SJ du Toit (1847–1911)

  • 2

Gebore en getoë

Stephanus Jacobus du Toit is op 9 Oktober 1847 op Kleinbosch, Daljosafat, in die Paarl-distrik gebore. Hy was die dertiende en jongste kind van David Petrus du Toit, ’n wynboer en Helena Elizabeth du Plessis. Sy vader was ’n regstreekse afstammeling van die Hugenoot, François du Toit, aan wie die plaas Kleyne Bosch (Kleinbosch) in 1692 uitgegee is.

Van die groot gesin het vyf broers en vier susters volwasse ouderdom bereik. Twee van die broers was Daniel François du Toit, later bekend as Oom Lokomotief en Charl Wynand du Toit, predikant eers van die NG Kerk en later van die NH Kerk.

Sy vader was die eintlike stigter van die Wellington gemeente waar SJ du Toit later predikant sou word.

Hy was ’n uiters begaafde leerling aan die skool op Daljosafat, en is later na die Paarlse Gimnasium, waar ds GWA van der Lingen en dr Arnoldus Pannevis van sy leermeesters was. Hulle het veel daartoe bygedra om hom te vorm en voor te berei vir die werk wat hy later so suksesvol sou aanpak.

Verdere studie en werk

Ná skool is SJ du Toit na die Kweekskool op Stellenbosch vir die vierjarige kursus aldaar om hom as predikant te bekwaam. Vroeg in die jare 1870 is SJ du Toit deur die Stellenbosse Kweekskool op ’n studiereis na Transvaal gestuur om kerklike kwessies te ondersoek. Ná sy toelating tot die amp van predikant in 1872 het hy ’n reis onderneem deur die Kaapkolonie, Vrystaat en Transvaal.

Met sy terugkeer het hy ’n ruk lank as hulpprediker op Wellington waargeneem en het hy, uit 12 beroepe, dié van Kruisvallei op Wellington aangeneem. In 1875 het hy die eerste predikant van die gemeente Noorder-Paarl geword waar hy werksaam was tot die einde van 1881.

SJ du Toit as kampvegter vir Afrikaans

Onder invloed van Pannevis het hy ’n vurige kampvegter vir Afrikaans geword. Na voorbereiding deur Pannevis en CP Hoogenhout is Du Toit die eerste Afrikaner – inderdaad die eerste Afrikaner “nasionalis” – wat in 1874 onder die skuilnaam “Ware Afrikaander” opgetree het as pleitbesorger vir die regte van Afrikaans as spreek- en skryftaal. Hy het ’n reeks artikels in De Zuid-Afrikaan oor “De Afrikaansche taal” geskryf, waarin hy bewys het dat Afrikaans die moedertaal van die Afrikaners is en gewaarsku het teen die verengelsing wat aan alle kante hoogty gevier het, met die wekroep: “’t is tijd dat gij ontwaakt!” Hy het sewe spelreëls opgestel, waarvan die eerste – “ons skryf soos ons praat” – reeds getuig het van gesonde taalinsig.

Hy het ook die leiding geneem in die stigting van die Genootskap vir Regte Afrikaners en het die siel van die Eerste Afrikaanse Taalbeweging geword. Hy was ook die stigter van die Taalbond en het saam met dr Hoffmann die eksamens afgeneem.

Hy het meegewerk aan die opstel van “Di Afrikaanse volkslied” (“’n Ider nasie het sy land”) en het gesorg vir die oprigting van die eerste Afrikaanse koerant, Die Afrikaanse Patriot, wat op 15 Januarie 1876 in die Paarl verskyn het as die mondstuk van die GRA. Hy was die eerste redakteur van die blad wat hy naas sy amp as predikant behartig het.

Hy was medeskrywer van die GRA se manifes en ander pleitstukke, belangrikste skrywer aan Die geskiedenis van ons land (1877) en opsteller van Die geskiedenis van die Afrikaanse Taalbeweging (1880). Dit is, volgens JC Kannemeyer, duidelik dat Du Toit in die GRA nie slegs ’n suiwer taalbweging gesien het wat onder meer die Afrikaanse Bybelvertaling op hom moes neem nie, maar as ’n organisasie wat die nasionale bewussyn moes voed en die volksontwikkeling moes stimuleer. Vandaar dan ook sy medewerking aan die volkslied, eie blad van die GRA, woordeboek, grammatika en vaderlandse geskiedenis.

In 1896 het hy die Eerste Afrikaanse Taalkongres in die Paarl belê, gevolg deur ’n tweede in 1897. By die eerste kongres is ’n Afrikaanse letterkundige tydskrif, Ons Klyntji (1896 tot 1907) gestig waarvan Du Toit die redakteur was. Verskeie nuwe skrywers is deur die tydskrif ontdek.

Die politieke rigting wat SJ du Toit ingeslaan het, was die rede dat die Eerste Afrikaanse Taalbeweging waarvan hy 25 jaar tevore die vader was, teen 1900 doodgeloop het. 

In Volksblad van 28 Julie 2001 skryf Victor D’Assonville onder die opskrif “Du Toit-brief dalk eintlike ontstaan van 2de Taalbeweging”: “Die skrywer WA de Klerk het van Dal Josafat gesê: ‘Dit is ou Hugenotegrond, maar ook veel meer – dit is die mees inhoudryke stukkie aarde in die hele kroniek van die Afrikaner. Daar lê die spore van die oorspronklike Taalmanne, die aktiewe kern van die Genootskap van Regte Afrikaners (GRA)'’. Die GRA het die Eerste Taalbeweging in 1875 op De Kleijne Bos begin.

“Maar met nuwe navorsing van onbekende briewe uit ’n argief in Potchefstroom kan ons vandag ’n stap verder as WA de Klerk gaan: Daar in Dal Josafat en wel op die plaas Schoongezicht (waar die Voortrekker Charl Cilliers gebore is), is ook die fontein waaruit die Tweede Taalbeweging (met as leier Gustav Preller van Pretoria) in 1905 opgeborrel het.

“Ná die Anglo-Boereoorlog het die toekoms vir die Afrikaanse taal weens lord Alfred Milner se onderwysbeleid baie donker gelyk. Op 6 Maart 1905 het JH Hofmeyr (Onze Jan) egter met ’n toespraak op Stellenbosch ’n vuurtjie aangesteek wat in die komende maande in Pretoria in ligte laaie opgevlam het. Met die vraag ‘Is ’t onz ernst?’ lewer Hofmeyr ’n vurige pleidooi vir die handhawing van Nederlands (nie Afrikaans nie).

“Gustav Preller, die jong assistent-redakteur van De Volkstem tree tot die stryd toe en wil aan Hofmeyr ’n antwoord gee: Nie Nederlands nie, maar Afrikaans! Afrikaans is die taal wat ons moet praat en skryf. Daar is egter ’n probleem: Preller is nie in staat om dit self te doen nie en in ’n dringende, vertroulike brief van 30 Maart 1905 vra hy SJ du Toit, wat toe op Schoongezicht gewoon het, om hom te help. Hierdie brief, wat eers in 1998 ontdek is, is só ’n buitengewoon belangrike dokument vir die geskiedenis van die Tweede Afrikaanse Taalbeweging, dat ’n uittreksel aangehaal moet word: ‘Wat ek nou van u as gelittekende veteraan op die gebied van die Afrikaanse taal wens om te weet, en wat ek beleefd versoek om my daaroor in te lig, is dit: Wat is reeds op hierdie gebied tot stand gebring?’

“As hierdie merkwaardige brief van Gustav Preller vroeg in April op Schoongezicht aankom, is SJ du Toit in die diepste armoede en verknorsing. Deur sy pro-Rhodes-politiek voor en gedurende die Anglo-Boereoorlog is hy ’n verstoteling onder die Afrikanervolk. Hy besit die plaas, maar deur sy geldelike terugslae het hy byna nie eens geld om kos te koop en sy skuldpaaiemente af te betaal nie. Sy omstandighede is só pateties dat hy nie eens genoeg ink vir sy pen het nie en hy vra aan Preller verskoning dat hy met ’n potlood skryf.

“Maar wat ’n merkwaardige, betekenisvolle brief op 4 April 1905! ’n Lywige antwoord van ses lang bladsye. Hier vind ons weer die dinamiese stryder vir die Afrikaanse taal op sy stukke. Hier sien ons ’n feniks wat uit die as opstaan. Du Toit se brief aan die jong Preller, wat hy aanspreek as ’neef, Stamverwant en Taalbroer’ word ’n ongelooflike, hartstogtelike, wetenskaplike resumé van Afrikaans se bestaansreg. In dié één enkele brief van SJ du Toit vind ons al die grondbeginsels van die Afrikaanse taal wat hy reeds in 1891 in sy boek Afrikaans ons Volkstaal bepleit het.

“Op sy beurt skryf Preller op 15 April 1905 sy tweede brief aan SJ du Toit nadat hy ook ’n klomp boeke van hom ontvang het, onder meer die werk Afrikaans ons Volkstaal van 1891. Hy vertel hoedat hy hom in studie afgesonder het: ‘Hartlik dank vir u geagte brief en al die boeke. Ek het my daarmee (soos ons in die oorlog gesê het) rantjie se kant toe teruggetrek. Nou het ek geen oog of oor vir ander dinge nie.’

“In stilte is een van die grootste gebeurtenisse in die Afrikaanse taalgeskiedenis gebore. En dit het by die plaas Schoongezicht naby die Paarl begin. Dit was inderdaad die ontstaan van die Tweede Afrikaanse Taalbeweging in 1905.

“Gustav Preller het op 19 April begin om JH Hofmeyr se toespraak ‘Is’t ons ernst?’ te beantwoord. Dit word ’n reeks artikels in De Volkstem onder die titel ‘Laat ’t ons toch ernst wezen’. Dit is ’n pleidooi nie vir Nederlands (volgens Hofmeyr) nie, maar vir Afrikaans.

“‘Hierdie betoog kan beskou word as die manifes van die nuwe beweging’, skryf die Stellenbosse letterkundige, prof EC Pienaar in 1943. Hy gaan verder deur te sê dat dit ‘geen voortsetting van die Eerste Taalbeweging was nie, maar inderdaad ’n heeltemal nuwe taal- en kultuurbeweging in die volste sin van die woord’”.

In hierdie nuwe taalbeweging het SJ du Toit volgens Pienaar geen deel nie en is hy ’n ‘patetiese figuur’ (Die Triomf van Afrikaans, pp 214, 288, 292).

Maar is dit korrek? Die pas ontdekte dokumente vertel ’n heeltemal ander verhaal. Dit is selfs ’n skok, want Gustav Preller word in sy manifes as ’n slaafse naprater van SJ du Toit ontbloot. Preller se taalmanifes pas soos ’n legkaart in SJ du Toit se boek Afrikaans as Volkstaal en sy brief van 4 April 1905 van Schoongezicht in. Stelling ná stelling van Preller is die buikspraak van SJ du Toit.

“Slegs enkele voorbeelde uit tientalle ander bewys hoe sterk Preller sy stof letterlik van SJ du Toit en sy boek oorgeneem het. Die ironie is dat Du Toit se woorde in Afrikaans is en Preller se manifes steeds in Nederlands geskryf word. Die volgende aanhalings kom uit die oorspronklike bronne:

Preller: ‘De taal laat zich niet uitroeien dan met de uitroeiing van het volk’.
Du Toit: ‘Dit sal moeilik gaan om ons taal te wil uitroei; ’n volk laat hom nie maklik sy taal ontneem nie’.
Preller: ‘De geschreven taal van enige natie regelt zich onwillekeurig naar de gesproken woord’.
Du Toit: ‘Die skryftaal moet die spreektaal volg, nie omgekeer nie’.
Preller: ‘Onze schrijftaal verschilt só ver van onze spreektaal, dat voor ’t gros der Afrikaners het geschrevene als een vreemde taal is die zij nagenoeg nooit schrijven’.
Du Toit: ‘As ons vir ’n Afrikaner die eerste keer sy taal op skrif of in druk wys, dan lyk dit vir hom vreemd’.
Preller: ‘Da Costa se begripsbepaling is dat de taal een portret is van de geest in het leven van een volk, de afspiegeling van het karakter en het verstandsontwikkeling ener natie’.
Du Toit: ‘Die taal is ’n portret van die gees en lewe van ’n volk, die afspieëling van die karakter en verstandsontwikkeling van ’n nasie (Da Costa)’.

“Hierdie is slegs enkele voorbeelde van ’n eentonige, woordelikse, letterlike oorskrywe van SJ du Toit se stellings. Selfs die name Da Costa, Reitz, Beets, Max Müller en ander skrywers as bronne van Du Toit, word net so deur Preller oorgeneem.

“Die gedeeltes wat Preller uit Du Toit se brief van 4 April 1905 letterlik in sy manifes opneem, is baie opvallend. Hiermee enkele voorbeelde:
Preller: ‘Een taal wordt niet in mekaar gespijkerd, zoals men een stoel of een tafel maakt, doch groeit ...’
Du Toit (in sy brief): ‘’n Taal is nie ’n meganiese ding wat jy kan maak soos ’n tafel of ’n stoel nie, maar ’n organiese ding wat self groei...’

“Byna ’n eeu lank het nog geen taalnavorser die geskiedenis van die Tweede Taalbeweging aan die plaas Schoongezicht naby Kleinbosch verbind nie. Nog altyd word dit as ’n beweging geroem wat in Pretoria met Preller se Volkstem-artikels in die maande April tot Julie 1905 begin is. En tot vandag toe word Gustav Preller as die held gesien. Maar die rol van ds SJ du Toit in sy studeerkamer op Schoongezicht?”

SJ du Toit en die politiek

In Junie 1879 het SJ du Toit in ’n hoofartikel in Die Patriot die stigting van ’n “Afrikaner Bond” bepleit om die Afrikaners politiek bewus te maak; die Bond sou die vereniging onder een beherende liggaam beoog van alle persone wat Suid-Afrika as hul tuisland aanvaar: ’n Verenigde Suid-Afrika onder Britse kusbeskerming, maar met ’n eie vlag en ’n eie regeringsvorm wat uiteindelik op ’n Suid-Afrikaanse republiek moes uitloop. Kort hierna het hy die leiding geneem by die stigting van ’n politieke organisasie met onomwonde republikeinse oogmerke. Die organisasie het spoedig in die Kaapkolonie ingeslaan naas die bestaande gematigde Boeren-Beschermingsvereeniging van JH Hofmeyr (Onze Jan) wat hom slegs ekonomiese doelwitte stel.

Hofmeyr het daarin geslaag om die amalgamasie van die twee Afrikaner-organisasies te bewerk waarby hy die Bond van Du Toit se naam behou het, maar uit die program van beginsels die republikeinse strewe laat verdwyn het. Dat Du Toit die omvorming in 1880’s nie kon beheer nie, kon deels daaraan toegeskryf word dat hy toe nie meer in die Paarl was nie, maar reeds in die Transvaal. Hy het wel in 1882 se Program van beginselen van de Nationale Party met verklaring en toeligting gepubliseer, maar op die Afrikanerbond, waarvan hy die vader was, het hy in die jare toe dit in die Kaapse politiek ’n krag geword het, weinig invloed meer gehad.

Teen die einde van 1879 het ’n ernstige keelkwaal SJ du Toit begin aantas. Met verlof van sy gemeente is hy op reis na Europa waar hy kennis gemaak het met die invloedryke Nederlandse teoloog en staatsman, dr Abraham Kuyper wat later sy teologiese en politieke gids geword het.

Nadat Du Toit in Transvaal aangekom het, het dit baie goed gegaan met hom. Só goed dat hy aandele in goud en diamante opgekoop het en met monsters gouderts na Europa gereis het om die aandag van spekulante en myningenieurs op die nuutgevonde skatte van die ZAR te vestig, skryf Martiens van Bart in Bylae tot Die Burger (11 Julie 1998).

Toe het Cecil John Rhodes en SJ du Toit mekaar ontmoet. Hulle het ontdek dat hulle geesgenote is en Du Toit is ’n gereelde besoeker in Groote Schuur in Kaapstad waar hy ure lank in Rhodes se biblioteek deurgebring het. Dit was Rhodes wat Du Toit saamgenooi het om na die Zimbabwe-bouval te reis. Die bouval is van hoek tot kant opgemeet, gefotografeer en ondersoek. En Du Toit se Koningin fan Skeba was die uitvloeisel van hierdie reis.

Maar vir SJ du Toit het alles nie so goed afgeloop nie: Hy het al sy goud- en diamant-aandele verloor (ter waarde van nagenoeg £140 000), en so ook sy eiendom, sy predikantskap, asook sy pos as Kruger se regterhand. Hy het gevind dat hy meeste van sy vriende verloor het, dat Rhodes se vriendskap vals was en dat sy mede-Genootskappers en familie hom verag en verwerp het. In 1888 het hy bedank as superintendent van onderwys en in 1890 het na die Paarl teruggekeer as redakteur van Die Patriot.

Hy het op politieke gebied so vereensaamd geraak dat hy op die vooraand van die Anglo-Boereoorlog in sy Afgeperste getuigenis pateties erken het dat hy onder stamverwante en geloofsgenote byna alleen staan. Nogtans het hy voor sy lesers die “ongeregtighede” van Transvaal voorgehou. Hy het Transvaal “land der scahndalen” genoem. Hy het sy eie posisie vergelyk met dié van die profete Miga en Elia, maar sy teenstanders het vir hom Agabsprofete en Baälpriesters gebly. In De Getuige het hy sy naam verdere groot skade aangedoen met ’n artikelreeks vanaf 15 Januarie 1900 in dieselfde trant: “Gedachten des vredens te midden van oorlog”.

Só heftig was die gevoel in hierdie tyd teen hom dat sy getrouste, vriend, mede-Genootskapper, Afrikanerbonder en eie broer, DF du Toit (Oom Lokomotief) op 7 Oktober 1899 geskryf het: “Ik heb lang gezwegen doch zou mijn geweten verkrachten indien ek nu niet getuigenis geeft dat, indien het tot een oorlog komt – het geen ik nog hoop en bid dat de Heere in zijn genadige ontferming moge afwering – maar mijn innige overtuiging, naast Rhodes, niemand in Zuid-Afrika grooter verantwoordelijkheid zal hebben voor het bloed dat zal vergoten worden dan ds SJ du Toit.”

SJ du Toit moes later nog ’n bitter pil sluk toe sy seun, Totius, besluit het om as predikant in die Gereformeerde Kerk te gaan studeer. Ten tyde van sy eksamen in 1899 het SJ du Toit verskeie briewe aan Totius gestuur om hom te waarsku dat die oorlog onvermydelik was en te laat weet dat hy ná sy eksamen reguit huis toe moes gaan. Maar die dag ná die uitbreek van die oorlog is Totius (as Kaapse rebel) saam met ’n kommando na Volksrust. Daar gekom, is hy begroet deur ’n telegram: “Verlaat onmiddellik die oorlogstoneel. Kom dadelik huis toe. Groete. Jou vader, SJ du Toit.”

Jaap Steyn skryf in Boekewêreld van 18 November 1998 dat Totius ná nadenke en gesprekke met sy vriende die pynlike besluit geneem het om sy vader se wens te verontagsaam. Hy was veldprediker tot die inname van Pretoria.

SJ du Toit en Paul Kruger

Die Eerste Vryheidsoorlog (1880 tot 1881) het Paul Kruger en SJ du Toit bymekaar gebring. Toe Paul Kruger in die Driemanskap saam met Piet Joubert en MW Pretorius sy stryd teen die magtige Groot-Brittanje vir die onafhanklikheid van Transvaal moes voer, was daar net één enkele koerant in Suid-Afrika wat die Boere se saak met geesdrif opgeneem het, naamlik Die Patriot van die Paarl. Deur middel van Die Patriot het ds du Toit, as redakteur, ná die anneksasie van Transvaal in 1877 eers ’n gees van lydelike verset gepropageer, maar naderhand het hy die gebruik van wapengeweld voorgestaan en het hy in Die Patriot gesê: “Lydelik verset is ydelik verset.” Die Boere het vir Du Toit hiervoor groot bewondering gehad.

Maar vir Kruger het dit nie net by bewondering gebly nie, skryf VE D’Assonville in Die Kerkblad (Julie 2004). D'Assonville skryf: “Hy het die Paarliet aangestel as superintendent van onderwys in die Zuid-Afrikaansche Republiek. Hy het heelhartig saamgestem met SJ du Toit se beginsel van ’n Christelike onderwys vir die republiek.

“Du Toit het sy taak met groot ywer, oortuiging en bekwaamheid op 13 Maart 1882 begin. Sy onderwyswet (nr 1 van 1882) is deur die volksraad op 5 Oktober 1882 bekragtig. Die belangrikste grondbeginsels van die wet was dat die onderwys van die kind die taak van die ouers was; dat godsdiensonderrig die taak van die kerk was; en dat die onderwys op skool Christelik moes wees. Daar is bepaal dat die owerheid geldelike en ander steun aan die ouers sou gee, en die amptelike bydraes tot die skool is vasgestel. Die voertaal van die onderwys was Nederlands en daar sou vir elementêre en middelbare onderwys voorsien word.

“Die eerste paar jaar van SJ du Toit se termyn as superintendent van onderwys het die onderwys in die Transvaal vinnig vooruit geboer. Daar is skole op baie plekke gestig, toesig is uitgeoefen en inspeksie is gedoen. Die getal leerlinge het in daardie tydperk (1882 tot 1887) verdriedubbel. Maar Du Toit was te eersugtig om hom tot sy amptelike werk as hoof van die onderwysdepartement te bepaal en hy het tot die politiek begin toetree.

“Ná die Slag van Majuba het die Zuid-Afrikaansche Republiek weer groot aansien geniet. Daar moes egter oor baie dinge onderhandel word en in 1883 is SJ du Toit saam met Paul Kruger en generaal Nicolaas Smit na Europa. SJ du Toit was die 'geleerde' raadgewer wat die president in elke saak moes help en bystaan.

“Hierdie reis was ’n triomftog. Reeds op pad na Kaapstad waar hulle aan boord van ’n skip sou gaan, het die verwelkomingsfeeste begin. In die Paarl is hulle van 29 September tot 3 Oktober 1883 soos helde ontvang. In Londen het die moeilike samesprekings met die Engelse begin. Dokumente bewys dat SJ du Toit hier ’n besondere rol as bemiddelaar tussen Lord Derby, Britse minister van Kolonies, en Paul Kruger gespeel het. Hy was vlot in Engels met ’n skerp insig.”

Op die Europese vasteland was dit vir Kruger en sy manne ’n segetog. In Antwerpen is drie passasierskepe te water gelaat met die name “President Kruger”, “Minister du Toit” en “Generaal Smit”. Hulle het jare lank op die Rynrivier gevaar en tot in 1902 die Transvaalse Vierkleur gedra. In Frankryk was Kruger ’n simbool van ’n “vryheidsvegter” en Du Toit is “un soldat, un orateur, un poéte” genoem (’n soldaat, ’n redenaar, ’n digter). In die strate van Parys het die mense Du Toit se “Die Vierkleur van ons dierbaar land” in Frans gesing. In Duitsland is hulle deur die kanselier Otto Bismarck onthaal en weer is SJ du Toit Kruger se tolk.

Daar het egter gaandeweg ’n verbittering tussen SJ du Toit en Paul Kruger ingetree.  Hier volg enkele redes:

  • Op 16 September 1884 het Kruger ’n proklamasie uitgevaardig waardeur die gebiede van die swart kapteins Mochette en Montsoia aan die wesgrens van Transvaal op hulle versoek by die ZAR ingelyf word. Op 3 Oktober 1884 het SJ du Toit in opdrag van die Transvaalse regering die Vierkleur oor hierdie gebied gehys. Dit het ’n groot woede by die Engelse ontketen en Kruger het op 13 Oktober 1884 sy proklamasie herroep. En SJ du Toit is die sondeboek gemaak.
  • Met Kruger se konsessiebeleid aan sekere geldmagnate soos Sammy Marks en Nelmapius het SJ du Toit in botsing gekom.
  • Kruger was nie gediend met Du Toit se strewe van die Afrikanerbond dat die twee Boererepublieke met die Britse kolonies moet verenig om ’n Verenigde State van Suid-Afrika onder een vlag te vorm nie. Genl Piet Joubert het dit ondersteun. Volgens Du Toit was hierdie gedagtes van Kruger oor die toekoms van Suider-Afrika nie versiende genoeg nie.
  • SJ du Toit het met Kruger se regstoepassing in konflik gekom. Volgens Kruger was die geregshof onderhorig aan die Volksraad, terwyl Du Toit geglo het die regering was verplig om aan die hof gehoor te gee.
  • Vóór die Jameson-inval in 1896 het Du Toit se federasiebeleid vir Suider-Afrika steun gebied aan Rhodes se “groter Suid-Afrika-idee”. Dít kon Kruger hom nooit vergewe nie, selfs nie ná Du Toit se openbare protesvergadering teen Rhodes op 2 Januarie 1896 in die Paarl.
  • Daar was ook nog die fanatiese veldtog wat ds HLNeethling van Utrecht (destyds in die ZAR) in 1889 teen SJ du Toit met landswye petisies by die Volksraad geloods het.
  • Naas SJ du Toit se neiging tot onverstandige en eiemagtige handelwyse is die verdwyning van sy politieke invloed na 1884 in groot mate toe te skrywe daaraan dat hy by Kruger sy eertydse vertrouensposisie verloor het namate nuwe raadgewers na vore getree het, by name dr WJ Leyds.

SJ du Toit se ’n Afgeperste getuienis

Hierdie Afgeperste getuienis het SJ du Toit geskryf in Oktober 1899 net voor die uitbreek van die Anglo-Boereoorlog. Dit het destyds die volkslewe tot in sy fondamente geskud.

Reg aan die begin van die verklaring het Du Toit die kern van sy betoog gestel: “My herhaaldelik uitgesproke oortuiging is: Transvaal het ongeregtighede wat herstel moet word; dit is wat Engeland eis; weier Transvaal dit, en kom dit tot oorlog, dan stry hulle nie vir reg nie, maar vir onreg, en kan dus nie op Gods hulp reken nie, en dan vrees ek die ergste gevolge; en daarom roep ek  hulle toe om toe te gee aan Engeland se regverdige eise en nie tot die stryd toe te tree nie.”

Daar was veral drie punte waarteen Du Toit vir Paul Kruger gewaarsku het: Transvaal se konsessiepolitiek; Die regbank ondergeskik aan die regering; en Die stemreg.

In sy kommentaar op hierdie verklaring skryf Victor D’Assonville in Die Kerkblad (22 Oktober 1999) dat SJ du Toit hom oor ’n hele paar dinge misgis het. Die regering van Transvaal het reeds ’n maand vóór sy verklaring toegewings oor die stemreg gemaak. Ook het Kruger aan Groot-Brittanje gesê dat die vyfjaar verblyfkwalifikasie aanvaar is en dat die terugwerkend van krag was. 8 nuwe setels vir die Volksraad  is aan die Witwatersrand (die Uitlanders) aangebied. Dit was alles pogings van Transvaal se kant af om die oorlog te verhoed.

D’Assonville skryf dat die billikste oordeel wat in 1999 (100 jaar later) daaroor gegee kan word, is dat Du Toit geskryf het met die lig wat hy toe gehad het. Hy het grootliks die nuus wat deur die Engelstalige koerante verkondig is, onder oë gehad.

SJ du Toit en die kerk

’n Aantal beswaardes het rondom 1900 die kerklike verband met die NG Kerk verbreek omdat hulle gemeen het die gereformeerde belydenis kon nie langer ongeskonde gehandhaaf word nie. Die geestelike leidsman van hierdie groep was SJ du Toit. Die beskuldigings het onder andere gegaan oor sogenaamde “metodistiese invloede” in biduurbyeenkomste, opwekkingsdienste en spesiale evangelieprediking, maar ook oor die hou van Engelse dienste, skryf Ina van der Linde in Beeld van 26 Junie 1987.

Die Engelse dienste is gesien as ’n wesenlike bedreiging waardeur die kulturele en daarmee die nasionale belange van die Afrikaner, verydel kon word.

SJ du Toit was veral bekend as voorvegter vir Afrikaans, maar dit was sy latere kerklike bedrywighede wat vir die kerk stormagtige dae gebring het. Deur sy persoonlike optrede en met die mag en invloed van sy pen het hy ’n afskeidingsbeweging bevorder. By die wisseling van die 19de en 20ste eeu is ’n aantal selfstandige gemeentes gestig wat almal deur hom as konsulent bedien is.

Die agt gemeentes het bekend gestaan as die Geref Kerke onder die Kruis in Suid-Afrika, of kortliks as die Kruiskerke. Hierdie gemeentes het geen organisatoriese verband met mekaar gehad  en het heeltemal onafhanklik van mekaar bestaan. Dit was die gevolg van ds du Toit se kerkregtelike beskouinge. Hy het die bestaan van ’n kerkverband (Ring en Sinode) as onskriftuurlik verwerp.

Die geskiedenis van hierdie gemeentes het ten nouste saamgehang met die optrede van SJ du Toit.

Omdat hy met die beswaardes se sienings saamgestem het, het sy simpatie by hulle gelê. Dié wat met die NG Kerk ontevrede was, het Du Toit gesien as ’n persoon vir wie hulle kon volg en wat namens hulle kon praat.

Hy het ’n belangrike aandeel aan die stigting van die gemeentes gehad en daarna met persoonlike besoeke en eie geskrifte hul geestelike welsyn behartig en hul onafhanklike bestaan steeds probeer regverdig.

Tydens sy kweekskooljare op Stellenbosch het SJ du Toit al sy vrese uitgespreek met die “heersende rigting” in die NG Kerk en dat hy nie daarmee sou kon saamgaan nie. Hierdie sogenaamde heersende rigting het hy gesien as afwykende praktyke wat die kerk geleidelik binnegedring het en  hom van sy gereformeerde karakter beroof het. Hy het onder andere besware gehad teen biduurbyeenkomste, die opwekkingsdienste en spesiale evangelieprediking. Afwyking van die gereformeerde lees het hy bemerk in herlewingsgebede wat vra om die uitstorting van die Heilige Gees, en die onvermoë en onkunde by predikante om oor die wederkoms van Christus te preek.

Hy het die hou van dienste in Engels gesien as ’n wesenlike bedreiging waardeur die kulturele, en daarmee die nasionale belange, van die Afrikaner verydel kon word.

SJ du Toit kon die gemeentes net kwartaalliks besoek en dienste hou sodat daar van ’n gereelde geestelike bearbeiding niks tereg gekom het nie. In die tussentyd was dit die plig van die ouderlinge om dienste te hou. Binne drie jaar na Du Toit se dood in 1911 het die Kruiskerke in ’n doodloopstraat beland wat eintlik te wagte was, aangesien daar ’n herderlose toestand ingetree het.

Hy het op godsdienstige terrein tot en met sy dood aktief gebly as bekendsteller van die Gereformeerde leer na sy eie insigte en as kragtige opwekkingsprediker. Sedert se eerste Paarlse bediening, en veral na sy aanraking met Kuyper, het hy steeds meer krities uitgelaat oor die handhawing van die Gereformeerde leer deur die NG Kerk. Die suiwere vertolking van Gods woord en die stiptelike en ortodokse nakoming van die Dordtse Kerkorde het hy verkondig as die enigste rigsnoere tot die gereformeerde waarheid.

SJ du Toit en die Bybelvertaling en ander godsdienstige publikasies

Uit sy eerste Paarlse tydperk het Du Toit ook die eerste bundel met verklaring van die Bybelse profesieë gedagteken. Dit was ’n teologiese belangstelling wat deur GW van der Lingen by hom in sy jeug gewek is. Hy het in 1878 De onvervulde profetiën, stelselmatig behandeld gepubliseer waarop later De onvervulde profetiën naar tijdsorde gerangschikt en kortelijk toegelicht  in 1899 gevolg het.

Die moontlikheid en wenslikheid om die Bybel in Afrikaans te vertaal, was inderdaad die belangrikste rede vir die vergadering waarop die Genootskap van Regte Afrikaners gestig is. Daarna het die GRA telkens sy aandag aan die saak gegee en in 1885 is die vertaling aan SJ du Toit opgedra terwyl hy nog in Transvaal was, met sekere voorskrifte daarby. Dit het geskied ondanks teenkanting, ook van die kant van die Sinode van die NG Kerk van 1866.

In sy Geskiedenis van die Afrikaanse Taalbeweging het SJ du Toit die volgende opmerking gemaak nadat hy die agteruitgang en laksheid van die Afrikaanse volk geskets het: “Daar moes dus iets gewigtigers bykom om die trae gees op te wek en die diepgewortelde vooroordeel te laat oorwin. Daar moes iets bykom wat die hart van die volk raak.” En volgens prof G van W Kruger was dit ’n Afrikaanse Bybelvertaling.

In die voorwoord tot sy publikasie van Genesis het SJ du Toit sy werkmetode duidelik gestel. Daar is uit die grondteks vertaal en dan vergelyk met ander bestaande vertalings. Vertalingsessies is nie alleen met gebed geopen en gesluit nie, maar daar is altyd eers probeer om, by vertaling, die mening van die Heilige Gees goed te verstaan. SJ du Toit het idiolekties vertaal, dit wil sê met nabootsing van die oorspronklike diksie, maar sonder om in die proses só letterlike te wees dat die idioom en segswyse van die reseptor-taal verkrag word. Dit was immers ’n vertalingsbeginsel wat homself lank reeds vir geslagte lank in ons stamlande bewys het. Interessant was dat SJ du Toit opgemerk het dat onder die vriende wat meegewerk het aan sy vertaling van Genesis ’n Jood getel het.

Reeds in 1889 het daar Die Bybel in Afrikaans verskyn wat die eerste drie gedrukte proewe van ’n Afrikaanse Bybelvertaling was, bestaande uit die eerste drie hoofstukke van Genesis en ander Skrifgedeeltes, asook ’n vergelykende vertaling uit die Nuwe Testament in Hollands, Fries en Afrikaans. Daarby was ’n historiese oorsig van die stand van die Bybelvertaling in Afrikaans.

Tussen 1893 en 1908 het daar uit die hand van SJ du Toit sewe Bybelboeke in Afrikaans in druk verskyn:

  • Di eerste boek van Moses, genoem Génesis (1893);
  • Die evangeli vollens Mattéus (1895)
  • Di Openbaring fan Jesus Gristus (1898);
  • Di Psalme (1907);
  • Hooglied (1905) gepubliseer in Stemmen des Tijds;
  • Handelinge fan die Apostels (1908) gepubliseer in Stemmen des Tijds;
  • Di evangeli follens Markus (1908) gepubliseer in Stemmen des Tijds.

As artikelreekse het hy ook sy vertalings met kommentaar van Hooglied (1905), Handelinge (1908) en Markus (1908) gepubliseer. By sy dood was ’n gedeelte van die Lukas-evangelie in handskrif gereed, maar van sy plan om die Nuwe Testament en daarna die Ou Testament in Afrikaans uit te gee, het daar nie veel gekom nie.

SJ du Toit se Bybelvertalings is destyds nie baie goed ontvang nie. Dit was as te plat beskou, in vergelyking met die Hoog-Hollandse vertalings waaraan die kerk gewoond was. Verder het Du Toit vasgeklou aan ’n ultrafonetiese spelling en die beginsel van Die Patriot, naamlik “Skryf soos jy praat” konsekwent deurgevoer.

Vandag oordeel ons miskien deels anders, skryf Kruger. Hy sou graag wou pleit dat SJ du Toit se Bybelvertalings weer opnuut uitgegee word in sy oorspronklike spelling en gewaad. Dit is ’n kosbare kleinood van ons volk: die vroegste (bewaarde) pogings om die Bybel in Afrikaans te vertaal. Dit sou ’n waardige monument en erkenning van hierdie merkwaardige man kon wees, want hy sal altyd onthou word as die baanbreker op die gebied van die Afrikaanse Bybelvertaling.

Terwyl Du Toit in 1879 in Europa op reis was, het hy tyd ingeruim om Palestina te besoek en het hy De Bijbellanden doorreisd geskryf wat in 1883 gepubliseer is. In 1880 het hy twee belangrike godsdienstige werke gepubliseer: Bijbelse dagboek wat in 1907 aangevul is en Een sprekend portret van de laatste dagen. Sy Op reis door Duitsland en andere landen van Europa het in 1881 verskyn en so ook die godsdienstige tydskrif De getuige wat to 1904 verskyn het.

Nog tydens SJ du Toit se Transvaalse tydperk het die volgende publikasies die lig gesien: Nehemia als volkshervormer (1885); twee preke, naamlik De verdorde vijgeboom (1885) en De gave der gezondmakingen (1885); De vrucht des wijnstoks en haar gebruik volgens de Schriften (geen datum); Matigheid tegeover afschaffing (1886), die inhoud van ’n openbare disputasie in Pretoria in 1886 met die afskaffer Theophilus Schreiner; Gemeente of kerkgenootschap? (1886) en De kinderharp aan Gids Woord getoetst (1887). Hierdie werke, soos sy vroeëre publikasies, is almal deur DF du Toit van die Paarl gedruk en uitgegee. Daarby kom nog ’n publikasie oor Du Toit se Bybelvertaling in 1889 en ’n propagandastuk, Afrika: het land der toekomst (Amsterdam, 1890).

SJ du Toit as skrywer

Voor 1880 het SJ du Toit slegs enkele gedigte in Afrikaans geskryf, soos “Daar kom ’n stem uit Engeland”, ’n verafrikaansing van S Hattingh se “Lied van die Voortrekkers”; die verhaal van “Hendrik en Lettie”, uit die Eerste Vryheidsoorlog en die “Transvaalse vryheidslied”, ’n stuk geskiedenis op rym waardeur hy die vaderlandsliefde wou opwek. In 1881 het hy die bundel Transvaalse volksliedere saamgestel.

In 1876 het SJ du Toit namens die GRA die eerste Afrikaanse grammatikaboek gepubliseer: Eerste beginsels van die Afrikaanse taal, en in 1877 die eerste grondige opvoedkundige geskrif in Suid-Afrika: De Christeliljke school in haar verhouding tot kerk en staat, met ’n skerp verdediging daarvan in dieselfde jaar: Repliek op qlle recensiën van het werkje. Hy het gepleit vir ’n skool met moedertaalonderrig wat uitgeloop het op die stigting van die Hugenoten Gedenkschool in Dal Josafat in 1882.

SJ du Toit het in 1877 met ’n baie belangrike publikasie begin, naamlik Di Afrikaanse Almanak, burgerlik en kerkelik, wat met enkele onderbrekings tot 1918 voortgesit is.

  • Di geskiedenis van ons land in di taal van ons volk

In 1877 het SJ du Toit se Di geskiedenis van ons land in di taal van ons volk by DF du Toit verskyn. In 1976 skryf Edith Raidt (Beeld, 17 Mei 1976) dat hierdie boek ’n mylpaal was en steeds is omdat dit die eerste poging was om die geskiedenis van Suid-Afrika vanuit ’n Afrikaner-standpunt te beskryf. Du Toit gee in sy boek ’n uiters interessante kombinasie van historiese insig en populêre of volkse styl en beskrywing. Die boek is klaarblyklik vir ’n breë, taamlike onopgevoede leserspublike geskryf, daarom lyk die amper naïef en simplisties en tog blyk dit dat die skrywer met ’n skerp gees en ’n verrassende oordeelsvermoë die historiese feite interpreteer, veral dié van die negentiende eeu.

Hoewel die skrywer hier met volksopvoeding op ’n breë vlak besig was en daarom die gegewens gedurig vir sy lesers geïnterpreteer het, is die boek veel meer as ’n eenvoudige handboek van destyds, dit is eerder ’n persoonlike siening van die Suid-Afrikaanse geskiedenis, en weer eens, soos op alle terreine wat SJ du Toit in sy veelsydige lewe betree het, het hy hom as individualis getoon.

In ’n sekere sin is hierdie Geskiedenis, volgens Raidt, ’n weerspieëling van die botsende karaktertrekke in SJ du Toit se persoonlikheid: hy is individualis en volksleier; skerpsinnige denker en naïewe storieverteller; hier gee hy ’n oorwoë mening en daar maak hy ongeoorloofde, simplistiese veralgemenings. Daarom is Geskiedenis van ons land in die taal van ons volk vir Raidt meer as net ’n geskiedenisboek tot die tydperk van die Genootskappers, maar ook ’n belangrike skakel in die werk van ’n veelsydige Afrikaner.

  • Reisverslae en ander geskrifte

Hy het heelwat meer prosageskrifte in Nederlands en Afrikaans geskryf. Verslae oor sy reise in Europa en die Midde-Ooste het verskyn as Op reis (1881) en Bijbellanden doorreisd (1883) – albei in Nederlands – en Alweer op reis (1886) in Afrikaans. Verder het hy meestal in Nederlands brosjures geskryf oor matigheid in drankgebruik, die leer van die Sabbatariërs, verskilpunte tussen die Apostoliese broeders en die NG Kerk en twee belangrike stukke oor die onderwys: De Christelijke school in haar verhouding tot staat en kerk (1876) en De vrije school voor de Kaapsche parlement onrechtvaardig veroordeeld (1886). (SJ du Toit se Bybelvertalings word verder aan bespreek).

  • Die koningin fan Skeba

In 1894 het SJ du Toit Matabeleland (Zimbabwe) besoek waar hy die gedig “Nag en dageraad in Matabeleland” geskryf het. Dit is opgeneem in sy Sambesia, of Salomo’s goudmijnen bezocht in 1895 (1895) wat in Nederlands geskryf is. Hierdie reis het ook die stof opgelewer vir sy historiese roman (die eerste in Afrikaans) Di koningin fan Skeba, of Salomo syn oue goudfelde in Sambesia (1898). Dit het eers as vervolgverhaal in Ons Klyntji  van Maart 1896 tot Mei 1898 verskyn en kan, volgens TT Cloete, gesien word as terselfdertyd ’n avontuurverhaal, ’n historiese roman en ’n populêr-wetenskaplike werk vol allerlei wetenswaardighede.

Die roman handel oor vyf persone, die skrywer ingesluit, wat ’n reis onderneem na die Zimbabwe-ruïnes en die berg Afoer waar hulle ou papirus- en perkamentrolle ontdek wat dan deur die skrywer vertaal en elke aand aan die ander vier voorgelees word.

Vir Kannemeyer het Du Toit op voortreflike wyse ’n realistiese situasie geskep, onder meer deur die leser direk aan te spreek en deur die roman outobiografies aan te bied. Die gerigtheid op die leser het ook die moontlikheid geskep vir die verteller om opvoedkundig op te tree, hoofsaaklik om die leser in te lig aangaande die Egiptiese geskiedenis en gewoontes.

Hy het dus sy lesers op hoogte gebring met die geskiedenis en die volkekunde, maar terselfdertyd het hy op ’n behendige wyse dit vermy dat die didaktiek ’n breuk in die werk veroorsaak deurdat die inligting – gedeeltelik, ten minste – esteties geregverdig word deur die tegniek van die raamvertelling.

Vir PD van der Walt (Inleiding tot die Afrikaanse letterkunde) sou die onregverdig, of selfs dwaas wees, om by die beoordeling van Die koningin fan Skeba dieselfde maatstawwe te gebruik as by die waardebepaling van ’n “kultuur”-produk.

“Hierdie 'historiese roman, met prente' is doelbewus gekonsipieer as ’n volksboek, bedoel vir die kultuuronderlaag van die Afrikanervolk teen die einde van die negentiende eeu. En as volksboek met ’n bepaalde doel dra dit ook heel besondere kenmerke, ten dele dalk, maar miskien ook wel vir die reg ingestelde beoordelaar, interessant, selfs aantreklik. Verder, as volksboek, was dit geslaagd, soos die gewildheid van die verhaal getuig: Du Toit wou vir ’n bepaalde soort leser ’n interessante en oortuigende storie vertel (die essensie van alle epiek) en daarin het hy uitmuntend geslaag. Maar juis as gevolg van dierdie toedrag van sake kon (en wou?) hy geen tydlose en universele kunswerk skep nie. Wat hy ons egter wel gegee het, bly die heel gaafste in ons pre-literêre Afrikaanse prosa.”

Toe Die koningin aanvanklik in Ons Klyntji verskyn het, is dit baie gretig gelees. Daarvan is die talle navrae wat die redakteur ontvang het, ’n bewys. Daardie vrae het ook die mentaliteit van die lesers wat nie kon onderskei tussen waarheid en verdigting nie, duidelik ten toon gestel, het PJ Nienaber geskryf in Ds SJ du Toit, die eensame Ismael (Van Schaik, 1940). Reeds in Julie 1896 van Ons Klyntji het mnr JJC Grabe van Amersfoort gevra wat waarheid en verdigting in die roman is: “Mar dit sou di hele aardighyd daarfan wegneem,” het SJ du Toit geantwoord.

Net ’n maand later kla Du Toit weer dat die lesers nie kan begryp wat verdigting is nie; een vra hom selfs of ’n Christen die reg het om hom te bedien van verdigting. Die dominee-skrywer se geduld het begin opraak, want in Junie 1899 wou mnr JG du Preez van Delportshoop weet of die roman ’n ware verhaal of verdigsel is. “Myn skepsels,” het Du Toit uitgeroep, “dis tog al so dikwels gesê: Ds du Toit het eers ’n werklike ferhaal gegé fan zyn rys na di noorde, en toen het hy gesê op grond fan wat hy gesiin en gelees het sal hy nou ’n ferdigting of historiese roman gé waarin hy beskrywe hoe hy hom foorstel hoe dit in die dage fan ou Salomo  syn goudgrawery hiir gelyk het.”

Die koningin fan Skeba is in 1998, honderd jaar nadat dit die eerste keer verskyn het, in ’n faksimilee-herdruk uitgegee, met ’n nuwe, uitgebreide inleiding deur Fritz Ponelis en Dorothea van Zyl.

  • Magrita Prinsloo

Tydens die taalkongres wat in 1897 gehou is, is SJ du Toit se Magrita Prinsloo, of Liifde getrou tot in di dood in die Paarlse stadsaal opgevoer. Die bestaan uit vyf bedrywe, maar daar is so min samehang en innerlike noodwendigheid (volgens Kannemeyer) dat ons eerder kan praat van ’n verhaal wat in dertien episodes aangebied word. Dit is die geskiedenis van Magrita en Pieter wat van mekaar geskei word as gevolg van die Groot Trek: sy gaan saam met Retief se mense en hy bly in die Kolonie agter. Op die trek versprei Koos, wat die skurk van die verhaal is en ’n ogie op Magrita het, die gerug dat Pieter deur die swartmense vermoor is, maar sy bly “getrou tot in die dood” en wys vir Koos af. Die laaste van die dertien toneeltjies wys waar die Zoeloes die laer aanval en Pieter net betyds op ’n perd opdaag om sy beminde te red.

Die gang van die drama word dus bepaal deur heelwat afwisseling: naas die romantiese verhaal werk die stuk ook met historiese boustof, terwyl die Hottentot Danster en Swartland, die swartman, vir die lokale kleur en geestigheid sorg. In hoofsaak is dit egter die tipiese romantiese resep van die held, heldin en die skurk wat die patroon van die Afrikaanse drama en prosa tot ongeveer 1920 sou wees.

  • “Hoe die Hollanders die Kaap ingeneem het”

Ook in 1897 het Du Toit se beste gedig en een van die hoogtepunte in die Afrikaanse digkuns voor 1900 verskyn, naamlik “Hoe die Hollanders die Kaap ingeneem het”. Dit is die eerste voorbeeld van die dramatiese monoloog in Afrikaans.

’n Ou Griekwa, Danster, voer die woord in hierdie gedig en die leser kry ’n beeld van die eerste blankes se aankoms aan die Kaap. Hierdie beeld toon egter nie ’n groot ooreenkoms met die algemeen-aanvaarde siening wat uit die geskiedenis verkry word nie aangesien die gedig vanuit die oogpunt van die primitiewe mens geskryf is, soos duidelik te sien is uit die animistiese beeldspraak wat hy gebruik.

Hierdie ander siening word egter deur die hoorders aanvaar omdat ou Danster die waarheid van sy verhaal aksentueer wanneer hy sinsnedes soos 'glo vir my' en 'so waar as wat die waarheid is' gebruik. Só deel Danster nie alleen aan die hoorders sy siening mee nie, maar kry hulle ook ’n insig in ou Danster se karakter.

TT Cloete het geskryf: “SJ du Toit het in hierdie vers daarin geslaag om hom in die gedagtewêreld en manier van praat van die Griekwa in te leef en die verowering van die land deur die Duusvolk vanuit die bruinman se standpunt en siening weer te gee. In die gedig vind die leser ’n aanduiding van sowel Du Toit se taalbeheer as van sy humor en van sy talent vir vereenselwiging met ’n figuur buite homself, iets wat in daardie tyd selde voorgekom het.”

  • Liifde in oorlog

In Ons Klyntji van 1900 tot 1902 het SJ du Toit se novelle Liifde in oorlog waarin hy sy politieke idees verkondig. “Die tendens word hier egter die hoofstroom van die verhaal, terwyl die geheel ’n selfverdediging word waardeur karakterisering en vertelling deur onnodige uitweiding verwaarloos word,” aldus Kannemeyer.

SJ du Toit as joernalis

Tussen al sy ander bedrywighede deur het SJ du Toit altyd tyd gehad vir sy joernalistieke werk. Hy was nou betrokke by die stigting van Die Afrikaanse Patriot waarvan hy redakteur was. So ook met Ons Klyntji. In 1907 was hy ook stigter en redakteur van Ons Taal wat tot 1909 bestaan het as opvolger van Ons Klyntji. Stemmen des Tijds wat van 1905 tot 1913 verskyn het, was die opvolger van De Getuige en was Du Toit se teologiese mondstuk.

Hy het redakteur van Die Patriot gebly tot die blad in 1904 by die likwidasie van De Paarlse Drukpers Maatschapppij verdwyn het, saam met De Getuige en Ons Klyntjie wat hy ook behartig het. Sedert sy terugkeer na die Paarl het hy die beleidsrigting van Die Patriot merkbaar gewysig. Die blad het begin om die Krugerbeleid te kritiseer, was vyandiggesind teenoor die Hollandse invloed in die ZAR en het geesdrifitg geraak oor die gedagte van ’n verenigde Suid-Afrika met harmonie tussen Afrikaners en die Britte en ekonomiese samewerking tussen die Britse kolonies en die Boererepublieke.

Naas Die Patriot het SJ du Toit in 1896 Het Dagblad in Kaapstad opgerig en het hy in armoedige omstandighede gesukkel om hierdie mondstuk vir sy “konsiliasie-politiek” twee jaar lank aan die gang te hou.

SJ du Toit se persoonlike lewe

Uit sy eerste huwelik met Elizabeth (Bettie) Jacoba Joubert is twee seuns, David en Jacob Daniel (Totius), en twee dogters gebore. David is op 6 Augustus 1910 op 35-jarige ouderdom oorlede. David het as opsiener en bestuurder van die plaas Kleinbos opgetree terwyl sy vader as predikant van die Kruiskerk sy pastorale take op die platteland uitgevoer het. Die betrokke Saterdagoggend het David teen die steil trap wat na die boonste verdieping van die Hugenote-Gedenkskool lei, opgestap en toe hy bo kom, het hy morsdood neergeslaan.

Ná die dood van Bettie het hy in 1885 met Anna Francina Malan (oorlede 1945) getrou en nog vier kinders, twee dogters en twee seuns, is gebore. Een van sy dogters uit sy tweede huwelik, Bettie, is vyf maande na David ná ’n operasie oorlede.

In Augustus 1910 op ’n besoek aan Calvinia op een van sy reise vir die Kruiskerke het sy perdekar omgeval en het hy beserings opgedoen waaraan hy maande lank gely het. Hy is op 28 Mei 1911 op die plaas Kleinbosch oorlede en is ook daar begrawe, met die grafskrif “Vader van die Afrikaanse taal; stigter van die Afrikanerbond en stryder vir die Calvinisme.”

Huldeblyke:

  • TT Cloete (in Inleiding tot die Afrikaanse letterkunde, Academica, 1980): “SJ du Toit kan geld as die figuur met die skerpste intellek uit die kring van die Patriotters en waarskynlilk die breedste algemene ontwikkeling. Hy is die enigste onderhulle wat doelbewus literêre werke van enige pretensie en omvang probeer skryf; sy talent reik verder as dié van die meeste medewerkers uit sy onmiddellike omgewing.”
  • Dorothea van Zyl (In die voorwoord tot die 1998-uitgawe van Die koningin fan Skeba): “SJ du Toit het op grond van sy ortodokse geloofsoortuigings en politieke oorwegings die idees van filosofie van die Romantiek verwerp. Hy het waarskynlik bygedra tot die ontwikkeling van rassepersepsies, rassisme dan, wat nog baie jare met ons sou wees: 'Bevooroordeelde standpunte oor die aard en vermoëns van ander, wat in die proses bevestig en versterk is, het die rigting van die Suid-Afrikaanse geskiedenis help bepaal.' Maar dit sal kortsigtig en ’n miskenning van die geskiedenis wees om Du Toit vandag eensydig te verwerp. Bestudering van historiese figure soos SJ du Toit sal juis help om die oorsprong van hul beskouinge vas te stel, afstand te neem en dit ter syde te stl of aan te pas in die lig van veranderde omstandighede.”
  • Fritz Ponelis (In die voorwoord tot die 1998-uitgawe van Die koningin fan Skeba): “Hy was ’n pleitbesorger vir Afrikaans as kultuurtaal en ’n mobiliseerder vir die kultivering van die taal. Van meet af aan het hy byvoorbeeld ’n Afrikaanse Bybelvertaling voorgestaan. In dié lig gesien, word Die koningin fan Skeba ’n gewigtige werk waarmee Du Toit die potensiaal van Afrikaans as kultuuraal probeer aantoon.”
  • Suid-Afrikaanse Biografiese Woordeboek. Deel 1: “Afrikaans dien SJ du Toit getrou tot sy dood. Naas CP Hoogenhout was hy die gaafste digter uit die Eerste Afrikaanse Taalbeweging, met gedigte soos 'Transvaalse Vryheidslied' en ’nag en dageraad in Matabeleland', sowel as 'Hoe die Hollanders die Kaap ingeneem het'. Op prosagebied het hy nie uitgeblink as ’n groot kunstenaar nie, maar as ’n besonder bekwame joernalis wat sy lesers geboei het deur ’n persoonlike styl en ’n vaardigheid van uitdrukking. Die eerste Afrikaanse historiese roman, Die koningin fan Skeba geld vandag nog as ’n belangrike kunswerk en word steeds herdruk.”

Publikasies

Publikasie

Eerste beginsels van di Afrikaanse taal

Publikasiedatum

  • 1876
  • 1882

ISBN

(sb)

Uitgewer

Paarl: DF du Toit

Literêre vorm

Taalkunde

Pryse toegeken

Geen

Vertalings

Geen

Resensies en besprekings beskikbaar op die internet

Geen

 

Publikasie

Di geskiedenis van ons land in di taal van ons volk. Saam met CP Hoogenhout en GJ Malherbe (Uitgegee deur die Genootskap van Regte Afrikaners)

Publikasiedatum

  • 1877
  • 1895 (aangevul en vermeerde met bijlage)

ISBN

(sb)

Uitgewer

Kaapstad: Smuts en Hofmeyer (drukkers)

Literêre vorm

Geskiedenis

Pryse toegeken

Geen

Vertalings

Geen

Resensies en besprekings beskikbaar op die internet

Geen

 

Publikasie

De onvervulde profetiën, stelselmatig behandeld

Publikasiedatum

1878

ISBN

(sb)

Uitgewer

Paarl: DF du Toit

Literêre vorm

Godsdienstige publikasies

Pryse toegeken

Geen

Vertalings

Geen

Resensies en besprekings beskikbaar op die internet

Geen

 

Publikasie

Geskiedenis van die Afrikaanse Taalbeweging ver vrind en vyand uit publieke en private bronne; bewerk deur ’n lid van die Genootskap van Regte Afrikaners; o’ergedruk uit “Die Patriot”

Publikasiedatum

  • 1880
  • 1909

ISBN

(sb)

Uitgewer

Paarl: DF du Toit

Literêre vorm

Taalkundige geskiedenis

Pryse toegeken

Geen

Vertalings

Geen

Resensies en besprekings beskikbaar op die internet

Geen

 

Publikasie

Een sprekend portret van de laatste dagen

Publikasiedatum

1880

ISBN

(sb)

Uitgewer

Paarl: DF du Toit

Literêre vorm

Godsdienstige publikasies

Pryse toegeken

Geen

Vertalings

Geen

Resensies en besprekings beskikbaar op die internet

Geen

 

Publikasie

Gedenkskool van die Hugenote: o’ergedruk uit “Die Patriot”

Publikasiedatum

1881

ISBN

(sb)

Uitgewer

Paarl: DF du Toit

Literêre vorm

Opvoedkunde

Pryse toegeken

Geen

Vertalings

Geen

Resensies en besprekings beskikbaar op die internet

Geen

 

Publikasie

Op reis door Duitschland, Zwitserland, Italië, Egypte, Palestina, Turkije, Hongarije, Oostenrijk, Frankrijk, België, Holland en Engeland

Publikasiedatum

1881

ISBN

(sb)

Uitgewer

Paarl: DF du Toit

Literêre vorm

Reisbeskrywing

Pryse toegeken

Geen

Vertalings

Geen

Resensies en besprekings beskikbaar op die internet

Geen

 

Publikasie

  • Bijbellanden doorreisd (Palestinië en Sirië)
  • Bybellande deurreis (Palestinië en Sirië). Deel I en II (saam met DJ du Toit)

Publikasiedatum

  • 1883
  • 1945

ISBN

(hb)

Uitgewer

  • Paarl: DF du Toit
  • Kaapstad: Nasionale Pers

Literêre vorm

  • Reisbeskrywing
  • Godsdienstige publikasie

Pryse toegeken

Geen

Vertalings

Geen

Resensies en besprekings beskikbaar op die internet

Geen

 

Publikasie

Alweer op reis: di slag as lid van di Transvaalse deputasi in 1883–1884

Publikasiedatum

1886

ISBN

(sb)

Uitgewer

Paarl: DF du Toit

Literêre vorm

Reisbeskrywings

Pryse toegeken

Geen

Vertalings

Geen

Resensies en besprekings beskikbaar op die internet

Geen

 

Publikasie

Di Bybel in Afrikaans: dri proewe

Publikasiedatum

1889

ISBN

(sb)

Uitgewer

Paarl: DF du Toit

Literêre vorm

Godsdienstige publikasies

Pryse toegeken

Geen

Vertalings

Geen

Resensies en besprekings beskikbaar op die internet

Geen

 

Publikasie

Afrikaans as volkstaal: 71 theses, of stellinge neergeleg en verklaar deur SJ du Toit

Publikasiedatum

1891

ISBN

(sb)

Uitgewer

Paarl: DF du Toit

Literêre vorm

Taalkunde

Pryse toegeken

Geen

Vertalings

Geen

Resensies en besprekings beskikbaar op die internet

Geen

 

Publikasie

  • Handboek ver godsdiins onderwijs: op di skool, in di katkesasi, by di huis
  • Handboek voor godsdienst onderwijs: by di huis, op de school, in de katechisatie, bij het huis

Publikasiedatum

  • 1892
  • 1913

ISBN

(hb)

Uitgewer

  • Paarl: DF du Toit
  • Paarl: Paarl Drukpers

Literêre vorm

Godsdienstige publikasies

Pryse toegeken

Geen

Vertalings

Geen

Resensies en besprekings beskikbaar op die internet

Geen

 

Publikasie

Werklike geesverskynings: Europese en Afrikaanse; o’ergedruk uit “Di Patriot”

Publikasiedatum

1892

ISBN

(sb)

Uitgewer

Paarl: DF du Toit

Literêre vorm

Godsdienstige publikasie

Pryse toegeken

Geen

Vertalings

Geen

Resensies en besprekings beskikbaar op die internet

Geen

 

Publikasie

Di eerste boek van Moses, genoem Génesis vertaal deur SJ du Toit

Publikasiedatum

1893

ISBN

(sb)

Uitgewer

Paarl: DF du Toit

Literêre vorm

Godsdienstige publikasie

Pryse toegeken

Geen

Vertalings

Geen

Resensies en besprekings beskikbaar op die internet

Geen

 

Publikasie

De Huiskerk: bevattende 57 preeken voor alle Zon- en feestdagen benevens zaadkorrels uit het Levend Woord voor onderlinge bijeenkomsten, huisgezin en binnekamer en het huisaltaar, wenken, Bijbelgids en gebeden voor ’t huisgezin

Publikasiedatum

  • 1893
  • 1909

ISBN

(hb)

Uitgewer

  • Paarl: DF du Toit
  • Paarl: Paarl Drukpers

Literêre vorm

Godsdienstige publikasie

Pryse toegeken

Geen

Vertalings

Geen

Resensies en besprekings beskikbaar op die internet

Geen

 

Publikasie

Di evangeli vollens Mattéus vertaal deur SJ du Toit

Publikasiedatum

1895

ISBN

(sb)

Uitgewer

Paarl: DF du Toit

Literêre vorm

Godsdienstige publikasie

Pryse toegeken

Geen

Vertalings

Geen

Resensies en besprekings beskikbaar op die internet

Geen

 

Publikasie

Sambesia, of, Salomo’s goudmijnen bezocht in 1894

Publikasiedatum

1895

ISBN

(sb)

Uitgewer

Paarl: DF du Toit

Literêre vorm

Reisbeskrywing

Pryse toegeken

Geen

Vertalings

Geen

Resensies en besprekings beskikbaar op die internet

Geen

 

Publikasie

De evangelische gezangen aan Gods woord getoetst

Publikasiedatum

1896

ISBN

(sb)

Uitgewer

Paarl: DF du Toit

Literêre vorm

Godsdienstige publikasie

Pryse toegeken

Geen

Vertalings

Geen

Resensies en besprekings beskikbaar op die internet

Geen

 

Publikasie

Bijbelse vrage en antwoorde in Afrikaans

Publikasiedatum

1897

ISBN

(sb)

Uitgewer

Paarl: DF du Toit

Literêre vorm

Godsdienstige publikasie

Pryse toegeken

Geen

Vertalings

Geen

Resensies en besprekings beskikbaar op die internet

Geen

 

Publikasie

  • Magrita Prinsloo, of, Liifde getrou tot in di dood: ’n historiese toneelstuk uit di tyd fan die Grote Trek
  • 1896 Magrieta Prinsloo: toneelstuk in vijf bedrijwe

Publikasiedatum

  • 1897?
  • 1917

ISBN

(sb)

Uitgewer

Paarl: DF du Toit

Literêre vorm

Drama

Pryse toegeken

Geen

Vertalings

Geen

Resensies en besprekings beskikbaar op die internet

Geen

 

Publikasie

  • Fergelijkende taalkunde fan Afrikaans en Engels
  • Comparative grammar of English and Afrikaans

Publikasiedatum

  • 1897
  • 1902

ISBN

(sb)

Uitgewer

Paarl: DF du Toit

Literêre vorm

Taalkunde

Pryse toegeken

Geen

Vertalings

Geen

Resensies en besprekings beskikbaar op die internet

Geen

 

Publikasie

  • Di koningin fan Skeba, of, Salomo syn oue goudfelde in Sambesia: historise roman, met prente
  • Die koningin van Skeba, of, Salomo se ou goudvelde in Sambesia: historiese roman met prente

Publikasiedatum

  • 1898
  • 1921
  • 1922
  • 1026
  • 1963
  • 1967
  • 1975
  • 1985
  • 1998 (Faksimileeherdruk)

ISBN

  • (hb)
  • 0624023354 (sb)

Uitgewer

  • Paarl: DF du Toit
  • Kaapstad: Nasionale Boekhandel
  • Kaapstad: Nasionale Pers
  • Kaapstad: Tafelberg
  • Kaapstad: Africana Uitgewers

Literêre vorm

Roman

Pryse toegeken

Geen

Vertalings

Duits (Das Geheimnis der Goldfelder: Auf den Spuren der rätselhaften Königin von Saba); vertaal deur Wilhelm Niemeyer en geredigeer deur Ulrike Killer, 1981

Resensies en besprekings beskikbaar op die internet

 

Publikasie

Di Openbaring van Jesus Gristus – met aantekeninge deur SJ du Toit

Publikasiedatum

1898

ISBN

(sb)

Uitgewer

Paarl: DF du Toit

Literêre vorm

Godsdienstige publikasie

Pryse toegeken

Geen

Vertalings

Geen

Resensies en besprekings beskikbaar op die internet

Geen

 

Publikasie

De brief van Judas, als profetische waarschuwing voor onzen tijd

Publikasiedatum

1899

ISBN

(sb)

Uitgewer

Paarl: DF du Toit

Literêre vorm

Godsdienstige publikasie

Pryse toegeken

Geen

Vertalings

Geen

Resensies en besprekings beskikbaar op die internet

Geen

 

Publikasie

De onvervulde profetiën naar tijdsorde gerangschikt en kortelijk toegelicht

Publikasiedatum

1899

ISBN

(sb)

Uitgewer

Paarl: DF du Toit

Literêre vorm

Godsdienstige publikasies

Pryse toegeken

Geen

Vertalings

Geen

Resensies en besprekings beskikbaar op die internet

Geen

 

Publikasie

De gave der gesondmakingen

Publikasiedatum

1899

ISBN

(sb)

Uitgewer

Paarl: DF du Toit

Literêre vorm

Godsdienstige publikasie

Pryse toegeken

Geen

Vertalings

Geen

Resensies en besprekings beskikbaar op die internet

Geen

 

Publikasie

De Godspraken van Jezaja op nieuw vertaald en toegelicht ...

Publikasiedatum

1901

ISBN

(sb)

Uitgewer

Paarl: DF du Toit

Literêre vorm

Godsdienstige publikasie

Pryse toegeken

Geen

Vertalings

Geen

Resensies en besprekings beskikbaar op die internet

Geen

 

Publikasie

Na den oorlog: uit die “Afgeperste getuigenis” ...

Publikasiedatum

1902

ISBN

(sb)

Uitgewer

Paarl: DF du Toit

Literêre vorm

Politiek

Pryse toegeken

Geen

Vertalings

Geen

Resensies en besprekings beskikbaar op die internet

Geen

 

Publikasie

De Schriftverklaarde, of, Bijbelsch dagboek, Oude Testament. Eerste deel

Publikasiedatum

1907

ISBN

(sb)

Uitgewer

Paarl: Paarl Drukpers

Literêre vorm

Godsdienstige publikasie

Pryse toegeken

Geen

Vertalings

Geen

Resensies en besprekings beskikbaar op die internet

Geen

 

Publikasie

Aan de leden der Vrijstaatse synode: een antwoord op een besluit van gemelde synode

Publikasiedatum

1909?

ISBN

(sb)

Uitgewer

Paarl: Paarl Drukpers

Literêre vorm

Godsdienstige publikasie

Pryse toegeken

Geen

Vertalings

Geen

Resensies en besprekings beskikbaar op die internet

Geen

 

Publikasie

De predestinatie volgens Bijbelleer en kerkleer op nieuw in ’t licht gesteld

Publikasiedatum

1912

ISBN

(sb)

Uitgewer

Paarl: Paarl Drukpers

Literêre vorm

Godsdienstige publikasie

Pryse toegeken

Geen

Vertalings

Geen

Resensies en besprekings beskikbaar op die internet

Geen

 

Publikasie

“Gedachten des vredes te midden van oorlog”: preken geleverd tijdens den Transvaalschen oorlog van 1899–1902

Publikasiedatum

1915

ISBN

(sb)

Uitgewer

Kaapstad: Cape Times

Literêre vorm

Geskiedenis

Pryse toegeken

Geen

Vertalings

Geen

Resensies en besprekings beskikbaar op die internet

Geen

 

Publikasie

Disputatie over de verschilpunten tussen de Apostoliese broeders en de leer der Ned Ger Kerk

Publikasiedatum

1917

ISBN

(sb)

Uitgewer

Paarl: Paarl Drukpers

Literêre vorm

Godsdienstige publikasie

Pryse toegeken

Geen

Vertalings

Geen

Resensies en besprekings beskikbaar op die internet

Geen

 

Publikasie

De leerstukken der sabbatariërs: een disputatie tussen SJ du Toit en GDJ Scholtz

Publikasiedatum

1923

ISBN

(sb)

Uitgewer

Paarl: Paarl Drukpers

Literêre vorm

Godsdienstige publikasie

Pryse toegeken

Geen

Vertalings

Geen

Resensies en besprekings beskikbaar op die internet

Geen

 

Artikels oor SJ du Toit beskikbaar op die internet

Die opsteller vra om verskoning dat van die skakels nie tans kan oopmaak nie, maar Media24 se koerantargief is op die oomblik nie toeganklik nie.

Bronne:

  • Knipseldiens van die Nasionale Afrikaanse Letterkundige Museum en Navorsingsentrum

 

• Erkenning word hiermee gegee aan die Nasionale Afrikaanse Letterkundige Museum en Navorsingsentrum in Bloemfontein – NALN – vir die beskikbaarstelling van hul bronne en hulp van hul personeel vir doeleindes van die ATKV-Skrywersalbum.

  • 2

Kommentaar

  • Margaret Cordier

    https://www.christianaction.org.za/index.php/articles/revival/781-andrew-murray-and-the-1860-revival-in-the-cape
    Erika, baie dankie vir ’n baie insiggewende verslag wat ons laat met baie stof tot nadenke as Afrikaners.
    Die soeke na eendragtigheid kon slegs bewerk word deur die Woord (waarom leiers/predikers hul so graag wou skaar) en deur die Heilige Gees verkry word.
    Die laaste, en die belangrikste naamlik die belofte van die vervulling met die Heilige Gees, was verhinder deur onkunde in die breë kerkgemeenskap.
    SJ du Toit het verwys na die geestelike traagheid wat onder Afrikaners was, maar het die Bron misken uit vrees vir die “vertroebeling” van die Afrikaanse Roomse oorgeërfde trasisies – terwyl die NHK se leuse juis pleit dat die kerk voortdurend in vernuwing moet bly.
    Die letter maak dood maar die Gees lewendig. Die Wet is die tugmeester na die vryheid in Christus toe.
    Hierdie onkunde oor die Heilige Gees belofte ( Joël en Hand1; 2 ens.) was veroorsaak – soms deur Gereformeerde tradisie aan die eenkant of oorbeklemtoning van sekere gawes as voorvereiste aan die anderkant (Methodistiese/ evangelistiese) – en dit terwyl die Gees die Een is wat toebedeel hoe; waar en wanneer Hy wil.
    Mag ons wysheid hê om die Woord reg te sny met die punt van ’n tweesnydende swaard. Die doel en funksie van die Heilige Gees te ontvang en leer ken deur Hom wat die doper is met die Heilige Gees nl. Jesus Christus self, en deur studie van die Woord wat van Hom getuig.

  • Reageer

    Jou e-posadres sal nie gepubliseer word nie. Kommentaar is onderhewig aan moderering.


     

    Top