienk. Ek neem ’n slukkie uit my waterbottel. Louwarm. Ek proes dit uit.
Die kinderstemme jil onophoudelik en hul kaalvoete skop rooi stofwolke met elke sprong. ’n Groep meisiekinders speel ’n speletjie: ’n klip word gegooi en dan spring ’n kind; dan gooi die ander kind weer ’n klip en spring. Die spel herinner my aan jare terug se klippie-hink op geplaveide blokke onder die diep skaduwees van flambojante en koraalbome.
Botshabelo se taxi’s jaag toeterend verby die skoolgrond. Heen en weer. Besig. Altyd besig. Altyd raserig. Ek het genoeg gehad. Hierdie geraas word ’n mens nooit gewoond nie. Elke kamer en blyplek word deurdring deur hierdie geweld van klank. Ek het selfs al ’n skoot hoor klap. Nou probeer ek myself doof en blind hou. Nie dat ek dit regkry nie. In hierdie wêreld is geweld net ’n tree buite die klaskamer.
Sewe weke gelede het ek hier aangekom. Pas klaar geswot, pas graad gevang en onvoorbereid vir hierdie werklikheid. Bang. Want ek het nie geweet wat om te verwag nie. En kwaad vir die sisteem wat my hier uitgespoeg het. Dit is nie waar ek wou wees nie. ’n Student het baie drome. Toe stap ek op ’n Januarie-oggend ’n klaskamer binne waar daar net ’n stofvloer en stukkende vensters is.
Met die eerste sien was die skrik al daar. Die likkewaan. Sy kop het laaggelê en sy was oë op my. In die hoek.
Allemintig.
Toe ek later weer kyk was hy weg.
Ek het ekstra Afrikaanse klasse kom gee. Beter as niks. En so het ek terreindiens drie oggende ’n week voor ek die graad dries tot sewes in my klas het. Die kinders het my vinnig geleer dat die sand gebruik kan word as skryfoppervlak. Ek het gegril vir die sand, maar noodgedwonge kruisbeen gaan sit, sodat ek hulle kon leer. Ons het spel-speletjies gespeel en lateraan leer ek hulle om ’n woord in die sand te skryf en dan ’n storie daaroor te vertel. Dan skryf ’n ander leerling ’n volgende woord neer en die storie word verder vertel. Dit is Letlotlo se beurt.
Sy kies die woord “likkewaan”. So vertel Letlotlo haar storie in gebroke Afrikaans: “My groot, groot, groot-oumagrootjie het vertel: ‘Ba re e ne re.’”
“Qooiiii”, antwoord die kinders ademloos.
“Die man, hy was baie lief vir sy meisie en hy was opgewonde oor trou. Hy bid vir God en vra dat God hom en sy vrou baie gelukkig sal maak. God stuur ’n boodskap vir die man saam met die verkleurmannetjie: hierdie vrou het hom vreeslik lief en gaan vir hom ’n kind gee. Sy sal alles doen om hom gelukkig te maak. Die skelm likkewaan, hy luister toe God die verkleurmannetjie stuur om die boodskap na die man te vat. En hy is kwaad. Hoekom stuur God die stadige verkleurmannetjie en nie vir hom nie? Hy is baie vinniger. Hy besluit dat hy die boodskap voor die verkleurmannetjie sal aflewer. Die volgende dag begin die verkleurmannetjie en die likkewaan hulle reistogte. Die verkleurmannetjie, stadig, terwyl die likkewaan baie vinniger was. So kom die likkewaan voor die verkleurmannetjie by die man uit. Teen hierdie tyd was die man en sy vrou al getroud en hulle het ’n jong seuntjie. Die likkewaan gaan fluister in die man se oor terwyl hy slaap:
‘Dié vrou, sy is baie sleg. Sy is nie getrou nie en sy is nie regtig lief vir jou nie.’
Die man word die volgende oggend wakker. Hy glo dat ’n voorvader of God met hom in sy slaap gepraat het en hy weet dit is belangrik dat hy luister. Hy word stiller en stiller. Dit het sy vrou verskriklik hartseer gemaak, want sy kon nie verstaan wat fout is nie. Sy het opgehou eet. Sy het maer geword. En sy is dood. Die man het sy droefheid weggesteek.
Teen die tyd wat die verkleurmannetjie uiteindelik by die man se huis aankom, sien hy die vrou is dood. Toe die man die aand aan die slaap raak, gaan die verkleurmannetjie na die man toe en fluister in sy oor:
‘Jou vrou was ongelooflik lief vir jou. Sy was getrou, sy het jou ’n kind gegee. Sy sou haar lewe vir jou gee. Sy het jou oneindig lief gehad.’
Die man was ontsteld toe hy wakker word die volgende oggend. Hy besef dat sy vrou hom en sy kind liefgehad het.”
Letlotlo maak ’n klein buiginkie en die kinders klap hande. Só het hulle stories uit hul wêreld vir my geweef en ek het in die son gesit en luister.
Op my verjaarsdag, verlede week, het die kinders my buitentoe geneem na die verste hoek van die speelterrein. “Juffroujuffroujuffroukomkyk!” skree hulle.
Hulle wys vir my ’n prentjie op die grond: bruin blare was as blomme rangskik met ’n stokkie vir die stam. Die son is ’n coke-bottelprop en stokmannetjies staan en hou hande vas met ’n meisie-mannetjie in die middel. Sy dra ’n driehoekige Fanta-rok. Ek voel ’n sweterige hand in myne glip. Letlotlo kyk na my. In haar palm is ’n rooi Wilsonstoffie.
“Lekker verjaar, Juffrou!” roep die klas.
“Van die klas af, Juffrou,” sê Letlotlo met die toffie in haar hand. Die klas se oë is op my. Afwagtend. Ek gril vir die sweterige klein hand waarin die toffie lê. Ek probeer om te glimlag en neem dit by haar.
My horlosie wys vir my dat pouse amper verby is. Die son bak net al warmer, maar ek weet daar is geen hoek of gat met net ’n bietjie skaduwee nie. Die meisiekinders klap hande en sing liedjies. Ek luister na die lispelklanke van die vreemde tong. Soveel anders as die klikklanke aan die Ooskus, van my grootwordtyd.
Ek hoor die twee stoeiende jong lywe. Kinders hou op speel en hardloop om te sien wat aangaan. Ek loop vinning nader om te sien wie die moeilikheidstokers is. Lefu stamp vir Sehlolo op die grond.
“Wat gaan hier aan! Lefu, hoekom het jy vir Sehlolo op die grond gestamp?”
Lefu is stil. Hy kyk na sy kaalvoete.
“Lefu?” Stilte.
“Lefu het my gestamp, Juffrou, omdat ek te lank gevat het om die bal vir Piti te skop,” sê Sehlolo kwaad.
“Lefu? Dit is nie mooi nie.”
Steeds sê Lefu niks. Sy stowwerige tone boor in die sand. Ek wil hom aan sy skouers ruk. My ergenis kook oor.
“Sê jammer vir Sehlolo.”
Geen antwoord.
“Dan sal jy môre detensie sit.”
Lefu sê steeds niks.
“Julle twee is dan nou mos al groot. Skaam julle.”
Die skoolhoof stap buitentoe en blaas sy fluitjie. Pouse is verby.
Toe sien ek hom weer. Die likkewaan se stert wat tussen die swetende kinderlywe by die klas inglip. Toe ek die kinders vra oor die likkewaan, het niemand hom gesien nie.
Die sleepsels op die grond het die skrik aangeja. Die bewys: hy wás daar.
Ek wil die kinders wurg. Vandag is net te veel. Ek kry die meisiekinders sover om een vir een uit ’n storieboek te lees.
Dan sien ek dit onder my lessenaar. Hier reg by my voete. ’n Sleepsel.
Onderlangs bly die seuns praat en woel. Dit is ’n stryery.
“Wat gaan daar agter aan? Hoekom is julle seuns so bakleierig vandag? Hou nou tog net op!” Daar is geen antwoord en ons gaan aan met die leeswerk. Na ’n rukkie is daar weer ’n gestryery en ek het genoeg gehad. Ek staan op en stamp met my voet op die houtvloer.
“Sehlolo, gaan staan buite die deur. Nou! Lefu, agter in die hoek.”
Die kinders staan kwaad op, maar gehoorsaam my. Ek gee vir die klas ’n stilleesopdrag.
Ek voel dit broei. Maar wat?
Ek sit en merk die opstelle van eergister. Die hitte is krapperig en die kinders bly onrustig. Ek wil uit my vel uit klim. Een vir een merk ek die opstelle. Die onderwerp: “’n Dag in my huis.” Derde van onder vind ek Lefu s’n.
My hys is klyn met twee kamirs. In een kamir is daar twee mitrasse. Ek en my twee ouer broers deel een. Ma en dad en my bybie sussie deel die anir een. Die anir kamir is klyner. Dit is waar ons vuur maak en kos maak. Gistraand het dad gan drink. By die shibien en ma is nie happy nie. Ma is baie kwaat, sê sy vir dad. Dad het Sehlolo se pa geslat omdat Sehlolo se pa lelik gepraat het met dad. Ma is kwaat! Sehlolo se pa het dad gevloek!
Teen die einde van die dag is ek moeg vir Botshabelo met sy geraas en die sweterige kinders en die aggressie wat heeltyd broei. Dit is amper huistoegaantyd en ek laat Sehlolo terug in die klas en die kinders sit op hulle plekke. Ek skryf die huiswerk op die bord, terwyl die kinders dit op flenterpapiere neerskryf. Ek draai om, want daar is ’n onrustigheid.
“Wat is dit met julle kinders? Hou op!” skree ek.
Stilte.
Agter, uit die hoek van die klas, kyk die likkewaan met die duiwel se oë na my. Hier is geen orde nie. Toe ek weer kyk is die oë weg. Ek draai terug en skryf verder. Ek voel die sweet teen my rug afdrup. Die onrustigheid bly.
“Pasop!” roep ’n meisiestem. Ek draai om.
Die likkewaan blaas.
Reg voor my staan ’n kind. In sy hand, ’n lem wat flits.
Agter in die klas lê ’n kind.
Bloed.
Botshabelo stink na likkewaan en bloed.
Lees die eerste weergawe van "Likkewaan"
Lees die eerste keurverslag oor "Likkewaan"
Terug na die lys Nuwe Stories-kortverhale: Tweede weergawe
Teken in op LitNet se gratis weeklikse nuusbrief. | Sign up for LitNet’s free weekly newsletter.