Litnet

Dae voor die “doodsvonnis”

Ek onthou dit was die jaar 2019. Ek was in matriek, en my hart het daardie tyd al beginne klop vir Afrikaans en oor die algemeen vir moedertaalonderrig. My droom was, en is steeds, dat elke kind die reg sal hê om in sy/haar moedertaal te studeer.

Die Grondwet maak plek daarvoor en siende dat navorsing bewys dat leerders beter leer en presteer in hul moedertaal, het ek hierdie denke tot my hart geneem. Hierdie feite het natuurlik bygedra tot my besluit om onderwys te gaan studeer.  

My hart het so gebrand vir Afrikaans dat ek by die plaaslike radiostasie gaan aanklop het vir my eie radioprogram vir Afrikaans en in Afrikaans. Ek wou die Paarl Vallei wysmaak van die Afrikaanse taal. Ek wou jongmense inspireer om te doen, dink, praat, dans en te woeker in hulle taal.

Ek wou hulle motiveer om nie op te gee rakende dit waarvoor hulle droom nie; ek wou hê hulle moet groot droom, groot droom in hulle se moedertaal. My programvoorstelle was eers verskeie kere afgekeur deur die stasiebestuurder. Maar ek het nie tou opgegooi nie.

’n Paar maande na nog ’n klomp bladsye vol idees vir my eie radioprogram laat weet die stasiebestuurder ek moet inkom. Ons vestig toe die program Afrikaans is tops op Radio KC 107.7 fm.

Hier het ons gedans in Afrikaans, maar ook met jongmense saam gekuier en na hulle stories geluister. Jongmense wat droom in Afrikaans, liedere, gedigte en hulle eie kort stories in Afrikaans skryf, maar nie die platforms het nie. Ons het probeer om daardie platform vir hulle te skep.

Met my bedrywighede op radio het ek ook die geleentheid gekry om gesprekke by te woon van organisasies soos afrikaans.com, die Afrikaanse Taalraad (ATR) en die Afrikaanse Taalmonument. Hier het ons nogal baie gedebatteer oor die plek van Afrikaans op universiteite. Om eerlik te wees het ek nooit die bohaai verstaan as iemand wat dit nog nie beleef het nie, maar ek het dit altyd in my agterkop gebêre.

Dae ná die “doodsvonnis”, die begin van die “nadoodse ondersoek”

Later in die jaar (iewers in November) ontvang ek ’n oproep van die ATR. Hulle nooi my uit na ’n “noodvergadering” te Kuilsrivier; hulle wou weet of ek kan ytstiek (bywoon), dis dringend. Ek weet toe nog nie waaroor dit gaan nie, maar ek is toe heel opgedress op pad na hierdie “noodvergadering” met twee van my Afrikaans-onderwysers van die New Orleans Sekondêre Skool in die Paarl wat vir my ’n lift gegee het.

Met die aankoms het ek kom hoor dit gaan oor die uitspraak van die Konstitusionele Hof rondom Afrikaans aan die US (die uitspraak was in Oktober 2019), waar die US die saak teen die drukgroep Gelyke Kanse gewen het.

Ons het by ’n plaaslike koffiewinkel bymekaar gekom. Jy kon hoor dat ieder en elk die belange van Afrikaanssprekendes op die hart dra en ook dat hul die rol van moedertaalonderrig verstaan, en daarom ook groot aktiviste daarvoor is.

By die einste vergadering noem Danie van Wyk, tans voorsitter van DAK Netwerk, dat dit tyd is vir die “nadoodse ondersoek” om te begin. Sodat ons kan sien wat te rede is uit hierdie uitspraak. Hoe ons aan ander oplossings kan dink om seker te maak Afrikaans word nie heeltemal verlore as wetenskap- en akademiese taal op die US nie.

Op daardie tydstip as voornemende student aan die US het ek bietjie ongemaklik en deurmekaar gevoel. Ek moet erken, ek het bekommerd geraak, want ’n paar maande voor die uitspraak het ek my aansoekvorm aan die US ingevul. Ek het Afrikaans as my moedertaal aangedui, en by die vraag oor in watter taal jy jou studie wil voltooi, het ek “Afrikaans” ingevul. Hoe nou gemaak? Watter valse bemarking is dit dan nou?

Terug Paarl toe in die kar vertel ek aan my twee onnies waaroor die noodvergadering gegaan het. Die twee was nie self in die gesprek nie; hulle het in ’n ander deel van die koffiewinkel gesit en nasien aan Afrikaans Huis- en Tweedetaal-vraestelle. Hulle het saam met my getreur.  

Van Wyk se woorde het later by my begin spook, juis omdat die woorde van Michael le Cordeur, professor aan die US se Opvoedkunde-fakulteit by my opgekom het.

Dit was een of ander geleentheid by die Woordeboek van die Afrikaanse taal (WAT), nie te lank na die uitspraak nie. Hier het Le Cordeur gesê dat die uitspraak van die Konstitusionele Hof glad nie die “doodsvonnis” is nie. Ek het dit nogal interessant gevind dat Le Cordeur hierdie opmerking maak, siende dat die onderwerp van die gesprek niks met die US en sy taalbeleid te doen gehad het nie.

Die nadoodse ondersoek en moontlike reddingspogings

In ieder geval. Ná die Konstitusionele Hof se uitspraak is verskeie pogings aangewend om die situasie te red.

Een van hierdie pogings was die stigting van die studente-organisasie, StudentePlein. Met dié organisasie wou studente mekaar mobiliseer en ook die nodige strukture vir ondersteuning bied.

Daar was ander aksies:

Die aanhoudende druk van enkele politieke partye soos die Demokratiese Alliansie; die DA se aanhoudende PAIA versoeke; die opstel van petisies; die DA-leier, John Steenhuisen, se besoeke aan Stellenbosch om studente se gevoel aan te hoor, ens was alles pogings om met die situasie te help.

Die protesoptog van DAK Netwerk op 9 April vanjaar. Hulle ontmoeting daarna in Junie om hulle menings en voorstelle in persoon met die bestuur van die US te deel.

Menings van studente op verskeie platforms. Ek self het ’n paar stukke geskryf waarvan die US bewus geword het, terug geantwoord het met die mening dat ek  “mispersepsies” oor sekere goed het en dat hulle persoonlik met my daaroor sal vergader.

Dan natuurlik ook die stem van die US se Departement Afrikaans en Nederlands, die verhoor van die Menseregtekommissie van Suid-Afrika (MRKSA), ens.

Die doodskis is vasgespyker

Vandag, met die tweede konsep van die US se taalbeleid wat tans oop is vir kommentaar, besef ek dat van Wyk en Le Cordeur se woorde nie verniet by my gespook het nie. Dit lyk asof daar wel ’n doodsvonnis was en dat die nadoodse ondersoek wat sou soek na maniere om die dooie (Afrikaans) terug tot die lewe te bring, dalk heeltemal te laat was. Die skepper (US) van hierdie dooie het nie belanggestel nie.

Dat die voorstelle in reaksie op die eerste konsep glad nie juis impak gehad het met die “ontwerp” van tweede konsep nie, is jammer. Dit is dalk van die laaste spykers wat nou in die doodskis van Afrikaans aan die US gekap is.

Afrikaanssprekende studente sal voorts, soos in die tweede konsep, gelukkig moet wees met Afrikaans waar “redelik uitvoerbaar”, waarvoor die US self nie eens ’n definisie het nie. Voorts sal studente tevrede moet wees met ’n opsomming in Afrikaans (ook net as iemand bereid is om dit te vertaal) indien die module in Engels aangebied word, maar ook net as “die dosent die taal magtig is”.

Verder is dit tragies en jammer dat ’n universiteit wat glo “meertalig” is en “meertaligheid wil bevorder”, dosente aanstel wat eentalig is, hetsy slegs Afrikaans of slegs Engels. Indien die US wel so meertalig was soos wat hulle sê, moes dosente eintlik al die drie tale van die Wes-Kaap magtig wees.

Dis dan ook jammer om te sê, maar siende dat ons pleidooi op dowe ore val, moet mens seker maar tevrede wees met die minimum Afrikaans wat die US nog vir sy studentegemeenskap bied. En hoop dat die doodskis nie gou en heeltemal ses voet onder die grond gestort gaan word nie.

Dit sal ’n begrafnis wees wat ek glad nie sal wil bywoon nie.