|
Hierdie artikel het ten doel om die kommentaar van outentieke lesers op ’n bepaalde tipe verbruikersdokument – ’n kredietkaartaansoekvorm – te ontleed en te gebruik vir die herskryf daarvan in gewone Afrikaans. As vertrekpunt dien die bepaling van die Nasionale Kredietwet van 2005 en die Wet op Verbruikersbeskerming van 2008, wat bepaal dat gewone en verstaanbare taal gebruik moet word in alle dokumente wat aan verbruikers beskikbaar gestel word. Dit bring opnuut die belangrikheid van toegang tot inligting na vore. Verbruikers het die basiese reg om die kontrakte wat hulle aangaan, te verstaan. Dit is egter die plig van die sterkste kontrakterende party om te verseker dat verbruikers die risko's en verpligtinge wat uit die kontrak voortspruit, sonder uitermate inspanning kan verstaan. Die tradisionele styl wat regstekste kenmerk, word dus uitgedaag. Die idee van gehoorontwerp moet opnuut ondersoek word. Redigeerders het ’n sleutelrol hier te speel, aangesien die omsetting van dokumente in gewone en verstaanbare taal beskou kan word as ’n soort intratalige vertaling wat die leser op die voorgrond plaas. Kwalitatiewe navorsingsmetodes is in die ondersoek gebruik. ’n Tipiese ondeurdringbare Afrikaanse verbruikersdokument is aan ’n groep verbruikers met gemiddelde geletterdheidsvaardighede voorgelê en die plus-minus-metode is gebruik om leserskommentaar oor die gehalte van die dokument in te win. Die resultate van hierdie probleemopsporingsvoortoets word bespreek. In hierdie artikel word tot die gevolgtrekking gekom dat die plus-minus-metode ’n bruikbare instrument bied om die belangrikste, en soms onverwagte, probleme in ’n teks te filtreer. Hierbenewens word aangetoon hoe die lesergeïdentifiseerde probleme in hersieningingrepe omgeskakel kan word. Voor- en na-weergawes van die toetsdokument word voorgehou.
Trefwoorde: teksgehalte; verstaanbaarheid; tradisionele regstaal; leserskommentaar; hersiening; gewone taal
Using reader feedback to rewrite a consumer document in plain Afrikaans
In this article the responses of authentic readers to a specific type of consumer document – a credit card application form – are analysed and used, in an attempt to demonstrate how reader feedback can be employed to rewrite a complex consumer document in plain Afrikaans.
This article takes as a basic point of departure the language provisions in the National Credit Act of 2005 (the NCA) and the Consumer Protection Act of 2008 (the CPA), both of which require the use of plain and understandable language in all documents that are made available to consumers. These provisions underscore the importance of access to information in contemporary South Africa. Consumers have a basic right to understand the contracts they enter into. It is, however, the duty of the stronger contracting party to ensure that consumers understand the risks and obligations that arise from a contract, and that they are able to do so without undue effort. The traditional style typically used in legal texts is hereby challenged. Against this backdrop, the idea of audience design also needs to be investigated anew.
In the absence of "methods of assessing whether a [...] document [...] satisfies the requirements" (section 22 of the Consumer Protection Act of 2005; section 64 of the National Credit Act) of plain language, text editors and plain language practitioners who revise consumer documents for optimal comprehensibility are currently working in a vacuum in South Africa. In this article an approach to revision, based on the identification of problems in a document by a sample of the intended target readership, is proposed. The conversion of documents in plain and understandable language can be regarded as a kind of intralingual translation during which the reader is placed in a central position. In this view, problems identified by a sample of the intended target readership provide (i) an indication of how the target readership may react to the document, and (ii) useful information the text editor or plain language practitioner can use during the revision process. In this sense the reader becomes an evaluator of text quality, and text editors or plain language practitioners do not rely purely on their own judgement and subjective choices.
In this study qualitative research methods were employed. A reader-focused approach was followed whereby a typical impenetrable consumer document, in Afrikaans, was presented to a sample of the intended target audience with average literacy skills. This document displays the same macro- and micro-level features that are typically found in complex legal texts, such as statutes, in which an extreme variety, a super-standard form, of Afrikaans is used. The document consists of two parts, namely an application form, and the terms and conditions of the agreement. Thirty participants carried out two tasks: (i) they completed the application form, while commenting on specific problems they encountered during execution of this task, and (ii) they read the terms and conditions, while commenting on any aspect of the document they experienced problems with. In both instances the plus-minus method, a concurrent testing method, was used to gather reader responses regarding the quality of the document. The time spent on each task was measured, as the amount of time spent on a particular task provides an indication of the complexity of the task (Sless 1999:144; Nienaber 2001:128). Each session with a participant was followed, retrospectively, by an in-depth interview during which the participant explained the problems he/she had encountered. Participants also completed a questionnaire eliciting biographical information as well as information on reading habits, attitudes towards reading, and reading ability.
The findings show that participants spent an inordinate amount of time completing the application form and reading the terms and conditions section of the document. This points to "undue effort", as referred to in the NCA and CPA. Moreover, participants identified, in total, 633 problems in the document – that amounts to 21,1 problems per participant. Problems identified by participants in this study correspond with the eight problem types reported by De Jong and Schellens (2000:247) and De Jong and Rijnks (2006:166). However, a ninth type was added, namely problems pertaining to placement of information on the form, referred to in this study as "visual problems". The findings indicate that almost half of the problems identified by participants in the application form are comprehension problems, followed by design problems and visual problems. Other problems reported include problems with acceptance, appreciation, structure, relevance, completeness and correctness. In the terms and conditions part of the document participants again reported mostly comprehension problems, with acceptance problems and appreciation problems also featuring prominently. The findings indicate that the document does not fulfil the requirement of "plain and understandable language" as envisaged by the NCA and CPA.
These findings provide the text editor or plain language practitioner with useful information regarding (i) the location of specific problems and (ii) the frequency and distribution of different types of problems in the document. The "translation" of this inventory of problems into text revisions can ultimately result in a document with improved quality.
Micro- and macro-level revisions of the document were carried out on the basis of the reader-identified problems. In this article before and after versions of particular lexico-grammatical features are presented. Examples of revisions on sentence level that are presented are (i) sentence length, complexity and information density, (ii) long initial case descriptions, (iii) nominalisations, (iv) negatives and (v) passive constructions. Examples of revisions on word level are (i) morphological complexity, (ii) technical and specialist vocabulary, (iii) foreign words, (iv) archaic (deictic) expressions and legalisms, and (v) complex prepositions.
This article concludes that the plus-minus method is a useful instrument for identifying the most important, and sometimes unexpected, problems in a document, and also demonstrates that reader feedback provides the plain language practitioner with valuable information to guide the revision process.
Keywords: text quality; comprehensibility; traditional legal language; reader feedback; revision; plain language
Die doel van hierdie artikel is om die kommentaar van outentieke lesers op ’n tipiese verbruikersdokument, ’n kredietkaartaansoekvorm, te ontleed en om hierdie kommentaar aan te wend by die herskryf van die teks in gewone Afrikaans. Die oorspronklike dokument is ’n eksemplaar van ’n tipiese dokument wat ’n verbruiker in Suid-Afrika kan teëkom, waarin die bepalings en voorwaardes van ‘n ooreenkoms uiteengesit word. Die dokument is in tipiese formele regstyl geskryf.
In hierdie artikel word verslag gedoen oor die bevindings van ’n doelgroepgerigte ontleding, spesifiek met die doel om die aard en omvang van die probleme wat Afrikaanssprekende verbruikers met gemiddelde geletterdheidsvaardighede in die toetsdokument uitgewys het, uit te lig. Hierbenewens word, aan die hand van voor- en na-weergawes, aangetoon hoe die lesergeïdentifiseerde probleme in hersieningsingrepe omgeskakel kan word.
Soos in die geval van die ontstaan van die Plain English-veldtogen die Plain Language-beweging elders in die wêreld, wat te danke was aan druk deur verbruikersorganisasies, is dit verbruikersbeskerming wat kennelik die grootste stukrag aan die gebruik van gewone taal in Suid-Afrika verleen het. Sekerlik die heel sterkste steun vir die gebruik van gewone taal in Suid-Afrika het gekom in die vorm van wetgewing: in die besonder die Nasionale Kredietwet 34 van 2005 (voortaan NKW) en die Wet op Verbruikersbeskerming 68 van 2008 (voortaan WVB). Soos Burt (2009:42) dit stel:
For plain language advocates around the world, having so many plain language laws may sound like winning the first, second and third prize all at once. Part of the reason is that, in South Africa, law as the tool for change is the only way to expedite remedies for the inequities of the past. We didn't have a culture embedded in the rule of law where unwritten constitutions govern how people behave. We didn't have a history of respect for human rights – a general morality based on seeing others as equals. We didn't have a process for lobbying for change.
Die reg op inligting word as ’n fundamentele reg in hierdie twee wette beskou. ’n Besigheid, onderneming, maatskappy of diensverskaffer mag voortaan nie ’n klousule in ’n kontrak insluit waarvolgens verbruikers verklaar dat hulle die inligting daarin verstaan nie. Hierdie reg waaruit nie gekontrakteer mag word nie, het dus tot gevolg dat die taal wat in ’n verbruikersooreenkoms gebruik word, ingevolge artikel 64 van die NKW en artikel 22 van die WVB van meet af aan sodanig moet wees dat
’n gewone verbruiker van die klas van persone vir wie die kennisgewing, dokument of visuele voorstelling bedoel is, met gemiddelde geletterdheidsvaardighede en minimale ondervinding as ’n verbruiker van die betrokke goedere of dienste, verwag kan word om die inhoud, betekenis en belang van die kennisgewing, dokument of visuele voorstelling sonder onnodige inspanning te verstaan.
Gewonetaalwetgewing in die WVB, die NKW, die Maatskappywet 71 van 2008 en ander wette in Suid-Afrika geniet hoë agting in die gewonetaalarena wêreldwyd en word as toonaangewend en ambisieus beskou (Plain Language Group of South Africa 2010:2). Hierdie wetgewing hou uiteraard verreikende gevolge in vir die verbruikersektor in die algemeen en vir die taalberoep in die besonder. Die omskrywing van gewone taal in die NKW (artikel 64) en in die WVB (artikel 22) is in wese dieselfde:1
Reg op inligting in gewone en verstaanbare taal
22. (1) Die vervaardiger2 van ’n kennisgewing, dokument of visuele voorstelling wat ingevolge hierdie Wet of enige ander wet aan ’n verbruiker voorgelê, voorsien of vertoon moet word, moet daardie kennisgewing, dokument of visuele voorstelling voorlê, voorsien of vertoon –
(a) in die vorm ingevolge hierdie Wet of enige ander wetgewing voorgeskryf, as daar is, vir daardie kennisgewing, dokument of visuele voorstelling; of
(b) in gewone taal, indien geen vorm vir daardie kennisgewing, dokument of visuele voorstelling voorgeskryf is nie.
(2) By die toepassing van hierdie Wet, is ’n kennisgewing, dokument of visuele voorstelling in gewone taal indien dit redelik is om tot die gevolgtrekking te kom dat ’n gewone verbruiker van die klas van persone vir wie die kennisgewing, dokument of visuele voorstelling bedoel is, met gemiddelde geletterdheidsvaardighede en minimale ondervinding as ’n verbruiker van die betrokke goedere of dienste, verwag kan word om die inhoud, betekenis en belang van die kennisgewing, dokument of visuele voorstelling sonder onnodige inspanning te verstaan, met inagneming van –
(a) die samehang, omvattendheid en konsekwentheid van die kennisgewing, dokument of visuele voorstelling;
(b) die organisering, vorm en styl van die kennisgewing, dokument of visuele voorstelling;
(c) die woordeskat, gebruik en sinstruktuur van die kennisgewing, dokument of visuele voorstelling; en
(d) die gebruik van illustrasies, voorbeelde, opskrifte of ander hulpmiddels om te lees en te verstaan.
(3) Die Kommissie kan riglyne publiseer vir metodes om te beoordeel of ’n kennisgewing, dokument of visuele voorstelling aan die vereistes van subartikel (1)(b) voldoen.
(4) Riglyne ingevolge subartikel (3) gepubliseer, kan vir openbare kommentaar gepubliseer word.
Die ontwikkelings in die Suid-Afrikaanse verbruikersektor is progressief, en soos Burt (2009:42) dit stel: "[L]aw as the tool for change is the only way to expedite remedies for the inequities of the past." Die beginsel van bindendheid van kontrakte vloei voort uit die beginsel van kontraktuele vryheid, wat inhou dat elke party by ’n ooreenkoms die bedinge van ’n ooreenkoms kan onderhandel. Die basiese vertrekpunt is wel dat die partye gelyke bedingingsmag het. Die idee van gelyke bedingingsmag is egter deur die groeiende verbruikersektor en deur die diskriminerende wetgewing van die vorige politieke bestel aangetas. In beide gevalle is dit bykans onmoontlik vir die swakste kontrakterende party – die een sonder mag, sonder status en sonder taalbedrewenheid – om hierdie vryheid uit te oefen.
Beskermende wetgewing in die hedendaagse Suid-Afrika het ten doel om hierdie ongelykheid uit te wis, ’n mate van kontraktuele vryheid te herstel en die nodige beskerming aan kwesbare verbruikers te verleen. Die verbruiker, as teksontvanger, word nou in die omskrywing van gewone taal in die NKW en die WVB in ’n sentrale posisie geplaas.
Die WVB is van toepassing op alle transaksies waar produkte en dienste aan verbruikers gelewer word, en diegene wat produkte of dienste aan verbruikers verskaf, moet dus aan die vereistes van hierdie Wet voldoen. Nienakoming van die vereistes van die Wet is strafbaar met swaar boetes.3
Gunstige toestande vir die optimalisering van gewone taal is in Suid-Afrika deur wetgewing geskep. Hoewel daar ’n mate van skeptisisme en teenkanting in die verbruikersektor is oor die gebruik van gewone taal in regstekste, is gewone taal nou ’n werklikheid in Suid-Afrika waaraan spelers in die verbruikersektor moeilik kan ontsnap. Organisasies, maatskappye en verskaffers moet dus die nodige aanpassings aan hul besigheidspraktyke maak om nakoming van gewonetaalwetgewing te verseker en om litigasie in hierdie verband te voorkom.
Hoewel organisasies, maatskappye en verskaffers moet verseker dat hulle aan die bepalings van gewonetaalwetgewing voldoen om duur litigasie te vermy, moet die "spirit of the transformative legislative agenda" (Burt 2009:45) ook gekoester word. ’n Suiwer fokus op nakoming kan tot gevolg hê dat oppervlakkige hersienings aan verbruikersdokumente aangebring word wat nie die verbruiker bemagtig om ingeligte besluite te neem nie. Gewonetaal-werk vereis gespesialiseerde kennis en kundigheid, soos in hierdie artikel aangetoon word. Gewonetaalpraktisyns, as intratalige vertalers, tree op as tussengangers tussen organisasies en verbruikers, met die uitsluitlike doel om optimale toegang tot inligting te bevorder.
2. Probleemstelling, doel en metodologie
Ondanks die omvattende omskrywing van gewone taal in die NKW en die WVB, word die Suid-Afrikaanse talelandskap grootliks in die omskrywing geïgnoreer, wat ruimte laat vir die gelykstelling van gewone taal aan gewone Engels. Hierdeur word linguistiese en kulturele uitsluiting bevorder. Taalpraktyk in Suid-Afrika weerspieël nie veeltaligheid nie (Du Plessis 1999:12). ‘n Frase soos gebruik van gewone taal in die verbruikersektor moet nie gebruik van gewone Engels impliseer nie. Komplekse Afrikaanse tekste kan en moet óók in gewone en geredelik verstaanbare Afrikaans opgestel en/of hersien word juis omdat Afrikaanssprekendes probleme met sowel tradisionele Engelse as Afrikaanse regstaal ervaar. Die omvang en aard van die probleme wat deur Afrikaanse verbruikers met gemiddelde geletterdheidsvaardighede in ’n tipiese Afrikaanse verbruikersooreenkoms uitgewys is, bied genoegsame getuiens hiervoor. Die tradisionele genre-konvensies wat met komplekse regstekste geassosieer word, moet uitgedaag word sodat ’n groter aantal Afrikaanssprekendes toegang tot inligting verkry, veral ook verbruikers met laer geletterdheidsvlakke.
’n Reeks omvattende teksgerigte, deskundigegerigte en doelgroepgerigte ontledings van ’n tipiese Afrikaanse verbruikersooreenkoms het aan die lig gebring dat dié dokument dieselfde mikro- en makrovlakkenmerke vertoon as wetgewing waarin ’n superstandaardvorm van Afrikaans gebruik word (Cornelius 2012). Die bevindings van doelgroepgerigte voortoetse van verbruikersooreenkomste kan aan sowel regspraktisyns as die opstellers van regstekste, én aan taalpraktisyns, soos vertalers en redigeerders, insig bied in die kompleksiteite van hierdie superstandaardvorm wat ernstige probleme vir lekelesers veroorsaak.
Hierdie soort taal word nie uitsluitlik in regstekste gebruik nie. ’n Groot aantal problematiese leksikogrammatikale konstruksies kom eweneens in ander (amptelike) dokumentasie ook voor, soos die jaarverslae van staatsdepartemente, inligtingstukke en selfs brosjures en pamflette.4 Die opstellers van dokumente en taalpraktisyns wat vir die vertaling en/of redigering van hierdie dokumente verantwoordelik is, kan dus kennis neem van die bevindings van die doelgroepgerigte ontleding en hierdie kennis met vrug aanwend om groter verstaanbaarheid en verhoogde toegang tot inligting te verseker. Die nuwe era van verbruikersbeskerming in Suid-Afrika verwélkom nie bloot hierdie benadering nie; wetgewing vereis dit.
In hierdie ondersoek is hoofsaaklik van kwalitatiewe navorsingsmetodes gebruik gemaak: ’n doelgroepgerigte benadering is gevolg waarvolgens die toetsdokument aan ’n steekproef uit die beoogde doelgroep voorgelê is. Die plus-minus-metode wat gebruik is, is veral geskik om onverwagte probleme in ’n teks te identifiseer. Hierdie soort probleemopsporing hou in dat die navorser kwalitatief te werk gaan, dat ’n kleiner steekproef gebruik word en dat statistiese bewerking van die resultate nie uitgevoer word nie. Verslagdoening van die bevindings is persoonlik en respondente se perspektiewe en kommentaar word in hul eie taal, merendeels in die vorm van verbatim aanhalings, weergegee. Hoewel ook teksgerigte en deskundigegerigte metodes in die ondersoek betrek is (maar waarvan die bevindings nie binne die bestek van hierdie artikel val nie), plaas doelgroepgerigte metodes die teksontvanger in die kollig en nie die teksproduseerder of die deskundige nie. Hierbenewens onthul doelgroepgerigte metodes probleme wat nie deur die ander twee metodes onthul word nie. Individuele onderhoude met respondente is ook gevoer, waartydens respondente die probleme wat hulle in die dokument uitgewys het, kon verduidelik en motiveer. Hierdeur is groter beoordelaarsbetroubaarheid verseker. Laastens is ook ’n vraelys gebruik om soveel as moontlik inligting in te win oor respondente se kennis van die onderwerp en ook hul houdings, voorkeure en vooroordele oor die onderwerp. Benewens biografiese inligting, is inligting oor respondente se leesgewoontes en hulle sienings van hulle eie leesvaardigheid ook met behulp van die vraelys bekom.
3. Beskrywing van die uiterlike struktuur van die toetsdokument
Die dokument wat vir hersieningsdoeleindes aan respondente voorgelê is, is ’n aansoekvorm vir ’n Koopkrag-kaart, getiteld Aansoek: Koopkragkaart.5 Die bepalings en voorwaardes van die ooreenkoms word ook in die dokument uiteengesit.
Die toetsdokument bestaan uit ’n aansoekvorm en die bepalings en voorwaardes van die ooreenkoms wat tussen Koopkrag en die verbruiker tot stand kom (een bladsy van die oorspronklike dokument word in Bylae A aangebied).
Die volledige toetsdokument bevat 3 279 woorde wat oor vyf A4-bladsye strek. Die aansoekvorm bevat 697 woorde (uitgesluit die teks in die gedeelte wat die wyse van terugbetaling uiteensit, wat as vloeiende teks eerder saam met die bepalings-en-voorwaardes-gedeelte getel is, maaringesluit die kredietopnemerverklaring en die ondertekeningsgedeeltes op die laaste bladsy) oor twee en ’n half bladsye. Die bepalings en voorwaardes van ooreenkoms (ingesluit die gedeelte wat die wyse van terugbetaling uiteensit) bestaan uit 2 582 woorde oor twee en ’n half bladsye. Die dokument is in die vorm van ’n groot voubiljet, met bladsye wat van links en regs oor die middelbladsy vou.
4. Respondente
’n Steekproef van 30 respondente is in hierdie studie gebruik. De Jong en Schellens (1995:20) beweer dat ’n beperkte steekproefgrootte van 15 tot 20 respondente voldoende is, aangesien kwalitatiewe, probleemopsporende metodes, in teenstelling met toetsende vooraftoetsing, aan minder streng metodologiese voorwaardes hoef te voldoen. De Jong (1998:113) meen die aantal probleme en die komplekse verhoudings tussen hierdie probleme raak onbeheerbaar indien die steekproef te groot is. Respondente is in die Pretoria-omgewing gewerf. Individuele sessies met respondente het tussen 90 en 120 minute geduur.
Die 30 respondente is ooreenkomstig die volgende insluitingskriteria gewerf:
- Moedertaal: alle respondente is moedertaalsprekers van Afrikaans.
- Hoogste kwalifikasie: respondente se hoogste kwalifikasie is graad 12; daar is op hierdie kriterium besluit in die lig van die verwysing na "gemiddelde geletterdheidsvaardighede" in die gewonetaalbepaling van beide die NKW en die WVB, die omskrywing van funksionele geletterdheid6 en die aanduiding dat funksionele geletterdheid in Suid-Afrikaanse terme neerkom op die voltooiing van graad 7 (gemiddelde geletterdheidsvaardighede moet dus gesien word as die bereiking van ’n vlak hoër as graad 7 en dus is op minstens graad 12 besluit).7, 8
- Regsopleiding of -ondervinding: respondente beskik oor geen formele regskennis nie en is nie tans, of was nie in die verlede, in enige regsveld (soos ’n prokureursfirma) werksaam nie.
- Finansiële opleiding of ondervinding: respondente beskik oor geen formele finansiële kennis nie en is nie tans, of was nie in die verlede, in die finansiële sektor (soos by ’n bank) werksaam nie.
Daar is op die laaste twee kriteria besluit na aanleiding van die verwysing na ondervinding in die NKW en die WVB: "minimale ondervinding as ’n verbruiker van die betrokke goedere of dienste".
Hierdie inligting is met behulp van ’n biografiese en agtergrondsvraelys bevestig (die vraelys verskyn in Bylae B).
Schriver (1991:155) beveel aan dat soveel as moontlik inligting oor respondente se kennis van die onderwerp en ook hul houdings, voorkeure en vooroordele ten opsigte van die onderwerp ingewin moet word. Inligting oor respondente se sienings van hulle eie leesvaardigheid en hul leesgewoontes is ook verkry.9 Aangesien die NKW en die WVB in die omskrywing van gewone taal verwys na "’n gewone verbruiker [...] met gemiddelde geletterdheidsvaardighede en minimale ondervinding as ’n verbruiker van die betrokke goedere of dienste", is inligting ook ingewin oor respondente se houdings teenoor skuld en hulle vorige ervaring met kredietkaarte en verbruikersooreenkomste. Die vraelys is as instrument gebruik om hierdie inligting te bekom. Die vrae in die vraelys is aan respondente voorgelees en die navorser het self die respondente se response gedurende individuele sessies op die vraelys aangebring. Hierdeur is standaardisering van die instrument verhoog en is groter instrumentbetroubaarheid verseker. So is voorts ook toegesien dat respondente alle vrae goed verstaan en dat alle vrae wel beantwoord word.
Nadat die vraelys afgeneem is, het respondente twee take verrig met behulp van die plus-minus-metode, wat in afdeling 5 hier onder bespreek word.
4.1 Ouderdom- en geslagsverdeling
Die ouderdom- en geslagsverdeling van die respondente sien soos volg daar uit:
Ouderdomsverdeling |
19–45 |
46–64 |
65+ |
Totaal |
|
Aantal respondente |
14 |
10 |
6 |
30 |
|
% van steekproef |
46,7 |
33,3 |
20,0 |
100,0 |
|
Geslagsverdeling |
Mans |
7 |
5 |
3 |
15 |
Vrouens |
7 |
5 |
3 |
15 |
Veertien respondente is in die ouderdomskategorie 19 tot 49 jaar, met ’n gelyke geslagsverspreiding van sewe mans en sewe vrouens. Tien respondente is in die ouderdomskategorie 50 tot 64, met ’n gelyke geslagsverspreiding van vyf mans en vyf vrouens. Altesaam ses respondente is in die ouderdomskategorie 65 jaar en ouer, weer met ’n gelyke geslagsverspreiding van drie mans en drie vrouens.
4.2 Hoogste kwalifikasie
Soos in tabel 2 hier onder aangedui, het 22 van die 30 respondente (73,3%) graad 12 as hoogste kwalifikasie en het 8 respondente (26,7%), benewens graad 12, ’n bykomende eenjaarkwalifikasie (soos ’n sertifikaat):
Hoogste kwalifikasie |
Graad 12 |
Graad 12 + 1 |
Totaal |
Aantal respondente |
22 |
8 |
30 |
% van steekproef |
73,3 |
26,7 |
100 |
4.3 Profiel van die respondente
Bykomende inligting uit die vraelys. o.a. oor respondente se leeshoudings, –voorkeure en –vaardigheid, is gebruik om die volgende profiel van die tipiese respondent op te stel:
- Die respondent maak gereeld of soms skuld.
- Die respondent besit nie ’n kredietkaart nie en kan dus beskou word as ’n persoon met "minimale ondervinding as ’n verbruiker van die betrokke goedere of dienste" (artikel 64 van die NKW en artikel 22 van die WVB).
- Die respondent lees nie kontrakte nie of vluglees net gedeeltes van kontrakte.
- Die respondent lees nie kontrakte nie, want hy/sy verstaan dit nie. Die respondent kan dus nie op enige voorkennis staatmaak nie, want hy/sy het nie begrip van die inhoud van vorige soortgelyke tekste gevorm nie.
- Die respondent hou van lees en beskou sigself as ’n gesofistikeerde teksontvanger.
- Die respondent lees koerante, maar nie daagliks nie. Hy/sy lees ook tydskrifte, advertensies en bemarkingsmateriaal, niefiksie, fiksie en studie- of werksverwante leesstof, maar minder gereeld as drie keer per week.
Beoordeling en interpretasie van die lesergeïdentifiseerde probleme het teen die agtergrond van hierdie profiel geskied.
5. Probleemopsporing
Die plus-minus-metode is ’n suiwer probleemopsorende, niegerigte, gelyklopende vooraftoetsmetode. Bykans alle probleemsoorte, ook onverwagte probleme, kan met behulp van hierdie metode in ’n teks opgespoor word. Respondente merk alle aspekte van die teks waarvan hulle byvoorbeeld nie hou nie, nie verstaan nie of nie aanvaar nie, met ’n minusteken (De Jong en Schellens 1995:20, 113; 2001:64). In hierdie studie is respondente as evalueerders gebruik. Elke respondent is versoek om soveel moontlik probleme in die dokument te identifiseer en telkens voorstelle ter verbetering te maak.
Elke sessie met elke respondent het uit twee take bestaan:
- Bruikbaarheidstoetsing. Die vertrekpunt vir die bruikbaarheidstoets is om respondente se gedrag waar te neem terwyl hulle die vorm gebruik. Om ’n konteks vir die taak te skep, het respondente elkeen ’n scenario ontvang om ’n konkrete doel vir die taak te stel (Schriver 1991:155). Twee verskillende scenario's is opgestel. Die helfte van die respondente (15 respondente) het een scenario ontvang en die ander helfte het die ander scenario ontvang. Respondente moes die vorm invul, maar hulle moes die inligting in die scenario gebruik (en nie hulle eie persoonlike gegewens nie). Die redes hiervoor was: (i) dat die inligting wat respondente op die vorm invul, sodoende gestandaardiseer en konstant gehou kon word, waardeur groter databetroubaarheid verseker kon word; (ii) dat die respondente geen persoonlike en moontlik vertroulike inligting hoef te verstrek wat by hulle ongemak kan veroorsaak nie; en (iii) dat die respondente wel alle inligting waarvoor die vorm vra, geredelik beskikbaar het (dit sou praktiese probleme veroorsaak het indien respondente byvoorbeeld nie geweet het wat die uitstaande saldo op hulle verband of kredietkaart is nie). Twee scenario's is voorberei om soveel as moontlik van die afdelings in die vorm gedurende die bruikbaarheidstoets in te sluit (byvoorbeeld nie net ’n persoon wat binne gemeenskap van goed getroud is nie, maar ook ’n persoon wat buite gemeenskap van goed getroud is, ensovoorts). Hoewel die gebruik van ’n scenario moontlik bykomende kognitiewe vereistes aan respondente stel (dat hulle inligting wat nie hulle eie is nie, van een plek na ’n ander moes oordra), weeg die voordele wat die gebruik van scenario's inhou, swaarder as hierdie nadeel. Hierbenewens behels die invul van die meerderheid vorms (veral vorms wat finansiële inligting versoek, soos inkomstes en uitgawes, en bates en laste) bykans altyd dat die invuller inligting van elders, byvoorbeeld vanaf ’n bankstaat, ’n verbandstaat of ’n kredietkaartstaat korrek op die vorm moet oordra. Respondente moes tydens die invultaak ook probleme wat hulle met die vorm ervaar, met ’n minus in die kantlyn merk langs die plek waar die probleem voorkom (hulle kon ook plustekens aanbring waar hulle van ’n bepaalde aspek van die vorm hou). Respondente kon self besluit watter probleme hulle wou merk, byvoorbeeld wanneer ’n responsruimte te klein is, wanneer hulle nie ’n vraag verstaan nie, en so meer. Die tyd wat elke respondent bestee het om die vorm in te vul, is gemeet.
- Lees om te evalueer. Respondente is hierna versoek om die bepalings en voorwaardes van die ooreenkoms te lees en om ook hier enige probleme in die teks met ’n minusteken in die kantruimte te merk. Respondente kon eweneens positiewe leesevarings met ’n plusteken aandui. Hulle is versoek om die teks te lees, maar om die rol van ’n evalueerder aan te neem wat kan help om probleme in die teks te identifiseer en voorstelle ter verbetering te maak. Hayes, Flower, Schriver, Stratman en Carey (1987, in Schriver 1990:4) se "lees om te evalueer"-model is hier van toepassing. Hoewel lees om te verstaan komplekse verwerking en veelvuldige operasies op verskillende vlakke behels, sny lees om te evalueer veel dieper as om net die produseerder se idees te verstaan. In hierdie geval is die oogmerk om die swakpunte in die teks te identifiseer en oplossings daarvoor te vind. Schriver (1990:5) verwoord hierdie bykomende taak soos volg: "Reading to evaluate text can be viewed as a cognitive process which is 'built on top' of the comprehension process, but with the added top-level goals of comprehending and criticizing the text from the point of view of its effectiveness for the intended audience." (Oorspronklike beklemtoning.) Respondente kon, soos in die geval van die bruikbaarheidstoets, self besluit hoe hulle teksgedeeltes in eenhede wou groepeer (’n problematiese woord, sin of hele paragraaf). Weer eens is die tyd wat elke respondent aan die leestaak bestee het, gemeet.
Hierdie twee take is opgevolg met ’n individuele onderhoud met elke respondent, want De Jong en Schellens (1995:113) waarsku dat die plus-minus-metode, ter wille van beoordelaarsbetroubaarheid, met ’n onderhoud aangevul moet word. Tydens die onderhoud het elke respondent aan die navorser die motiewe vir elke plus en minusteken verduidelik. Respondente kon ook voorstelle ter verbetering maak. Die navorser het gedurende die onderhoud aantekeninge gemaak en die onderhoud ook op klankband opgeneem. Die onderhoud het dus ’n lys van probleme opgelewer wat tydens daaropvolgende hersieningsfases gebruik is. Die metode berus dus op ’n tweedeling: "a spontaneous phase of reading and putting marks in the margin, and a second phase of explaining and motivating these spontaneous judgements" (De Jong en Schellens 2001:64).
Die gegewens is opgeteken en kwalitatief verwerk. Die belangrikheid van elke probleem is versigtig beoordeel, aangesien De Jong en Schellens (2001:65) waarsku dat respondente soms probleme ophaal (aspekte van die teks wat nie werklik probleme vir hulle veroorsaak nie) om die navorser te beïndruk.
6. Bespreking van resultate
6.1 Invul- en leestye
Die tyd wat dit neem om ’n bepaalde taak te voltooi, kan ’n aanduiding gee van die moeilikheidsgraad van daardie taak (Sless 1999:144; Nienaber 2001:128). Tye (in ure, minute en sekondes) vir die invul- en die leestaak word in tabel 3 hier onder aangedui:
Taak |
Invul van vorm |
Lees van bepalingsen voorwaardes |
Gemiddeld |
0:38:47 |
0:22:46 |
Mediaan |
0:33:38 |
0:17:49 |
Standaardafwyking |
0:15:04 |
0:11:48 |
Minimum |
0:18:37 |
0:08:24 |
Maksimum |
1:12:00 |
0:55:26 |
Die gemiddelde invultyd vir die vorm is 38 minute, 47 sekondes: die kortste tyd is 18 minute en 37 sekondes en die langste tyd is 72 minute. Die gemiddelde leestyd vir die bepalings-en-voorwaardes-gedeelte is 22 minute en 46 sekondes: die kortste leestyd is agt minute en 24 sekondes en die langste is 55 minute en 26 sekondes. Die gemiddelde tyd om die vorm in te vul en die bepalings en voorwaardes te lees, is dus een uur, een minuut en 33 sekondes (61:33). ’n Opvolgeksperiment kan aantoon of ’n ander groep respondente met dieselfde profiel as die huidige groep minder tyd bestee om die hersiene vorm in te vul en die hersiene bepalings en voorwaardes te lees (en dus verlaagde kognitiewe verwerking ervaar).
Die tye vir die invul van die vorm kan soos volg geïnterpreteer word: enersyds kon die feit dat respondente van ’n scenario voorsien is, bykomende kognitiewe verwerking veroorsaak het; andersyds kon die scenario kognitiewe verwerking verlig het. Verhoogde kognitiewe verwerking in sekere gevalle (byvoorbeeld wat betref die invul van biografiese gegewens) kan die gevolg wees van die oordra van "iemand anders" se inligting op die vorm en nie die respondent se eie telefoonnommers, identiteitsnommer, adresse en dies meer nie. Dit het tot gevolg dat die respondent die inligting uit die scenario moes onttrek, wat meer tydrowend kan wees. Aan die ander kant kon kognitiewe verligting die gevolg wees van die feit dat die respondent nie finansiële inligting (soos in die geval van die inkomste-en-uitgawe-staat en die bates-en-laste-uiteensetting) van sy/haar eie geheue of van ’n verskeidenheid ander bronne, soos salarisstrokies, bankstate, verbandstate of huurkoopstate, op die vorm moes oordra nie, maar wel van ’n geredelik beskikbare scenario waar al die inligting in een plek bymekaar gebring is, wat weer minder tydrowend is. In hierdie opsig ontstaan ’n balans tussen kognitiewe inspanning en kognitiewe verligting waarteen die invultye geïnterpreteer moet word.
Die tye vir die lees van die bepalings-en-voorwaardes-gedeelte toon dat repondente grootliks verskil het ten opsigte van die erns waarmee hulle die leestaak aangepak het of in hulle motivering om die leestaak af te handel. Hoewel dit nie moontlik is om waterdigte afleidings te maak nie, sou ’n kort leestyd (byvoorbeeld die kortste tyd van agt minute en 24 sekondes) daarop kon dui (i) dat die respondent die teks as maklik beskou het, of (ii) dat die respondent ’n gebrek aan motivering en aandag ervaar om die lang en komplekse dokument te lees, of (iii) dat moegheid ingetree het. Die konsep termineringsdrumpel is hier van belang.10 Indien ontvangers die teks as hoogs belangrik en relevant beskou, sal hulle termineringsdrumpel hoog wees. Hierdie respondent het ’n lae termineringsdrumpel, wat moontlik daarop dui dat hy nie die toetsdokument (en wel ’n verbruikersooreenkoms) as belangrik of relevant beskou nie, of dat hy nie bereid is om groot hoeveelhede tyd en verwerkingsenergie te bestee om die toetsdokument te verken en te begryp nie. Wat moegheid betref: die ontwerp van die studie het daarvoor voorsiening gemaak, want 11 respondente (36,7%) het éérs die vorm ingevul en daarna die bepalings en voorwaardes gelees, terwyl 19 respondente (63,3%) éérs die bepalings en voorwaardes gelees het voordat hulle die vorm ingevul het. In die geval van kortste leestyd hier bo het die betrokke respondent die bepalings-en-voorwaardes-gedeelte gelees vóórdat hy die vorm ingevul het; moegheid kan dus nie ’n verklaring bied vir sy vinnige leestyd nie. Hierdie respondent het ook slegs vyf probleme in die bepalings-en-voorwaardes-gedeelte en slegs vier probleme in die vormgedeelte geïdentifiseer. Die respondent het die vorm in 45 minute en vyf sekondes ingevul (’n meer aktiewe taak), teenoor die gemiddeld van 38 minute en 47 sekondes en ’n mediaanwaarde van 33 minute en 38 sekondes.
Die respondent wat die langste geneem het met die lees van die bepalings en voorwaardes (55 minute en 26 sekondes) het egter eweneens lank geneem om die vorm in te vul (40 minute en 33 sekondes). Hoewel die respondent slegs drie probleme in die vorm aangemeld het, het hy 33 in die bepalings-en-voorwaardes-gedeelte geïdentifiseer (waarvan 22 begripsprobleme is). Die groot aantal begripsprobleme in die bepalings-en-voorwaardes-gedeelte blyk in hierdie geval ’n verklaring vir die lang leestyd te bied.
6.2 Kodering van probleme
Dertig respondente het altesaam 633 probleme in die toetsdokument geïdentifiseer (’n gemiddeld van 21,1 probleme per respondent), waarvan 268 in die vormgedeelte (as deel van die bruikbaarheidstoets), 326 in die bepalings-en-voorwaardes-gedeelte (die leestaak) en 39 op globale dokumentvlak voorgekom het. Probleme op dokumentvlak is probleme wat nie as sodanig gelokaliseer kan word nie, byvoorbeeld lettergrootte (’n respondent sou byvoorbeeld verwys na die letters wat te klein is, maar wel in die hele dokument, nie slegs in die vormgedeelte of slegs in die bepalings-en-voorwaardes-gedeelte nie). Inligting oor die frekwensie van probleme per probleemkategorie word in afdeling 6.2.3 hier onder aangebied.
6.2.1 Probleemtipes
Die geïdentifiseerde lesersprobleme is in nege kategorieë ingedeel, soos in tabel 4 hier onder uiteengesit:
Probleemkategorie 1 |
Begrip |
Probleemkategorie 2 |
Aanvaarding |
Probleemkategorie 3 |
Waardering |
Probleemkategorie 4 |
Struktuur |
Probleemkategorie 5 |
Relevansie |
Probleemkategorie 6 |
Volledigheid |
Probleemkategorie 7 |
Ontwerp |
Probleemkategorie 8 |
Korrektheid |
Probleemkategorie 9 |
Sigbaarheid |
Die probleme wat respondente tydens die bruikbaarheidstoets (die invul van die vorm) en die leestaak (die lees van die bepalings en voorwaardes) geïdentifiseer het, is gekodeer en in nege kategorieë ingedeel. Die kategorieë stem grootliks ooreen met die agt kategorieë in De Jong en Schellens (2000:247) en De Jong en Rijnks (2006:166). In hierdie studie is ’n negende kategorie, naamlik sigbaarheid, bygevoeg op basis van die gegewens wat gedurende die bruikbaarheidstoets ingesamel is.
Die probleemkategorieë waarvolgens die probleme ingedeel is, met een voorbeeld van respondentkommentaar per kategorie, is:
- Probleemkategorie 1. Begrip: Teksontvangers ervaar probleme wat spruit uit ’n gebrek aan duidelikheid; teksontvangers ervaar probleme met die toepassing van inligting as gevolg van gebrekkige ervaring, voorkennis of domeinkennis; teksontvangers ervaar probleme wat toegeskryf kan word aan komplekse sinskonstruksie, uitermate sinslengte en die gebruik van randwoordeskat. ’n Voorbeeld van respondentkommentaar wat op ’n begripsprobleem dui, is: "Wat is die verskil tussen 'binne gemeenskap' en 'buite gemeenskap'?"
- Probleemkategorie 2. Aanvaarding: Teksontvangers stem nie saam met die (feitelike) inligting wat in die teks gekommunikeer word nie (hulle voel byvoorbeeld dat hulle regte in die bepalings en voorwaardes van die ooreenkoms ingeperk of aangetas word en dat hulle dus te na gekom word); teksontvangers vind dubbelsinnigheid in die teks; teksontvangers vind die inligting verwarrend. Kommentaar in hierdie kategorie sluit in opmerkings soos: "Koopkrag het hier mos ’n skuiwergat om die bedrag op te stoot. Hulle moet die bedrag vir ’n tyd vasstel."
- Probleemkategorie 3. Waardering: Teksontvangers verwoord geen begrips- of aanvaardingsprobleme nie, maar hulle verkies bloot alternatiewe formulering of andersoortige hantering van die inligting. Die tweegehoordilemma11 lê ten grondslag aan hierdie probleem. Teksontvangers waardeer byvoorbeeld ook nie die toon van ’n teks nie (onvriendelik/vriendelik, dreigend, ensovoorts). ’n Voorbeeld hiervan is: "Die woorde kredietopnemer en kredietgewer is onpersoonlik. Hulle kan my gerus met ’n meer persoonlike aanslag by die dokument betrek. Hulle kan eerder van u of die aansoeker praat."
- Probleemkategorie 4. Struktuur: Teksontvangers ervaar probleme met die makrostruktuur van die dokument, soos die ordening, plasing of lengte van tekseenhede; teksontvangers ervaar ook probleme wat toegeskryf kan word aan struktuurmerkers, soos opskrifte of kruisverwysings. Die volgende stelling verwoord ’n strukturele probleem wat ondervind is: "Die afdeling oor die kaartbeskermingsfonds, is op die verkeerde plek."
- Probleemkategorie 5. Relevansie: Probleme wat teksontvangers ervaar, kan toegeskryf word aan inligting wat nie ter sake is nie of wat oortollig is of herhalend is (Grice se beginsel van kwantiteit word hier oortree);12 teksontvangers spreek hulle uit oor inligting wat nie in die dokument tuishoort nie of in minder besonderhede hanteer moet word (Grice se beginsel van relevansie,13 naamlik dat die bydrae van die spreker of teksproduseerder relevant moet wees, en sy beginsel van wyse,14 spesifiek die gedeelte wat daarna verwys dat die bydrae van die spreker of teksproduseerder bondig moet wees, word kennelik ook nie hier nagekom nie). ’n Voorbeeld hiervan is: "Hulle het nog nie vantevore van ’n skriftelike kennisgewing gepraat nie. Waar kom dit nou skielik vandaan? Wat moet in hierdie kennisgewing wees? Wat is die relevansie van hierdie kennisgewing?"
- Probleemkategorie 6. Volledigheid: Teksontvangers verlang meer inligting of meer breedvoerige bespreking en beter toeligting; teksontvangers ervaar frustrasie wat spruit uit ontbrekende inligting (Grice se beginsel van kwantiteit is weer hier van besondere belang en die beginsel word hier oortree: die bydrae moet so informatief wees as wat vereis word). Die volgende stelling dui daarop dat ’n respondent meer inligting benodig: "Ek wil meer inligting hê wat my kan help om die waarborgfonds beter te verstaan. Wat is die waarborgfonds? Is dit ’n soort assuransie?"
- Probleemkategorie 7. Ontwerp: Teksontvangers verwoord probleme wat verband hou met teksuitleg, tipografie, illustrasies en die algehele toon van die dokument. ’n Voorbeeld van kommentaar wat op ’n ontwerpprobleem dui, is "Die letters is te klein. Ouer mense sal sukkel om die dokument te lees."
- Probleemkategorie 8. Korrektheid: Teksontvangers wys op normatiewe kwessies; hulle merk foute in die dokument op wat betref spelling, skryfwyse, leestekengebruik en sinsbou.15 Voorbeelde sluit in: "Mondeliks is verkeerd. Dit moet mondelings wees" en "Diskressie is verkeerd gespel. Daar moet net een s wees."
- Probleemkategorie 9. Sigbaarheid: Teksontvangers verskaf nie die verlangde inligting op die vorm nie, want sekere vrae en responsruimtes is nie opvallend nie (inligting val buite die oogveld). Uitlegkwessies soos belyning en die plasing van vraagteks ten opsigte van responsruimtes is ook hier ter sake. Een respondent lewer die volgende kommentaar: "Ek het niks by Beroep/Ampstitel ingevul nie, want ek het nie die vraag gesien nie. Ek het nogal daarvoor gesoek, maar ek kon dit nie kry nie."
6.2.2 Frekwensie en voorkoms van geïdentifiseerde probleme
Soos reeds hier bo aangedui, het respondente altesaam 633 probleme in die toetsdokument aangemeld. Die verspreiding van probleme per probleemkategorie en plek van voorkoms (vormgedeelte, bepalings-en-voorwaardes-gedeelte of globale dokument) word vervolgens uiteengesit.
Altesaam 268 probleme is in die vormgedeelte aangemeld. Die verspreiding van hierdie probleme is soos volg:
Probleemkategorie |
Aantal aanmeldings |
% |
1 Begrip |
120 |
44,8 |
2 Aanvaarding |
2 |
0,7 |
3 Waardering |
7 |
2,6 |
4 Struktuur |
11 |
4,1 |
5 Relevansie |
12 |
4,5 |
6 Volledigheid |
13 |
4,9 |
7 Ontwerp |
53 |
19,8 |
8 Korrektheid |
0 |
0,0 |
9 Sigbaarheid |
50 |
18,6 |
Totaal |
268 |
100 |
Hierdie gegewens toon dat begripsprobleme bykans die helfte van die probleme in die vormgedeelte verteenwoordig. Hiernaas is ontwerpsprobleme en sigbaarheidsprobleme bykans ewe veel aangemeld en maak hierdie probleme gesamentlik 38,4% van die totale aantal probleme uit. Altesaam 83,2% van die probleme in die vormgedeelte is dus begrips-, ontwerp- en sigbaarheidsprobleme. Ontwerp en sigbaarheid is tipies belangrike eienskappe van vorms en derhalwe is daar ’n groter voorkoms van probleme van hierdie twee kategorieë (as byvoorbeeld in die geval van die vloeiende teksgedeeltes van die bepalings en voorwaardes van die ooreenkoms).
Altesaam 326 probleme is in die bepalings-en-voorwaardes-gedeelte deur respondente uitgewys. Hierdie probleme is soos volg versprei:
Probleemkategorie |
Aantal aanmeldings |
% |
1 Begrip |
125 |
38,3 |
2 Aanvaarding |
85 |
26,1 |
3 Waardering |
43 |
13,2 |
4 Struktuur |
11 |
3,4 |
5 Relevansie |
8 |
2,5 |
6 Volledigheid |
25 |
7,7 |
7 Ontwerp |
7 |
2,1 |
8 Korrektheid |
22 |
6,7 |
9 Sigbaarheid |
0 |
0,0 |
Totaal |
326 |
100 |
Probleme van begripsaard is ook in die geval van die bepalings-en-voorwaardes-gedeelte die meeste deur respondente aangemeld (38,3%), gevolg deur aanvaardingsprobleme (26,1%) en waarderingsprobleme (12,2%). Begrips-, aanvaardings- en waarderingsprobleme verteenwoordig dus altesaam 76,6% van die probleme wat in die bepalings-en-voorwaardes-gedeelte geïdentifiseer is. Ontwerp- en sigbaarheidsprobleme is bykans nie in hierdie gedeelte van die toetsdokument aangemeld nie.
Slegs 39 probleme is op die vlak van die hele dokument aangemeld. Soos reeds genoem, kan sekere probleme nie aan ’n bepaalde plek in die dokument gekoppel word nie (byvoorbeeld ’n té klein lettergrootte wat deurgaans gebruik word of die toon van die hele dokument).
Die verspreiding van probleme op dokumentvlak lyk so:
Probleemkategorie |
Aantal aanmeldings |
% |
1 Begrip |
1 |
2,6 |
2 Aanvaarding |
0 |
0,0 |
3 Waardering |
31 |
79,4 |
4 Struktuur |
1 |
2,6 |
5 Relevansie |
0 |
0,0 |
6 Volledigheid |
1 |
2,6 |
7 Ontwerp |
5 |
12,8 |
8 Korrektheid |
0 |
0,0 |
9 Sigbaarheid |
0 |
0,0 |
Totaal |
39 |
100 |
Waarderingsprobleme verteenwoordig 79,4% van alle probleme op dokumentvlak. Hierna volg ontwerpprobleme (12,8%), gevolg deur begrips-, struktuur- en volledigheidsprobleme (2,6% onderskeidelik). Een voorbeeld van ’n waarderingsprobleem is ‘n respondent se ervaring van die dokument in sy geheel as intimiderend en angswekkend. Alternatiewe bewoording moet volgens die respondent gebruik word sodat die hele dokument vriendeliker is.
Ontwerpprobleme hou verband met die feit dat respondente nie daarvan gehou het dat persoonlike finansiële inligting op die eerste bladsy voorkom, waar dit opvallend is wanneer die dokument op ’n lessenaar lê nie. Nog ’n ontwerpverwante probleem hou verband met die invouformaat van die vorm (bladsye wat van regs en links na die middel oorvou), wat oorweldigend is wanneer die vorm oopgevou op ’n lessenaar lê.
Die gegewens wat deur die plus-minus-ondersoek opgelewer is, bied interessante insigte wat betref die frekwensie en plek van voorkoms van geïdentifiseerde probleme. De Jong en Schellens (1995:20) waarsku egter met betrekking tot die hersiening van ’n dokument: "Het aantal keren dat een probleem in de steekproef naar voren komt, speelt geen centrale rol." Indien een respondent byvoorbeeld probleme van een kategorie meerdere kere aangemeld het en geen probleme van ’n ander kategorie nie, is dit dus nie ter sake nie: dit gaan veel minder om kwantiteit en veel meer om kwaliteit.
7. Die omskakeling van leserskommentaar in hersieningsingrepe
Vir die doeleindes van die hersiening van die toetsdokument is ’n inventaris van geïdentifiseerde probleme opgestel. Dit is egter nodig om daarop te wys dat "[D]ifferent revisers will probably choose a different selection of reader problems to repair, as well as different solutions to these problems" (De Jong en Schellens 2001:72). De Jong en Schellens (1995:20) verwys na ’n studie wat Renskers in 1993 uitgevoer het. Vier hersieners is versoek om ’n uittreksel uit ’n brosjure aan die hand van voortoetskommentaar te herskryf. Die vier eindprodukte was totaal uiteenlopend. Elke hersiener het op eiesoortige wyse met die voortoetskommentaar omgegaan: die hoeveelheid kommentaar wat tydens die hersiening "vertaal" is, het grootliks gewissel en die hersieningstrategieë van die hersieners ook (van die volledige weglaat van teksgedeeltes tot die vervanging van teksgedeeltes). In die lig hiervan is dit belangrik om daarop te let dat die hersienings wat aan die toetsdokument aangebring is, één hersiener se pogings verteenwoordig. Die eindresultaat van ’n volgende hersiener sal na alle waarskynlikheid totaal anders daar uitsien. Om hierdie rede is dit voordelig om verskillende toetsfases in die ontwerpproses in te bou. ’n Kleiner steekproef (byvoorbeeld net vyf respondente) kan gebruik word om die hersiene dokument te toets, die dokument kan weer aangepas word aan die hand van die toetsresultate, en ’n daaropvolgende toetsronde kan weer deurloop word, ensovoorts (De Jong en Schellens 1995:21). De Jong en Rijnks (2006:161) sê in hierdie verband: "In an ideal process of iterative testing, evaluation and revision activities alternate until a writer achieves an optimal version of a document."
Die omskakeling van leserskommentaar in hersieningsingrepe word vervolgens kortliks aan die hand van enkele voorbeelde van voor- en na-weergawes gedemonstreer. (Een bladsy van die hersiene dokument word ter illustrasie in Bylae C aangebied.) Dit is egter selde moontlik om ’n enkele probleem in ’n tekseenheid (’n woord, sin of groter teksgedeelte) reg te stel sonder dat ander probleme ook as ’n gevolg van die hersieningsingreep opgelos word. Felker, Pickering, Charrow, Holland en Redish (1981:2) wys in Guidelines for document designers daarop dat hulle doelbewus in hulle riglyne probeer het om in elke geval slegs die tersaaklike probleem of problematiese konstruksie reg te stel, sodat hulle op hierdie manier kon demonstreer hoe die probleem opgelos kan word. Hulle beklemtoon dat "[i]n an actual document, you would, of course, want to apply all the relevant guidelines at once". Gedurende die hersiening van die oorspronklike toetsdokument is alle probleme sover moontlik gelyktydig opgelos: sodra ’n teksproduseerder byvoorbeeld die aktiefvorm gebruik, neem die voorkoms van nominaalkonstruksies as ’n direkte gevolg hiervan af en verhoog dit die voorkoms van persoonlike voornaamwoorde. Die voor- en na-weergawes wat hier onder aangebied word, vertoon dus nie die resultaat van die regstelling van ’n enkele kenmerk of eienskap nie, maar wel die resultaat van die volledige hersiening.
Voor-weergawes word met die letter a aangedui (soos voorbeeld 1a) en na-weergawes met ’n b (soos voorbeeld 1b). Hoewel hersiening van die oorspronklike toetsdokument op sowel mikro- as makrovlak plaasgevind het, word die voor- en na-weergawes wat hier onder aangebied word, beperk tot enkele voorbeelde op die leksikogrammatikale vlak: vyf op sintaktiese vlak en vyf op leksikale vlak.
7.1 Sintaktiese ingrepe
7.1.1 Sinslengte, sintaktiese kompleksiteit en inligtingsdigtheid
Hoewel sinslengte op sigself nie noodwendig verwerkingsprobleme vir ’n teksontvanger hóéf te veroorsaak nie,16 plaas lang sinne ’n las op die ontvanger se geheue en veroorsaak lengte én komplekse sinskonstruksie (met beperkings, voorwaardes en bepalings) resepsieprobleme vir die ontvanger. Lang en komplekse sinne, soos ’n eensin-paragraaf, vereis dat die ontvanger die teks of teksgedeelte herhaaldelik moet lees om die proposisionele inhoud wat die teksproduseerder wil oordra, volledig (of gedeeltelik) te verstaan. Daarbenewens kan lang sinne veroorsaak dat die ontvanger belangstelling in die teks verloor, veral in die geval van wetgewing waar die leek dalk min of geen motivering het om die teks in die eerste plek te lees nie. Respondente het kommentaar soos die volgende op sinslengte gelewer: "Die klousule moet herskryf word. Korter sinne moet gebruik word."
Die volgende sin bestaan uit 85 woorde. Benewens uitermate sinslengte is die sin ook sintakties kompleks (die sin vertoon hoë inligtingsdigtheid en konseptuele kompleksiteit):
Voorbeeld 1a:
In geval van die beëindiging van die kredietopnemerlidmaatskap sal die kredietopnemer geregtig wees op die uitbetaling van sy/haar pro-rata (sic) aandeel in die waarborgfonds, bereken aan die einde van die boekjaar waarin lidmaatskap beëindig is met dien verstande dat die bedrag nie opeisbaar word binne een jaar na die einde van die betrokke jaar nie en dat teen sodanige eis verreken moet word alle bedrae deur die kredietopnemer aan die kredietgewer in sy hoedanigheid as agent vir die kredietopnemer of in eie hoedanigheid verskuldig mag wees.
Die sin is soos volg hersien:
Voorbeeld 1b:
U is geregtig op u aandeel in die waarborgfonds wanneer u u lidmaatskap van Koopkrag beëindig. Ons sal u presiese aandeel bereken aan die einde van September van die jaar waarin u u lidmaatskap beëindig. Ons het die reg om u aandeel eers in die volgende finansiële jaar aan u uit te betaal, indien dit nodig mag wees. Ons kan enige uitstaande bedrae wat ons nog namens u aan ’n verskaffer moet betaal vir transaksies wat u met u kaart gedoen het, van u aandeel in die waarborgfonds terughou. Ons kan ook enige uitstaande bedrae wat u nog aan ons moet betaal, van u aandeel in die waarborgfonds terughou.
Die oorspronklike lang sin (voorbeeld 1a) is verdeel in vyf sinne van onderskeidelik 16, 19, 23, 31 en 20 woorde elk (voorbeeld 1b). Ander hersieningsingrepe het ’n hele aantal probleme op leksikogrammatikale vlak opgelos:
- verwydering van die vreemdetaalwoord pro-rata (sic)
- gebruik van die aktiefvorm en persoonlike voornaamwoorde
- verwydering van die lang aanloop In geval van die beëindiging ...
- verwydering van onder- en neweskikking (tesame met die voorwaarde-adjunk met dien verstande)
- verwydering van sintaktiese diskontinuïteit (en dat teen sodanige eis verreken moet word)
- verwydering van die voorsetselketting ([...] deur [...] aan [...] in [...] vir [...] in [...])
- vervanging van die nominaalkonstruksie beëindiging van met die werkwoord beëindig
- vervanging van die morfologies komplekse bousel kredietopnemerlidmaatskap
- verwydering van die beknopte bysin bereken aan die einde van die boekjaar.
7.1.2 Lang aanlope
Burger en De Jong (1997:193) wys daarop dat lang aanlope teksontvangers se geheue belas, omdat hulle op die apodosis (die hoofsin) wag, maar eers deur die lang protasis (’n bysin met as of die meer formele indien) moet lees.
Voorbeeld 2a toon die gebruik van ’n lang aanloop – ’n bysin wat ingelei word met indien (die protasis) – wat begripsprobleme vir respondente veroorsaak het.
’n Respondent het die volgende opmerking oor die klousule in voorbeeld 2a gemaak: "Die hele subklousule is dig en moeilik om te verstaan."
Voorbeeld 2a:
Indien ’n kaart verlore raak, gesteel of vermis word, of ongemagtig gebruik word of indien die kaarthouer glo of rede het om te vermoed dat enige van die voormelde Gebeure (die Gebeure) plaasgevind het, moet die kaarthouer of die kredietopnemer, die kredietgewer se Kaartafdeling onmiddellik van sodanige gebeure in kennis stel.
Die protasis (aanloopbysin) is 34 woorde lank, terwyl die apodosis (die hoofsin) slegs 17 woorde bevat. ’n Oplossing is om die volgorde bysin-hoofsin om te ruil deur eers die hoofsin aan te bied, gevolg deur die bysin. Tydens hersiening is alle verpligtinge van die kredietopnemer wat betref kaartbeskerming in ’n vertikale kolpuntlys uiteengesit. Die bysin in voorbeeld 2a word in hierdie kolpuntlys geïnkorporeer.
Voorbeeld 2b:
U moet:
- verseker dat alle kaarte wat ons op u rekening uitreik, veilig bewaar en behoorlik gebruik word;
- [..]
- ons kaartafdeling onmiddellik in kennis stel indien ’n kaart wegraak, gesteel of ongemagtig gebruik word, of selfs indien u bloot enige van hierdie gebeure vermoed;
- [...]
7.1.3 Nominaalkonstruksies
Regsgeskrifte en verbruikersdokumente het ’n kenmerkende naamwoordstyl. Nominale is naamwoorde wat morfologies van werkwoorde, adjektiewe en naamwoordelike kopulapredikate afgelei word (Ponelis 1979:483). Dit is meer tiperend van geskrewe tekste waar die produseerder kan besluit om ’n handeling as ’n saak voor te stel, eerder as ’n aksie met akteurs of rolspelers (doeners) wat die handeling verrig (De Stadler s.j.(a):1).
Begripsprobleme wat uit die gebruik van nominaalkonstruksies voortspruit, kan aan die volgende toegeskryf word:
- Die digte verpakking van inligting: nominaalkonstruksies behels dikwels die vervanging van ’n volledige onderskikkende bysin met ’n enkele nominaal, wat veroorsaak dat die sin vaag en onpersoonlik word (Gibbons 2001:450).
- Die abstrakte verwysing van nominaalkonstruksies: "anything that makes a verb less verb-like and more noun-like creates abstraction" (Charrow en Charrow 1979:1321).
- Die omsigtige predikering en verberging van inligting: naas die passiefkonstruksie is die nominaalkonstruksie ’n uitstekende middel om die akteur te versteek. Wanneer die nominaalkonstruksie die onderwerp en tema van die sin word, word die gewone naamwoordstuk afgegradeer as gevolg van ’n verlies aan relatiewe prominensie (Ponelis 1979:479).
- Die voorveronderstelling van voor- en/of domeinkennis (Hartnett 1998:11–3): nominaalkonstruksies bevoordeel teksontvangers wat kennis op ’n spesifieke terrein het, en in die geval van die reg word die lekepubliek deur die hoë voorkoms van sulke konstruksies uitgesluit.
’n Respondent het die volgende opmerking gemaak oor die nominaalkonstruksie ontvangs in Die kaarthouer moet die kaart by ontvangs in die toepaslike ruimte met ’n balpuntpen onderteken: "Met ander woorde, jy teken nie die kaart as jy allenig is nie, want hulle praat van hier 'by die ontvangs'. By die ontvangs, daar waar jy aansoek doen vir die kaart." Die respondent het dus die nominaalkonstruksie verkeerd geïnterpreteer deur die betekenisonderskeiding "ontvangstoonbank" te aktiveer in plaas van die betekenisonderskeiding "handeling van te ontvang".
Gedurende die hersiening is daarop gefokus om die hoë voorkoms van nominaalkonstruksies te verminder en om die inligting wyer te versprei (teenoor die digte verpakking van inligting wat deur die gebruik van nominaalkonstruksies gekenmerk word) deur meer van werkwoorde as van naamwoordkonstruksies gebruik te maak.
Voorbeeld 3a:
Enige verslapping, toegewing of tydverlenging wat deur die kredietgewer aan die kredietopnemer toegestaan word, word nie geag ’n novasie of afstanddoening van die kredietgewer se regte ingevolge hierdie gebruiksvoorwaardes uit te maak nie en dit sal ook nie aanleiding gee op (sic) die uitwerking van ESTOPPEL (waar die kredietnemer beweer dat hy op ’n wanvoorstelling gekontrakteer het en sodoende skade gelei (sic) het en voorts die kredietgewer by sodanige wanvoorstelling wil hou) teenoor die kredietgewer nie.
Die hersiene klousule vertoon nie dieselfde nominale karakter as die oorspronklike weergawe nie, soos blyk in voorbeeld 3b hier onder, waarin meer werkwoorde en minder nominaalkonstruksies gebruik word.
Voorbeeld 3b:
Indien ons enige bepaling van hierdie ooreenkoms verslap, ’n toegewing maak of aan u uitstel gee, beteken dit nie dat ’n nuwe ooreenkoms tot stand kom nie of dat ons afstand doen van ons regte ingevolge hierdie ooreenkoms nie. U sal ook nie kan beweer dat u hierdie ooreenkoms gesluit het op grond van ’n wanvoorstelling nie (sien die omskrywing van estoppel in die woordomskrywing).
7.1.4 Negativering
Charrow en Charrow (1979:1325) het bevind dat "single negatives did not appear to be an outstanding cause of confusion". Felker e.a. (1981:68) bevestig hierdie bevinding. Ook Burger en De Jong (1997:197) wys daarop dat "(E)en zin met een ontkenning is vaak indirecter en daardoor moeilijker te begrijpen dan een positieve zin. Maar een zin met meer dan één ontkenning is dat zeker."
In die sin in voorbeeld 4a hier onder word ’n woordgroep genegativeer (mag nie later nie as die 3de). Die ontkenningsvorm wat aan die einde van die sin volg (die laaste woord in die sin), mag egter verwarring veroorsaak, want dit is nie duidelik wat alles in die bestek van die ontkenning val nie. Een respondent het die volgende opmerking oor die sin in voorbeeld 4a gemaak: "Die sin is grammatikaal hopeloos. Dit is onduidelik geformuleer. Die sin is te lank. Die leser het teen die einde van die sin die draad heeltemal verloor." Die respondent het die volgende voorstel ter verbetering gemaak: "Maak die sin eenvoudiger en moenie al daai nie's gebruik nie. Sê eenvoudig: 'Betaal voor die derde, of op ’n ander datum soos bepaal, anders ontvang jy nie jou bonus nie.'"
Voorbeeld 4a:
Rekeninge deur die kredietgewer gelewer mag nie later nie as die 3de, of so ’n dag as wat van tyd tot tyd bepaal word, van die maand volgende op die maand wat genoemde rekening gedateer is per debietorder of by die kredietgewer se kantoor of aan ’n gemagtigde kollektant betaal word nie.
Om hierdie probleem die hoof te bied, is hierdie sin soos volg hersien:
Voorbeeld 4b:
U ontvang elke maand ’n rekeningstaat van ons. U moet hierdie rekening voor of op die derde dag van die volgende maand betaal. U kan u rekening op enige van die volgende maniere betaal:
- per debietorder;
- met ’n tjek;
- elektronies (per Internet);
- in kontant by ons kantore (ons fisiese adres is op die rekeningstaat); of
- aan ’n gemagtigde kollektant.17
In die volgende sin kom negativering ook op woordvlak voor:
Voorbeeld 5a:
Die kredietopnemer erken verder dat die aanspreeklikheid vir verliese wat gely is as gevolg van opsetlike gedrag of nalatigheid van die kredietopnemer, nie die kredietopnemer as gevolg van die kennisgewing, van aanspreeklikheid onthef nie.
Dit blyk uit voorbeeld 5b hier onder dat, hoewel gedeeltes van die sin in positiewe terme verwoord kan word, dit nie altyd moontlik is om negatiewe formanse op woordvlak te vermy nie:
Voorbeeld 5b:
U is ook aanspreeklik vir alle transaksies wat met u kaart gedoen word wat toegeskryf kan word aan u growwe nalatigheid of opsetlike gedrag, selfs al het u ons in kennis gestel.
7.1.5 Passiefkonstruksies
Passiefkonstruksies is gemerkte konstruksies wat gereeld in gewonetaalliteratuur as ’n sondeboek uitgesonder word.
Volgens Felker e.a. (1981:29) en Gibbons (2003:166) is passiefkonstruksies veel moeiliker om te verstaan as aktiefkonstruksies, veral kort of agenslose passiefsinne waar die doener van die handeling nie gespesifiseer word nie. ’n Oormaat passiefsinne dra daartoe by dat ’n teks onnodig moeilik gemaak word. De Stadler (s.j.(b):2) waarsku teksproduseerders om passiefkonstruksies met groot omsigtigheid te gebruik, veral in gevalle waar die teks en die inhoud daarvan reeds kompleks en moeilik is, byvoorbeeld ’n koopkontrak of ’n testament. Felker e.a. (1981:29) haal verskeie studies aan waartydens die spoed gemeet is waarteen teksontvangers passiefsinne kan verstaan en gebruik, en hoe akkuraat teksontvangers by ’n latere geleentheid in staat is om passiefsinne te herroep. Die temaverskuiwings en veranderde rolposisies in passiefsinne kan ook ’n negatiewe uitwerking op verstaanbaarheid hê, aangesien die teksontvanger bepaalde verwagtinge het oor die tipiese optrede van verskillende sintaktiese strukture en rolle in sekere posisies. Indien teksontvangers se verwagtinge hieromtrent nie nagekom word nie, moet ’n groter aantal verwerkingshulpbronne gebruik word om die rolposisies na voorkeurposisies te herstel.
Die passiefkonstruksie hoef nie soseer volledig vermy te word nie, veral nie wanneer sinne kort en eenvoudig is nie. Hierbenewens kan passiefkonstruksies ’n rol speel om kohesie tussen sinne te skep: "[D]e lijdende vorm (maakt) het verband tussen opeenvolgende zinnen beter duidelijk [...] dan de bedrijvende" (Burger en De Jong 1997:159). Charrow en Charrow (1979:1326) waarsku egter dat passiefkonstruksies wat in komplekse sinne in ondergeskikte bysinne gebruik word, begrip belemmer en leesbaarheid verlaag.
In die oorgrote meerderheid gevalle is die passiefvorm tydens hersiening in die aktiefvorm omgeskakel en is hierdie omskakeling vergemaklik deur die gebruik van persoonlike voornaamwoorde, wat ook die hersiene dokument vermenslik. Verwarring oor wié wát moet doen (’n probleem wat deur ’n groot aantal respondente verwoord is), word hierdeur uitgeskakel. ’n Respondent het die volgende voorgestel: "Die klousule moet so geformuleer word dat dit vriendeliker en minder afstandig teenoor die kredietopnemer is. ’n Meer persoonlike aanslag sal die aansoeker by die dokument betrek."
Voorbeeld 6a:
Betalings wat na die 3de dag, of so ’n dag wat van tyd tot tyd bepaal word, van elke maand ontvang word, kwalifiseer nie vir bonusdoeleindes nie [...]
Voorbeeld 6b:
Betalings wat u na die derde dag van ’n maand maak, word nie in aanmerking geneem wanneer ons u jaarlikse bonus bereken nie.
Ander sintaktiese probleme, soos die invoeging van kwalifikasies, voorwaardes en voorbehoude, sintaktiese diskontinuïteit en die weglaat van betreklike voornaamwoorde (beknopte konstruksies), het ook tydends die hersieningproses aandag geniet, maar word weens omvangsbeperkings nie in hierdie artikel behandel nie.
7.2 Leksikale ingrepe
’n Teksgerigte ontleding van die toetsdokument het die volgende problematiese leksikale kenmerke aan die lig gebring:
- morfologiese kompleksiteit
- tegniese en spesialiswoordeskat
- alledaagse woorde met spesialisbetekenisse
- vreemdetaalwoorde
- ouderwetse woorde/uitdrukkings, regsargaïsmes (taalfossiele) en uitgediende deiktiese uitdrukkings
- doeblette (begryp en verstaan) en triplette (verslapping, toegewing of tydverlenging)
- komplekse groepvoorsetsels
- voornaamwoorde en verwysing.
Die hantering, tydens die hersieningsproses, van slegs enkele probleme op leksikale vlak word aan die hand van voorbeelde hier onder bespreek.
7.2.1 Morfologiese kompleksiteit
Een van die belangrike hersieningsingrepe hou verband met die vermyding van morfologies komplekse leksikale items wat uit ’n veelheid morfeme opgebou is. Soos in die geval van nominaalkonstruksies, word ’n groot hoeveelheid inligting baie dig in ’n enkele konstruksie verpak, wat tot verhoogde verwerkingslading bydra. Burger en De Jong (1997:169) wys daarop dat die deursigtigheid van samestellings deels afhang van die bekendheid of die abstraktheid van die dele daarvan. Samestellings veroorsaak begripsprobleme indien die verband tussen die dele daarvan nie duidelik blyk nie.
’n Respondent het met verwysing na die samestelling kredietopnemerlidmaatskap, die volgende voorstel gemaak: "Lidmaatskap sal voldoende wees. Kredietopnemerlidmaatskap is te lank."
Voorbeelde van morfologies komplekse bousels in die oorspronklike dokument wat in die hersiene weergawe verkort of verander is, sluit in:
- korttermynversekeringpremies wat verander is na premies vir korttermynversekering
- aankoopkaartbeskermingsfonds wat verander is na kaartbeskermingsfonds
- kredietopnemerlidmaatskap wat verander is na lidmaatskap
- herskikkingsooreenkoms wat verander is na ooreenkoms [...] om u skuld af te betaal
7.2.2 Tegniese en spesialiswoordeskat
Die gebruik van tegniese of spesialiswoordeskat onderskei regstaal van alledaagse taalgebruik.18 Hierdie tegniese terme (randwoordeskatitems) word gebruik om juistheid in die taal van die reg te verseker. Hoewel die publiek vertroud is met sekere regsterme, soos landdros, kommissaris, regulasie, dagvaar, getuie en beskuldigde, is die oorgrote meerderheid regsterme nie vir die leek betekenistoeganklik nie. Ter stawing hiervan verwys Tiersma (1999:203) na die voorbeeld van jurielede wat gereeld woordeboeke raadpleeg nadat hulle die jurie-instruksies ontvang het. Burger en De Jong (1997:169) maak die volgende opmerking oor spesialiswoorde: "[V]aktaal is zowel een zegen als een vloek. Het is een zegen om met nauwkeurig gedefinieerde termen snel en eenduidig informatie uit te wisselen over handelingen en objecten binnen een vakgebied. Maar buiten de kring van vakgenoten wordt vakjargon niet begrepen en evenmin gewaardeerd."
Respondente het kommentaar soos die volgende op die woord novasie gelewer: "Ek weet nie wat die woord beteken nie. Hulle moet ’n makliker woord gebruik" en "Almal loop nie met woordeboeke rond nie. Dis nie ’n algemene woord nie."
Van die tegniese en spesialiswoorde wat in die hersiene weergawe behou is, byvoorbeeld estoppel en addendum, is in die woordomskrywing ingesluit. Die woorde dispuut en geskil word afwisselend in die oorspronklike dokument gebruik. In die hersiene weergawe is slegs geskil gebruik en die term is behou op grond van die aanname dat indien aansoekers in ’n geskil met ’n kredietburo betrokke is, hulle dit wel sal weet en dus sal weet wat om op die vraag Is u tans in ’n geskil met ’n kredietburo betrokke? te antwoord. Dieselfde geld vir terme soos insolvent, sekwestrasie en kredietbestuur: indien aansoekers insolvent is, of indien hulle boedel onder sekwestrasie geplaas is, of indien hulle onder kredietbestuur geplaas is, sal hulle wel vertroud wees met hierdie terme en sal hulle in staat wees om die vrae te beantwoord (aansoekers aan wie hierdie terme nie bekend is nie, sal "nee" op hierdie vrae antwoord, want hulle sal weet hierdie vrae is nie op hulle van toepassing nie).
Voorbeeld 7a:
Enige verslapping, toegewing of tydverlenging wat deur die kredietgewer aan die kredietopnemer toegestaan word, word nie geag ’n novasie of afstanddoening van die kredietgewer se regte ingevolge hierdie gebruiksvoorwaardes uit te maak nie en dit sal ook nie aanleiding gee op (sic) die uitwerking van ESTOPPEL (waar die kredietnemer beweer dat hy op ’n wanvoorstelling gekontrakteer het en sodoende skade gelei (sic) het en voorts die kredietgewer by sodanige wanvoorstelling wil hou) teenoor die kredietgewer nie.
Ander tegniese terme is uit die dokument verwyder, soos novasie, onus, diskresie en kredietsoek. In hierdie gevalle is óf ’n meer bekende woord gebruik óf is die sin sodanig herskryf dat die proposisie anders bewoord word.
In die hersiene weergawe is die tegniese term novasie verduidelik as dat ’n nuwe ooreenkoms tot stand kom en word die betekenisinhoud van die woord estoppel verwoord met u kan nie beweer dat u hierdie ooreenkoms gesluit het op grond van ’n wanvoorstelling nie. Die teksontvanger word ook in die geval van die woord estoppel na die woordomskrywing verwys.
Voorbeeld 7b:
Indien ons enige bepaling van hierdie ooreenkoms verslap, ’n toegewing maak of aan u uitstel gee, beteken dit nie dat ’n nuwe ooreenkoms tot stand kom nie of dat ons afstand doen van ons regte ingevolge hierdie ooreenkoms nie. U sal ook nie kan beweer dat u hierdie ooreenkoms gesluit het op grond van ’n wanvoorstelling nie (sien die omskrywing van estoppel in die woordomskrywing).
7.2.3 Vreemdetaalwoorde
Die gebruik van vreemdetaalwoorde is ’n baie opvallende kenmerk van regstaal, en Latynse terme kom gereeld in hulle oorspronklike vorm in Afrikaanse wetgewing voor. Hierdie terme word met behulp van kursivering aangedui. Sekere van hierdie Latynse terme het met verloop van tyd bekend geword en vorm derhalwe deel van die algemene woordeskat van "gewone" mense. Die Latynse term ad hoc is ’n voorbeeld van ’n term wat gereeld in die alledaagse spreektaal gebruik word. Die meerderheid Latynse terme kom egter nie wyd in alledaagse taalgebruik voor nie en die leek sal sonder ’n woordeboek verlore wees. Voorbeelde van sulke terme word in die paragraaf hier onder verskaf.
Soos nominaalkonstruksies gee ook die gebruik van Latynse terme aan regsdokumente ’n bepaalde eksklusiewe gevoel en karakter, wat bydra tot die uitsluiting van mense op grond van die beginsel van "verstaanbaar slegs indien bekend", waarna Hartnett (1998:13) verwys.
Oor die Latynse frase domicilium citandi et executandi het respondente opmerkings gemaak soos: "Die Latynse frase is oortollig. Gewone mense weet nie wat dit beteken nie en dit laat mens skrik, veral omdat dit in hoofletters aangebied word."
Twee Latynse leksikale items kom in die oorspronklike dokument voor, naamlik domicilium citandi et executandi en pro rata. Die twee terme is wel deur respondente as probleme uitgesonder.
Voorbeeld 8a:
Hierin vermelde adres word gekies as DOMICILIUM CITANDI ET EXECUTANDI (die fisiese woonadres van die kredietopnemer) en enige adresverandering moet skriftelik gedoen word.
Hierdie sin is verander deur die Latynse term te behou, maar wel tussen hakies en nadat daar eers ’n aanduiding van die betekenis daarvan gegee is:
Voorbeeld 8b:
U kies die fisiese woonadres (domicilium citandi et executandi) wat u op die aansoek vorm invul as die adres waar u alle skriftelike kennisgewings, dokumente of prosesstukke sal ontvang.
Voorbeelde 9a en 9b hier onder wys hoe die geval van pro rata in die hersiene weergawe hanteer is.
Voorbeeld 9a:
In geval van die beëindiging van die kredietopnemerlidmaatskap sal die kredietopnemer geregtig wees op die uitbetaling van sy/haar pro-rata aandeel in die waarborgfonds, bereken aan die einde van die boekjaar waarin lidmaatskap beëindig is met dien verstande dat die bedrag nie opeisbaar word binne een jaar na die einde van die betrokke jaar nie en dat teen sodanige eis verreken moet word alle bedrae deur die kredietopnemer aan die kredietgewer in sy hoedanigheid as agent vir die kredietopnemer of in eie hoedanigheid verskuldig mag wees.
Voorbeeld 9b:
U is geregtig op u aandeel in die waarborgfonds wanneer u u lidmaatskap van Koopkrag beëindig. Ons sal u presiese aandeel bereken aan die einde van September van die jaar waarin u u lidmaatskap beëindig. Ons het die reg om u aandeel eers in die volgende finansiële jaar aan u uit te betaal, indien dit nodig mag wees. Ons kan enige uitstaande bedrae wat ons nog namens u aan ’n verskaffer moet betaal vir transaksies wat u met u kaart gedoen het, van u aandeel in die waarborgfonds terughou. Ons kan ook enige uitstaande bedrae wat u nog aan ons moet betaal, van u aandeel in die waarborgfonds terughou.
7.2.4 Ouderwetse woorde/uitdrukkings, regsargaïsmes (taalfossiele) en uitgediende deiktiese uitdrukkings
Die gebruik van ouderwetse woorde en uitdrukkings, en bepaalde regsargaïsmes wat suiwer net in regstekste gebruik word, dra by tot die formele styl wat tipies in regstekste en verbruikersdokumente voorkom. Die gebruik van hierdie woorde en uitdrukkings skep vanweë die formele en deftige styl dus afstand tussen ontvanger en teks. In ’n groot aantal gevalle kom ouderwetse woorde in voorsetselgroepe voor en word die woord nie alleen gebruik nie (vergelyk die leksikale items inbegrip, ontstentenis en behoewe wat slegs in die uitdrukkings met inbegrip van, by ontstentenis van en ten behoewe van onderskeidelik gebruik word).
’n Voorbeeld van ’n ouderwetse uitdrukking in die toetsdokument is by gebreke waarvan. Hoewel geen respondent spesifieke kommentaar op hierdie konstruksie gelewer het nie, het vier respondente aangedui dat hulle die klousule in voorbeeld 10a nie verstaan nie.
Voorbeeld 10a:
Die kredietopnemer moet enige navraag aangaande die korrektheid van die rekeningstaat, skriftelik by die kredietgewer doen, binne 30 dae vanaf die datum van die staat, by gebreke waarvan die kredietopnemer geen eis hoegenaamd ten opsigte daarvan sal hê nie.
Hierdie klousule is soos volg herskryf:
Voorbeeld 10b:
U moet enige navrae oor foutiewe inligting wat op u rekeningstaat verskyn, skriftelik doen. U moet so ’n navraag rig binne 30 dae vanaf die datum op die rekeningstaat. Ons sal ’n brief, e-pos of faks as skriftelike kennisgewing aanvaar.
7.2.5 Komplekse groepvoorsetsels
Hoewel groepvoorsetsels met simplekse voorsetsels korreleer, blyk dit dat groepvoorsetsels dikwels bo simplekse voorsetsels in regstaal verkies word, soos ten bate van in plaas van vir.
Van Schoor (1983:75) wys daarop dat die betekenis van die voorsetsel baie dikwels vaag is en dat hierdie vaagheid spruit uit die feit dat dieselfde voorsetsel ’n groot verskeidenheid verhoudings kan aandui. Voorsetsels met grammatiese semantiese waarde (teenoor voorsetsels met leksikale semantiese waarde, wat konkrete betekenisse het) se betekenisse is nie identifiseerbaar nie.
In die klousule hier onder kom veelvuldige voorsetsels voor, waaronder ook voorsetsels met grammatiese semantiese waarde waarvan die betekenisse moeilik aanduibaar is. Nege respondente het aangedui dat hierdie klousule vir hulle problematies is, sonder dat hulle die voorsetsels spesifiek uitgesonder het.
Voorbeeld 11a:
Die kredietopnemer sal nie aanspreeklik wees vir enige verlies as gevolg van betalings deur die kredietgewer gemaak ten opsigte van enige aankope en/of transaksies gedoen of gemaak met die aankoopkaart nadat voldoen is aan die vereistes van Klousules 4.4.2 en 4.4.3 nie en mits die kaarthouers beskerming geniet kragtens die kredietgewer se kaartbeskermingskema.
Hierdie klousule is soos volg in die hersiene weergawe hanteer:
Voorbeeld 11b:
Indien u aan die kaartbeskermingsfonds behoort, is u nie aanspreeklik vir enige ongemagtigde transaksies met u kaart nie, maar slegs indien u voldoen het aan al die vereistes wat hierbo uiteengesit word of aan enige ander redelike vereistes wat ons mag stel.
8. Gevolgtrekkings en aanbevelings
’n Tipiese verbruikersdokument, ’n Afrikaanse kredietkaartooreenkoms van Koopkrag, is aan respondente voorgelê om die teksgehalte van hierdie dokument te bepaal. Die doelgroepontleding alleen, waaraan 30 respondente deelgeneem het, het altesaam 633 probleme in die dokument aan die lig gebring (dit kom neer op 21,1 probleme per respondent). Die ontledings het aan die lig gebring dat hierdie dokument kwalik aan die gewonetaalbepalings in die NKW en die WVB voldoen en dat die dokument getuig van oppervlakkige nakomingspogings wat slegs lippediens aan die gebruik van gewone taal bewys. Aan die ander kant moet die moontlikheid van onkunde aan die kant van die organisasie oor die gebruik van gewone en toeganklike taal nie uitgesluit word nie. Gewonetaal-werk vereis grondige kennis van teksproduksie en -ontvangs. Organisasies beskik nie in alle gevalle oor die nodige kundigheid in die mate wat deur die NKW en die WVB vereis word nie, veral nie kleiner organisasies wat nie taalafdelings het nie. Die vereistes wat in die gewonetaalwetgewing gestel word, vereis besonderse kennis en vaardighede van die opstellers en hersieners van verbruikersdokumente. Die gebruik van gewone taal kan groot dividende oplewer wat veel swaarder weeg as die finansiële uitgawes wat nakoming inhou. Die voordele sluit in verbeterde verbruikerstevredenheid, kostedoeltreffendheid, tydbesparing, beeldbou, verhoogde ingeligte besluitneming, verbruikersbemagtiging, en so meer.
Gewonetaal-werk vereis gespesialiseerde kennis en kundigheid, soos in hierdie studie aangetoon is. Gewone taal as ’n uiteindelike doel sal slaag slegs indien die nodige gewonetaalvermoë bestaan en indien gewonetaalpraktisyns in staat is om gewonetaalteorie met gewonetaalpraktyk te versoen. Die vraag na gewonetaalpraktisyns neem toe in die opkomende mark in Suid-Afrika. Dit is egter te betwyfel of gewonetaalvermoë op die skaal en in die omvang bestaan wat deur gewonetaalwetgewing vereis word. Hierbenewens word die kombinasie van regskennis aan die een kant en gewonetaalkennis aan die ander kant selde in ’n enkele persoon aangetref. Dit het tot gevolg dat gewonetaalpraktisyns moontlik nie oor die kundigheid beskik om komplekse regsidees in eenvoudiger taal oor te dra sonder om die regstatus, regsuitwerking en regsgevolg van die dokument aan te tas of te verander nie. Hierteenoor word die dienste van regspraktisyns dikwels gebruik om komplekse regstekste in gewone taal te herskryf. Die vraag wat ontstaan, is of hierdie regspraktisyns wel oor die nodige teoretiese kennis beskik om die inhoud en betekenis van ’n komplekse teks vir leketeksontvangers te ontsluit. In hierdie opsig word die skepping van multidissiplinêre spanne bepleit: so ’n span moet saamgestel word uit gewonetaalpraktisyns, inhoudsdeskundiges, regspraktisyns en verteenwoordigers van die organisasie.
Soortgelyke studies moet ook in die ander Afrikatale onderneem word, sodat ’n nóg groter deel van die bevolking ook deur verhoogde toegang tot inligting bemagtig kan word, en wel in die tale wat hulle die beste verstaan.
Bibliografie
Bell, R.T. 1991. Translation and translating. Theory and practice. Londen, New York: Longman.
Burger, P. en J. de Jong. 1997. Handboek stijl. Adviezen voor aantrekkelijk schrijven. Groningen: Martinus Nijhoff uitgevers.
Burt, C. 2009. Laws set the framework for plain language in South Africa. Clarity, 62:41–5.
Carstens, A. 2004. Tailoring print materials to match literacy levels: A challenge for document designers and practitioners in adult literacy. Language Matters, 35(2):459–84.
Carstens, W.A.M. 2011. Norme vir Afrikaans. Pretoria: Van Schaik Uitgewers.
Charrow, R.P. en V. Charrow. 1979. Making legal language understandable: A psycholinguistic study of jury instructions. Columbia Law Review, 79:1306–74.
Cornelius, E. 2012. ’n Linguistiese ondersoek na die verstaanbaarheid van verbruikersdokument vir die algemene Afrikaanssprekende publiek. Ongepubliseerde doktorale proefskrif, Universiteit van Johannesburg.
—. 2010. Plain language as alternative textualisation. Southern African Linguistics and Applied Language Studies, 28(2):171–83.
De Jong, M. 1998. Reader feedback in text design: validity of the plus-minus method for the pretesting of public information brochures. Atlanta, GA: Rodopi.
De Jong, M. en D. Rijnks. 2006. Dynamics of iterative reader feedback: an analysis of two successive plus-minus evaluation studies. Journal of Business and Technical Communication, 20(2):159–76.
De Jong, M. en P.J. Schellens. 1995. Met het oog op de lezer. Pretestmethoden voor schriftelijk voorlichtingsmateriaal. Amsterdam: Thesis Publishers.
—. 2000. Toward a document evaluation methodology: what does research tell us about the validity and reliability of evaluation methods? IEEE Transactions on Professional Communication, 43(3):242–60.
—. 2001. Optimizing public information brochures. In Janssen en Neutelings (reds.) 2001.
Departement van Basiese Onderwys. 2010. Education for All. 2009 Country Report: South Africa. Pretoria: Departement van Basiese Onderwys.
De Stadler, L.G. 1989. Afrikaanse semantiek. Johannesburg: Southern Boekuitgewers.
—. s.j.(a) Dinge of dade? Naamwoordstyl vs. werkwoordstyl. http://academic.sun.ac.za/taalsentrum/LGDS/index_frameset.htm (11 Augustus 2010 geraadpleeg).
—. s.j.(b) Aksie of akteur: die lydende vorm of nie? http://academic.sun.ac.za/taalsentrum/LGDS/index_frameset.htm (11 Augustus 2010 geraadpleeg).
Du Plessis, T.1999. The translation and interpreting scenario in the new South Africa. In Erasmus (red.) 1999.
Erasmus, J. (red.) 1999. Liaison interpreting in the community. Pretoria: Van Schaik Uitgewers.
Felker, D.B., F. Pickering, V.R. Charrow, V.M. Holland en J.C. Redish. 1981. Guidelines for document designers. Washington: American Institutes for Research.
Gibbons, J. 2001. Revising the language of New South Wales police procedures. Applied Linguistics,22(4):439–69.
—. Forensic linguistics: An introduction to language in the justice system. Oxford: Blackwell.
Hartnett, C.G. 1998. English nominalization paradoxes. Referaat gelewer by die Linguistic Association of the Southwest Conference. Tempe, AZ, 9–11 Oktober. http://eric.ed.gov/ERICDocs/data/ericdocs2sql/content_storage_01/0000019b/80/17/34/be.pdf (13 Augustus 2009 geraadpleeg).
Janssen, D. en R. Neutelings (reds.). 2001. Reading and writing public documents. Problems, solutions and characteristics. Amsterdam: John Benjamins Publishing Company.
Marus, L. 2010. Gobbledygook has gotta go. Enterprise Risk, 4(10):24.
Mellinkoff, D. 1982. Legal writing: Sense and nonsense. Minnesota: West Publishing Co. St. Paul.
Nienaber, A. 2001. The accessibility and comprehensibility of South Africa's Bill of Rights: An empirical study. De Jure, 34(1):113–35.
Plain Language Group of South Africa. 2010. Submission to the Department of Trade and Industry. Ongepubliseerde manuskrip van opstellers verkry.
Ponelis, F.A. 1979. Afrikaanse sintaksis. Pretoria: J.L. van Schaik.
Republiek van Suid-Afrika. 2005. Nasionale Kredietwet 2005 (Wet 34 van 2005). Pretoria: Staatsdrukker. Nie-amptelike Afrikaanse vertaling deur die Vereniging van Regslui: http://www.vra.co.za/uploads/wet-34-van-2005-nasionale-kredietwet.pdf (6 Junie 2012 geraadpleeg).
—. 2008. Wet op Verbruikersbeskerming (Wet 68 van 2008). Pretoria: Staatsdrukker. Nie-amptelike Afrikaanse vertaling deur die Vereniging van Regslui vir Afrikaans: http://www.vra.co.za/vorms/WET OP VERBRUIKERSBESKERMING (No 68 van 2008) Afr.pdf (11 Julie 2011 geraadpleeg).
Schriver, K.A. 1990. Evaluating text quality: the continuum from text-focused to reader-focused methods. Technical Report No. 41. Pittsburgh, PA: Centre for the Study of Writing, Berkeley, CA.
—. 1991. Protocol-aided revision. In Steinberg (red.) 1991.
Sless, D. 1999. Designing and evaluating forms in large organizations. In Zwaga, Boersema en Hoonhout (reds.) 1999.
Steinberg, E.R. (red.). 1991. Plain language: principles and practice. Detroit: Wayne State University Press.
Tiersma, P.M. 1999. Legal language. Chicago: The University of Chicago Press.
UNESCO. 2005. 2006 Education for All Global Monitoring Report. Literacy for life. Parys: UNESCO Publishing.
Van Schoor, J.L. 1983. Die grammatika van Standaard-Afrikaans. Kaapstad, Johannesburg: Lex Patria Uitgewers.
Zwaga, H.J., T. Boersema en H.C.M. Hoonhout (reds.). 1999. Visual information for everyday use: design and research perspectives. Londen, Philadelphia: Taylor & Francis.
Bylae A: Voorbeeldbladsy uit die oorspronklike dokument – Klik hier om Bylae A te lees en af te laai.
Bylae B: Biografiese en agtergrondsvraelys – Klik hier om Bylae B te lees en af te laai.
Bylae C: Voorbeeldbladsy uit die hersiene dokument – Klik hier om Bylae C te lees en af te laai.
Eindnotas
1 Die Afrikaanse vertaling wat hier aangebied word, is in opdrag van die Vereniging van Regslui vir Afrikaans gedoen en deur hierdie organisasie geborg. Die Afrikaanse vertaling van die WVB is beskikbaar by http://www.vra.co.za/vorms/WET OP VERBRUIKERSBESKERMING (No 68 van 2008) Afr.pdf (11 Julie 2011 geraadpleeg).
2 Vir die doeleindes van hierdie artikel word die Afrikaanse vertaalekwivalent produseerder vir die Engelse producer verkies, omdat teksverwerking, as ’n vaardigheid, teksproduksie en teksontvangs behels en dus ‘n produseerder en ontvanger van ’n boodskap veronderstel.
3 Boetes wat gehef word vir nienakoming kan so hoog wees as 10% van ’n onderneming of instelling se jaarlikse omset, of R1 miljoen, watter bedrag ook al die grootste is (Marus 2010:24).
4 Sien Cornelius (2010) se kritiese ontleding van die taalgebruik in ’n brosjure oor die Wet op die Bevordering van Gelykheid en Voorkoming van Onbillike Diskriminasie 4 van 2000.
5 Koopkrag is ’n vereniging wat optree as ’n soort tussenganger tussen verbruikers en leweransiers.
6 Unesco het in 1978 die volgende omskrywing van funksionele geletterdheid aanvaar wat vandag steeds gebruik word: "A person is functionally literate who can engage in all those activities in which literacy is required for effective functioning of his group and community and also for enabling him to continue to use reading, writing and calculation for his own and the community's development" (UNESCO 2005:147).
7 Volgens Education for All 2009 Country Report: South Africa, wat deur die Departement van Basiese Onderwys uitgegee is, is die meting van volwasse ongeletterdheid problematies, "so it is commonly done using proxy measures. No formal education is taken as a proxy measure for total illiteracy, while the proxy measure for functional literacy is the completion of primary school which in South Africa is the attainment of a Grade 7 level of education" (Departement van Basiese Onderwys 2010:22). Volgens hierdie verslag word funksionele geletterdheid dus in Suid-Afrikaanse terme beskou as die voltooiing van graad 7. Volgens Doak, Doak en Root (1996, in Carstens 2004:460) hou die omskrywing van funksionele geletterdheid in dat die persoon in staat is om op die vlak van graad 5 of hoër te lees.
8 Volgens De Jong en Schellens (2000:251), oor steekproefsamestelling, kan die kommentaar/terugvoer van laaggeskoolde respondente bruikbaar wees omdat ’n brug tussen teksproduseerder en teikenteksontvanger op hierdie manier gevorm kan word.
9 Ook oor steekproefsamestelling waarsku De Jong en Schellens (2000:251) egter dat "very little can be said about the exact ways in which participants' background characteristics may influence the results."
10 Termineringsdrumpel verwys na die produksieproses wat in wese ’n eindelose en oop proses is; ’n proses wat tot ’n einde kom wanneer ’n bepaalde termineringsdrumpel of (on)tevredenheidsdrumpel bereik word. Verwerking kan in teorie onbepaald voortduur: "[T]here is no definitive reading of a text nor a perfect rendering of ideas in written form" (Bell 1991:213). Termineringsdrumpel verwys na die stadium waarop die teksproduseerder die teks as voldoende beskou om die doel te bereik waarvoor die teks geskryf word. ’n Termineringsdrumpel word eweneens bereik wanneer die teksontvanger genoeg inligting uit die teks onttrek het en dit dus nie die moeite loon om verder te lees nie.
11 Tweegehoordilemma verwys na die spanning wat bestaan tussen "the language appropriate to the lay [...] audience, and the language appropriate to the specialist legal audience" (Gibbons 2003:174). Gibbons wys daarop dat hierdie spanning nie ’n onoorkomelike probleem hoef te wees nie, aangesien dit moontlik is om die taalgebruik in regstekste sodanig aan te pas dat die behoeftes van beide gehore bevredig word. Hierdie spanning word geskep deur die gebruik van komplekse regstaal in kommunikasie met leke wat nie hierdie superstandaardvorm verstaan of kan gebruik nie.
12 Grice het in 1975 en in 1978 ’n teorie van gespreksimplikasie ontwikkel wat die gebruik van taal verklaar. Sy gespreksreëls beliggaam sekere strategieë of stelreëls wat teksproduseerders normaalweg nakom. Grice (in De Stadler 1989:484 e.v.) se beginsel van kwantiteit skryf voor dat bydraes so informatief moet wees as wat vereis word en dat nie meer gesê of geskryf moet word as wat deur "die gesprek" (die doel van die kommunikasie) vereis word nie. Die langdradigheid en oortolligheid wat regstaal kenmerk, verhoog die waarskynlikheid dat hierdie beginsel gereeld in regstekste oortree word.
13 Grice se beginsel van relevansie is: "Die bydrae van die spreker moet relevant wees" (in De Stadler 1989:485).
14 Grice se beginsel van wyse is: "Die spreker se bydrae moet duidelik wees. Dit moet nie obskuur wees nie, dit moet dubbelsinnigheid vermy, dit moet bondig wees en ordelik wees" (in De Stadler 1989:485).
15 Carstens (2011:15) waarsku dat "[I]ndien byvoorbeeld die konvensie van spelling- en interpunksiegebruik nie nagekom word in skriftelike taalgebruik nie, of as woorde willekeurig verkeerd gebruik word in die verkeerde kontekste, sal goeie en doeltreffende kommunikasie nie altyd bereik word nie." Grammatikaliteit, pragmatiese korrektheid, standaardisering, taalsuiwerheid en versorgde taalgebruik (die uitskakeling van taalslordighede om koherensie te verseker) is eweneens belangrik vir die bereiking van hoë vlakke van teksgehalte.
16 Burger en De Jong (1997:183) maak die volgende opmerking oor sinslengte: "Toch zijn lange zinnen niet per definitie minder leesbaar dan korte."
17 Die frase gemagtigde kollektant is in die woordomskrywing in die hersiene dokument opgeneem en die betekenis daarvan is dáár omskryf.
18 Die Engelse term wat vir tegniese terme gebruik word, is terms of art (Gibbons 2003:39). Mellinkoff (1982:7) omskryf sulke terme as "technical word[s] with a specific meaning".