Litnet

Bywoner is geskryf deur At Kruger en is ’n selfpublikasie. Die verhaal handel oor die ryk boer Wyn Meyer en sy vrou Alexis en hulle vier kinders Tobias, Blanche, Aldo en Vicky.

Op die agterblad word die inhoud van die boek soos volg verwoord: “Hoekom Bywoner as die Meyers stinkryk is? Waarom boer hulle op ʼn koopplaas ver van hulle erfgrond?” Dit noem voorts dat die roman ’n verhaal “geskilder met nostalgie oor plaaslewe” is – soos verwoord vanuit die roman: “Also verdrink in nostalgie oor verdwene kinderjare.” Dit is hierdie nostalgiese reis oor die plaaslewe wat bydra tot die positiewe waarde van die roman.

Die roman lewer dus as sulks ’n bydra tot die plaasromangenre. yHyHyKruger romantiseer die idilliese plaaslewe – ’n kenmerk van die vroeë skrywers van die plaasroman soos CM van den Heever. Bywoner sit hierdie tradisie voort in sy uitbeelding van die plaaslewe as een van geluk en harmonie en vrede: “Vredig en gelukkig sug Karel ’n slag diep uit sy binneste, wyl hy ver oor die uitgestrekte vlaktes in die suide in staar. Rooibosstompies knetter en kraak van kole raak, vir vleis braai” en “Selfs vandag, in die harde middagson, kyk Wyn meer na die landskap wat algaande styg tot waar Fort Meyer staan en verby tot waar die plantasies, op Verkykerskop, wankel in die hittegolwe, as wat hy let op waar hy ry.”

Bywoner se vernaamste tema is familie en famileverwantskappe. Tipies van die plaasroman is daar die patriarg Wyn Meyer wat oor die plaas regeer. Alhoewel Wyn hardkoppig is, is daar ook ’n speelsheid en sagtheid in hom. Alexis is nie die tipiese onderdanige boervrou nie en is nie bang om teen Wyn se besluite en voorstelle te gaan nie. Behalwe die familietema, raak Kruger ook ander hedendaagse belangrike temas  aan: voedseltekorte en GMO-produkte: “Julle hoor dan juis vanoggend nuustyd weer van wêreldwye voedseltekorte. ’n Mens weet ook nie hoeveel van die vlaag bangmaakstories oor die wêreld se voedselvoorrade is waarheid, hoeveel is propaganda om GMO-produkte in voedsel vir die mensdom aanvaarbaar te maak nie.”; grondhervorming en -onteiening: “Regeringsgeld, belastinggeld; boere na aanleiding van grondeise vir ’n appel en ’n ei uitgekoop en onder groot geskal in die hande van die grondeisers gegee. En niks. Hier word nie geboer nie.”; die nuwe Suid-Afrika en die korrupsie wat daarmee saamgaan: “Die Eilandboere kan nie sommer so verniet grond kry om op te boer nie, hulle moet huur betaal. Toe reken hulle mos, moet ons huur betaal dan het ons mos verblyfreg.”; en die omskakeling van plase na wildplase om trofeejag en finansiële gewin te verseker: “Van samewerking en oplossing van gemeenskaplike probleme, geen sprake nie. Ons boere is eenvoudig net te sleg. Almal in die siek Suid-Afrikaanse lewensorkes tokkel dieselfde snaar: game lodge, game lodge, game lodge!”

Enkele punte van kritiek kan teen die roman genoem word, waarvan die belangrikste een is dat die ysterhand van ’n redigeerder ontbreek. Die boek is 534 bladsye lank (té lank) en met die streng hand van ’n ervare keurder en veral van ’n redigeerder sou baie van die onnodige verhaallyne en taalslordighede uitgesny kon word. Die verhaal spring van een verhaal na ’n ander verhaal en van een tydsvlak na ’n ander tydsvlak: byvoorbeeld Julie 2004, November 1905, Desember 1958, Mei 2006, Junie 2012  – ongelukkig slaag dit nie soos in ander romans wat met verskillende tydsvakke werk nie. Ander redigeringsaspekte soos die klein lettertipe (wat dit nogal moeilik maak om te lees) en die bladuitleg kon uitgeskakel word indien die skrywer dit aan ’n redigeerder voorgelê het. Net so sou dit die taalslordighede uitgeskakel het. Daar is die geykte uitdrukkings soos “Wyn, die verlies van ’n seun moet bitterder as gal wees” wat pla; asook taalslordighede soos “huistoe” en “plaastoe”; die verkeerde gebruik van “was” vir die verlede tyd in plaas van “is”; onnodige mooiskrywery (“Daarbinne kwinkeleer dit erger as vinke” en “Sy gedagtes stoei met Raka.”) en die staccato-agtige kort sinne: “Tyd wag vir niemand nie. Is tyd vir kuier saam met my dogter. Sommer bietjie spog met haar ook”.

Ten spyte hiervan is Bywoner ’n roman wat ’n mens maar kan lees, veral diegene wat hou van historiese gegewens en van die plaaslewe. Dit verwoord nie net die verhaal van Wyn en Alexis en hulle kinders nie, maar dra tog by tot die plaasromangenre. Dit beeld ten slotte iets van die ingewikkelde veranderinge en aanpassings in ’n veranderde Suid-Afrika en wêreld uit.

• Bestel die boek by: at.kruger@nes.co.za of by 082 789 6929.