Litnet

Jaco Jacobs

Ontgroening. Oriëntering. Inisiasie. Insouting. Inlywing. Doop.

Noem dit wat jy wil. Die afgelope paar jaar was ek nogal, naïef genoeg, onder die indruk dat dié belaglike tradisie by skole en universiteite grotendeels stopgesit is nadat dit soveel keer onder die soeklig gekom het in die media; nadat soveel kinders en gesinne se lewe in die naam van “onskuldige pret” hel gemaak of verwoes is; nadat daar male sonder tal uit owerheidsgeledere druk uitgeoefen is om enige vorm van ontgroening by akademiese instellings te staak.

Maar selfs voordat die dood van ’n graadagtseun tydens ’n sogenaamde “oriënteringskamp” van Parktown Boys’ High vandeesmaand die kwessie opnuut op die voorgrond geplaas het, het ek weer al hoe meer begin hoor van sulke praktyke by skole.

En dit steek my dwars in die krop.

Die meeste mense wat ek ken, weet van ’n nare ontgroeningstorie of twee.

Ek het my skooljare in ’n klein Karooskooltjie deurgebring, waar ek in (die destydse) standerd ses relatief lig daarvan afgekom het. Ons moes ’n paar dae lank pouses gruisklippies laat “resies jaag” oor die die warm plaveisel met behulp van slegs ons neuse, hande agter ons rug gehou; elke seun moes “toutjie kou” met ’n meisie totdat julle lippe aan mekaar raak en ons moes elkeen vir ’n matrikulant van die teenoorgestelde geslag ’n hartstogtelike liefdesverklaring skryf en dit hardop voorlees. Afgesien van ’n bietjie skade aan my neus en ego, was ek oukei.

Die kinders wat in die koshuis was, het dit nie so maklik gehad nie.

Veral die seuns.

Daardie eerste ruk in standerd ses het van my klasmaats fluister-fluister kom vertel van die dinge wat gebeur saans as die ligte afgaan.

Ek vermoed die meeste Afrikaanse mans van my generasie ken sulke stories.

Stories oor kinders wat geslaan is – met lyfbande, met rottangs, met rugbystewels.

Stories oor seuns wie se geslagsdele met Deep Heat gesmeer is, of wat gedwing is om dit aan hulleself te doen.

Stories oor kinders wat nag ná nag uit die slaap gehou, gevloek, verkleineer en geterroriseer is; uit hulle beddens gesmyt en gedwing is om in die gange of storte te slaap.

Stories oor kinders wat gedwing is om allerhande vreeslike konkoksies te drink.

En kom ons wees eerlik: dit is nog lank nie eens die ontstellendste van die dinge wat tydens ontgroening in sommige skoolkoshuise gebeur het en waarskynlik steeds gebeur nie. Ek weet van ouens wat op skool veel, véél erger dinge moes deurmaak.

Maar dit word stilgehou.

In my studentejare het ek vryskutartikels vir ’n plaaslike koerant geskryf. Op ’n kol het die ma van ’n eerstejaarstudent my genader nadat hulle ten einde raad besluit het om hul seun uit die universiteitskoshuis te haal. Ek het saam met die seun en sy ouers gaan koffie drink. Hy het my vertel hoe hy nag ná nag aangerand en geteister en verkleineer is; hoe eerstejaars se kamerdeure deur dronk seniors afgeskop is en hulle afgedreig is om stil te bly. Sy ouers het vertel hoe magteloos hulle was om iets aan die saak te doen; oor skouers wat net opgetrek is as hulle kla. Ek, voortvarende, nat-agter-die-ore wannabe-verslaggewer, het ’n berig daaroor geskryf en dit aan die koerant voorgelê. Dit is nooit gepubliseer nie.

In ’n ander voorval het ek gesien hoe een van my pelle, ’n paar jaar jonger as ek, deur seniors in sy universiteitskoshuis met ’n stewel geslaan is tot hy pimpel en pers was. Hy was te bang om iets daaroor te sê. Stories oor “ontgroeningskampe” buite die stad waar studente gedwing is om te drink tot hulle bewusteloos is, en met krieketkolwe en ander voorwerpe geslaan is, was volop.

Waarom word hierdie dinge doodgeswyg?

Waarom laat ouers wat self deur hierdie soort hel is, toe dat hulle kinders in die naam van “tradisie” voortgaan om aan sulke praktyke blootgestel te word en dit op hul beurt weer aan ander te doen?

Waarom hou sommige skoolhoofde en beheerliggaamlede en onderwysers, wat van beter behoort te weet, hulle blind vir dié soort praktyke, of verdedig dit selfs aktief of vee dit onder die mat in?

Hoekom bestáán daar hoegenaamd nog in die jaar 2020 iets soos ontgroening?

By party skole, verneem ek, word daar deesdae eerder verwys na ’n “verwelkoming” vir die graadagts, ’n gemoedelike, prettige bekendstelling aan die nuwe skool en sy waardes – en as dit so toegepas word, onder behoorlike, verantwoordelike volwasse toesig, is daar sekerlik nie fout daarmee te vind nie. Maar my gesonde verstand sê vir my geen “verwelkoming” behoort ’n kind op enige manier te verkleineer of ongemaklik of minderwaardig te laat voel nie. Geen “verwelkoming” behoort hom soos ’n “sot” te laat voel, sy menseregte aan te tas of hom te dwing om iets teen sy sin te doen nie. ’n “Verwelkoming” behoort ’n kind gerus te stel dat hy/sy in ’n nuwe skool veilig gaan wees en beskerm gaan word teen boelies; dit behoort nie sy/haar eerste kennismaking met en blootstelling aan daardie einste boelies te wees nie.

“Ek is destyds ontgroen, en ek het niks daarvan oorgekom nie,” is ’n argument wat baie mense opper. Of: “Ag, ek het op die ou end sterker ander kant uitgekom.”

Met alle respek, hierdie debat gaan nie oor jou nie. Dit gaan oor daardie kinders wat nié die vernedering en emosionele en fisieke teistering kan hanteer nie. Die kinders wat nié heel aan die ander kant uitkom nie.

Ek gee nie om of dit ’n “onskuldige” groentjiekamp is of ’n ontgroeningsweek waar ’n skool se graadagts vriendelik verplig word om ’n paar nagte in die koshuis deur te bring nie. Ek gee nie om of dit seuns of meisies is nie. Ek gee nie om of dit deel is van ’n eeue oue skool- of koshuistradisie nie.

Te duiwel met tradisie.

Een kind se lewe, een kind se welstand, is belangriker as enige tradisie.

Jy laat eenvoudig nie kinders aan ander kinders se genade oor nie. Jy as verantwoordelike volwassene in wie se sorg kinders toevertrou is, skep nie doelbewus ’n gulde geleentheid vir boelies om te doen wat hulle die graagste doen nie. Jy laat nie toe dat kinders hoegenaamd verneder of verkleineer of aangerand word bloot – en veral nie – omdat hulle jonk en nuut in ’n skool is nie. Party sal dalk eendag om die braaivleisvure grappies daaroor maak. Vir ander laat dit lewenslange letsels.

En as jy as skoolhoof, onderwyser, beheerliggaamlid of ouer bewus is daarvan of vermoed dat hierdie soort praktyke by jou skool plaasvind, en nie bereid is om daarteen op te staan en jou stem dik te maak nie, is jy ook aandadig wanneer daar die dag iets gaan skeefloop.