Litnet

Beeldende kunstenaar Carina Stander se debuut as digter beïndruk ’n mens met die woord-, klank- en beeldvaardigheid.

 

Op die titelblad word die inhoud van die bundel aangegee as “sewentig vry verse”. Soos altyd in die geval van goeie poësie is die verse nie werklik vry of los nie, maar goed gekonstrueer met ryme, halfryme, refreine en sirkulerende elemente.

 

Stander het ’n musikale oor wat klankryke reëls soos die volgende kan komponeer:

 

 

Woord- en klankspeletjies soos wond/wonder (p 18), verskalwers/verse (p 37), pensmis/menspis (p 45) en pap/papaja (p 123) kom meermale voor. Dit word selfs uitgebrei tot ’n wrange syferspeletjie in die gedig “Droogte is stil chaos”:

 

Carina Stander se sterk beeldende vermoë blyk uit reëls soos:

 

 

Hierdie visuele, konkrete ingesteldheid verlei haar ongelukkig soms tot beeldoordaad en beeldverwarring, byvoorbeeld:

 

Die gedigte is – ondanks die talle reisverse – geaard in haar jeugwêreld, die Waterbergomgewing in Limpopo. In die openingsgedig van die bundel staan daar:

 

Die beeldryke aardsheid van die gedigte word mooi voorspel én opgesom in die slotreëls van dieselfde vers:

 

 

En die klankrykheid van die verse is ook deur haar “singende geboortegrond” ingegee, waar

 

 

Die eerste afdeling (“Oesjaar”) bevat familiegedigte waarin die digter self – die “vrygeborene” wat “vry verse” skryf – en haar ouers, broer en ouma figureer. Dit is die sterkste afdeling van die bundel, selfs al slinger ’n gedig hier en daar ’n bietjie rigtingloos voort (soos “Droogte is stil chaos”), of is die verwysings té kripties-persoonlik (“Voor-beeld”). Die bonatuurlike dinge wat hier opduik, word miskien ook net te maklik in Christelike terme verklaar en besweer.

 

Hierdie gelowige wêreldbeskouing kulmineer in die slotafdeling “Groeikrag” – opgedra aan “die Drie-enigste”. Die piëtistiese en gekunsteld-naïewe aanslag (God word byvoorbeeld as “Pa” aangespreek deur ‘n dogtertjie-gelowige) doen vir my gevoel afbreuk aan die aardse en realisties-aktuele onderbou van die bundel. (In hierdie afdeling is daar onder andere sprake van die “snotneuskinders” van Malawi, en die kinders met “omlope” en “uitpeulnaeltjies” van Zimbabwe.) In een gedig, “As Jy weer hierlangs kom”, word die gegewe van die kind-as-gelowige of die gelowige-as-kind wel geïroniseer. Die gevolg is ’n vers met ‘n groter diepgang en spankrag as die res. Die beste vers in hierdie afdeling is die metafories-gedronge “Groen Vingers”, juis omdat die diskoers poëties gedrewe is en nie deur emosie bepaal word nie:

 

 

 

 

 

Die tweede afdeling (“Karkaskaal”) is – ietwat sensasioneel – opgedra aan “almal op die pad van slagting tot genesing”. Dit is terselfdertyd die uitwerking van die slotstelling van die gedig “Credo II”:

 

 

Die geweld wat dan ter sprake kom, is die seksuele misbruik van vroue en kinders. Die enigste geslaagde gedigte in hierdie afdeling is myns insiens die herskrywing van Ingrid Jonker se “Die kind” as “Die kind is dood, maar sy haal asem”, en die inkanterende oorwinningslied “Daardie nag sal die vuurvlieg ’n bosbrand wees”. Die digter het klaarblyklik geweld van naby ervaar, soos blyk uit die gedigte “Verse”, “Die slaapbroek” en “In die nag het ek Jou naam geroep”.

 

Die afdeling “Ewenaar” is opgedra aan “my reismaat en man” en bevat inderdaad reis- en liefdesgedigte. Die beste hiervan is die Namibiese vers “Oerklip”, met sy sikliese sluiting, en “Die slaapbroek”.

 

Laasgenoemde vers is een van die oortuigendste oor die Nuwe Misdadige Suid-Afrika wat ek ken. Die slotreëls sidder van die ironiese paradoks van egte poësie. Man en vrou het die aanval van drie inbrekers oorleef en nou vier hulle die lewe en die liefde uitdagend met “die voordeur oop”:

 

 

Carina Stander se die vloedbos sal weer vlieg is ’n meerdimensionele bundel wat tot die oog, die oor, die hart en die verstand spreek.