Arnon Grunberg tydens sy besoek aan Suid-Afrika, Maart 2011. Foto: Stefan Arno Möhl (https://www.litnet.co.za/om-oor-n-kimlyn-te-treur/)
Eind vorig jaar vierde de schrijver Arnon Grunberg zijn jubileum als 25 jaar gevierd auteur, waarvan 5 jaar in het verborgene. Naast de tentoonstelling bij de afdeling Bijzondere Collecties van de Universiteit van Amsterdam gaf zijn uitgever Nijgh & Van Ditmar een jubileumboek uit.
Het is natuurlijk een half jubileum omdat Arnon Grunberg pas vanaf mei 1994 "echt" telt in de Nederlandse literatuur. Het boek en de tentoonstelling laten het schrijverschap van Grunberg eerder beginnen. Het verhaal begint volgens zijn uitgever Vic van de Reijt veel eerder dan dat debuut in 1994:
Een speurtocht naar zijn vroege schrijversjaren, met als voorzichtige conclusie dat we het inmiddels over Grunbergs zilveren auteursjubileum mogen hebben: vijfentwintig jaar schrijver, waarvan vijf jaar in het verborgene. (41)
Van de Reijt hanteert hier wel een beetje willekeur. Een echte uitgave is er niet geweest in 1989. Wel publiceert Arnon Grunberg enkele toneelstukken in zijn vroege carrière. Hij droomt in die periode van een rol als acteur en niet van auteur.
Die verschuiving van acteur naar auteur volgt later. Eerst begint de jonge Grunberg als uitgever en geeft dan onder meer Teksten voor toneel en film uit van Judith Herzberg. Een imposant boekwerk dat maar liefst 952 pagina's telt. Het zetten van de teksten voor dit boek viel de jonge Arnon Grunberg vies tegen.
Gevierd schrijver
Het heeft hem wel gevormd tot wie hij nu is: een gevierd schrijver. Arnon Grunberg heeft al vanaf zijn debuut zijn stempel gedrukt op de Nederlandse literatuur. Zijn geheel eigen stem zorgt voor de nodige roering en verbazing onder lezers. Het boek dat bij zijn schrijversjubileum is verschenen, sluit naadloos aan op deze indruk.
Naast het interessante portret door zijn uitgever Vic van de Reijt bevat het jubileumboek Arnon Grunberg: "Ich will doch nur, dass ihr mich liebt". 25 jaar schrijver (waarvan 5 jaar in het verborgene) ook bijdragen van zijn moeder Hannelore Grünberg- Klein, Bob Polak en Yra van Dijk. Er staat een interview afgedrukt door Mark Schaevers en een mooie bibliografie door Jos Wuijts. De laatste begint overigens in 1987 met Really Free and Funny Press in een oplage van 200 exemplaren.
Een verrijkende bijdrage is "Het Symposium". Hierin staan de hoofdpersonages uit alle romans van Grunberg samen op een podium. Het vormt een bont geheel van rare wezens die allemaal rond de oudste en jongste van de groep staan: de jonge Arnon uit de debuutroman Blauwe maandagen.
Feest der herkenning
Voor de fervente lezer van de romans van Arnon Grunberg is dit portret een feest der herkenning. Het roept meteen de gedachte op dat het heerlijk zou zijn om alle personages uit Grunbergs roman in één roman tegen te komen. Het zou een kakofonie van verwarring oproepen bij de lezer.
Daarnaast bevat het jubileumboek een selectie van 12.232 woorden afgedrukt uit de maandproductie van teksten die Arnon Grunberg produceert. Een aaneenschakeling van mailtjes, Voetnoten voor De Volkskrant en verhalen levert dat op. Volgens samensteller Mark Schaevers bedroeg het totale aantal woorden die maand: 60.553.
Hersenactiviteit
De afbeelding bij dat artikel is een foto van Arnon Grunberg die gekoppeld is aan een grote reeks draadjes om zijn hersenactiviteit te meten. De foto is gemaakt bij een wetenschappelijk experiment in de periode dat hij werkte aan zijn laatste boek Het bestand.
Deze laatste novelle verscheen kort na het jubileumboek en past mooi in het oeuvre van Arnon Grunberg. Het personage Lillian leeft half in een echte wereld en half in een virtuele wereld. Het spel van Grunberg met de regels van het internet waarmee hij elk hoofdstuk begint, kaart allerlei hedendaagse problemen aan rond privacy en het contrast tussen de wereld van het internet en de 'oude' wereld.
In het hoofd duiken
Daarbij weet de verteller heel treffend in het hoofd van het jonge meisje te duiken. Ook al voel je als lezer de ontknoping redelijk vroeg aankomen, het verhaal blijft tot het einde boeien. Niet in de laatste plaats door de smeuïge schrijfstijl van de 44-jarige schrijver.
Dat het schrijven Arnon Grunberg in het bloed zit, bewijst een ander boek dat kortgeleden is uitgekomen. Het is het egodocument van zijn moeder Hannelore Grünberg-Klein. Dit bijzondere boek over de oorlogservaringen van Grunbergs moeder is kort na haar dood uitgekomen. De direct aanleiding vormde het jubileumboek van Grunberg. Zijn redactrice stuitte op het bijzondere boek van moeder Grünberg en wilde het uitgeven. In het nawoord schrijft de schrijver Arnon Grunberg dat hij het boek pas gelezen heeft na haar dood.
Verborgen schrijverschap
Het boek is in de periode van het begin van het Grunbergs "verborgen" schrijverschap ontstaan, rond 1990. Arnon Grunberg kan zich niet herinneren dat hij haar ooit aan het boek zag schrijven:
Ik heb haar vaak zien typen, op een oude typemachine die de indruk wekte nog van voor de Tweede Wereldoorlog te zijn, maar dat waren brieven. [...]. Soms typte ze ook dingen die ze tegen mensen wilde zeggen, bijvoorbeeld tegen artsen of loodgieters, zodat ze niets zou vergeten, zodat als ze geïntimeerd zou raken ze toch niet van haar à propos zou worden gebracht, want ze had de tekst inmiddels uitgetypt bij zich. (161)
De tekst van haar memoires Zolang er nog tranen zijn is zeker om niet vergeten te worden. In een korte, soms telegrafische stijl schrijft ze over de verschrikkingen van de oorlog die ze meemaakte als pubermeisje. Ze schrijft over de vlucht uit Duitsland met het schip de St Louis uit Hamburg. Ze liggen weken voor de kust van Cuba en de Verenigde Staten te wachten op toelating en worden overal geweigerd. Uiteindelijk keren ze terug naar Europa en krijgen asiel in Nederland. Ze schrijft eenvoudig maar met pijn erin verstopt:
We wisten niet dat wij onze vrijheid voor de komende zes jaren kwijt waren, en dat de meesten van ons, ook mijn ouders, de vrijheid nooit meer zouden beleven. (57)
Daarmee geeft het verhaal van Hannelore Grünberg-Klein een heel indringend beeld over hoe een Joodse familie uit elkaar wordt gerukt in de oorlog. Het benadrukt de achtergrond van Arnon Grunberg en verklaart - hoe gek het ook klinkt - iets van zijn absurdistische inslag. Het boek geeft de schrijver misschien wel meer een gezicht dan hij zou willen.
Besproken boeken
Arnon Grunberg – "Ich will doch nur, dass ihr mich liebt". 25 jaar schrijver (waarvan 5 jaar in het verborgene). Onder redactie van Vic van de Reijt en Caroline Mulder. Amsterdam: Nijgh & Van Ditmar, Bijzondere Collecties Universiteit van Amsterdam, 2014. ISBN: 978 90 388 9921 3. 213 pagina's. Prijs: € 29,95.
Arnon Grunberg: Het bestand. Amsterdam: Nijgh & Van Ditmar, 2015. ISBN: 978 90 388 9988 6. 171 pagina's. Prijs: € 18,50.
Hannelore Grünberg-Klein: Zolang er tranen zijn. Nawoord Arnon Grunberg. Amsterdam: Nijgh & Van Ditmar, 2015. ISBN: 978 90 388 0053 0. 172 pagina's. Prijs: € 18,50.