Woordelys: Die derde spoel deur SJ Naudé

  • 0

Hierdie woordelys is deur Adinda Vermaak vir die Kuilsrivier Leeskring opgestel, en word hier beskikbaar gestel om ander leeskringe se besprekings van die boek aan te vul.

Die gebruik van die woordelys word aanbeveel vir diegene wat reeds die roman gelees het, of vir gebruik terwyl dit gelees word, aangesien sommige van die roman se intriges hierin bespreek word.

Klik hier om die woordelys in PDF-formaat af te laai.

"Es ist niemals ein Dokument der Kultur, ohne zugleich ein solches der Barbarei zu sein"
– Walter Benjamin

"Daar is geen dokument oor beskawing wat nie terselfdertyd
ook ’n dokument oor barbarisme is nie."

– Walter Benjamin (1892–1940), Marxistiese Duits-Joodse letterkundige

I
REWOLUSIE VAN DIE KINDERS
(Londen, April−Desember 1986)

Hoofstuk 1

11

“Toe Etienne wakker word, is ’n wêreldkaart op hom afgedruk. Dan verbrokkel die kontinente: die skaduwees, blyk dit, van spinnerakke wat in die oggendson roer.”
’n William Blake-tekening (Sien p. 14)

12

Frank vertel vir Etienne van klokke, o.a. van deeltone en terme soos “tertstoon” (die derde toon van die grondtoon af) en “kwint” (die vyfde toon vanaf die grondtoon).

13

drag queens (mans wat oordrewe vroulike klere dra en ook so optree, gewoonlik met die doel om mense te vermaak)
op die spoorlynviaduk (die spoorwegbrug oor die pad)
dandies (mans wat té behep is met hul gewoonlik elegante voorkoms) met potloodsnorre.
Rococo (18de-eeuse kunsstyl; baie versierings) en chinoiserie (kunsstyl wat Chinese invloed weerspieël)
hunchback-grappe (grappe oor boggelrugmense; hier The Hunchback of Notre Dame)
kampanoloog (Engels: campanologist: ’n kenner van die lui van klokke)
klokkenis (ook op pp. 14 en 84), beiaardier (klokkespeler)
“Hulle het met die steil toringtrappe opgestap. Frank se kwartiere (die plek waar Frank woon) het bestaan uit ’n kamertjie met ’n klipvenster.”

14

Blake se hemelvure. (William Blake (1757–1827, Engelse digter, skilder en drukkunstenaar. Blake was hoofsaaklik onbekend gedurende sy leeftyd, maar word tans beskou as ’n baie belangrike, invloedryke figuur in die geskiedenis van die digkuns en visuele kunste van die Romantiese era. Hy het gelewe en gewerk in Londen in ’n tydperk van groot maatskaplike en politieke veranderinge wat sy werk beïnvloed het.)
Terwyl die son muskusdampe (sterk reuk; oorspronklik deur ’n muskushert afgeskei; word gebruik in die vervaardiging van parfuum) uit sy lyfholtes trek
“... perdewaens, gestapel met bloedgladde (vol bloed?) bokke, horings inmekaar gesluit soos ’n takskuiling”
klokroet (die swart aanpaksel op klokke)


 

Hoofstuk 2

16

jou eie belange is in x (op) die spel

17

sterre en strepe op sy epoulette (skouerbelegsels met kwassies of fraiings as onderskeidingteken op ’n uniform)
’n Spierbuksie, Van Rooyen (’n kort, fris man; die geskiedenisonderwyser)
skrotum (sakkie wat die testikels bevat)

18

Sy pa: “Ons vryheid en oorlewing in hierdie land is duurgekog...” (duurgekoop).

19

COSAWR (Committee on South African War Resistance, in 1978 gestig; ’n selfhelporganisasie vir Suid-Afrikaanse militêre vlugtelinge)
’n kasarm van ’n Victoriaanse huis (’n baie groot Victoriaanse huis)

20

’n vryvloeiende knoop-en-doop-rok (rok van materiaal stewig geknoop en dan in kleurstof gedoop; knoopkleuring; knoopbatik)

21

’n kennis in ’n squat (plek wat ingeneem is deur squatters/plakkers)
Suid-Afrikaanse fasciste (fascisme: radikale outoritêre nasionalisme, gewoonlik diktatoriale onderdrukking van die opposisie. Hier verwys dit na die Nasionaliste in Suid-Afrika.)
“Daar was soet dampe, reggae (musiek teen 1990 in Jamaika ontwikkel; gaan gewoonlik oor sosiale en politieke sake) uit ’n boom box (Afrikaans vir die Amrikaanse “boom box” = ghetto blaster)
... hul gedeelde argwaan (wantroue, agterdog)
In die boonste kamer was daar ’n futon (’n soort dun, harderige matras, oorspronklik van Japan)


 

Hoofstuk 3

23

... die groen boekie wat hy in sy onderbroek saamdra …; ’n smetskrif (’n skandelike geskrif of boekie; sy Suid-Afrikaanse ID-dokument)

24

Patrick se marijuana-rook (daggarook)
kadens (of kadans: die heffing en daling van die stem; ritme)
die ECC (End Conscription Campaign, ’n anti-apartheidorganisasie, in 1983 gestig, bestaande uit beswaarmakers teen verpligte militêre diensplig vir alle wit mans)
dit in solenoïde x solenoïede (draadklosse wat in ’n magneet omskep word as ’n elektriese stroom daardeur gelei word) en resistors [mv] (stukke draad wat die vloei van elektrisiteit beheer) uitmekaar laat spat.
Onder: Patrick se rastavlegsels (“dreadlocks” soos van Rastafariërs; die hare kleef saam omdat dit vir ’n lang tyd nie gekam is nie)

25

Almal wat in sy redemption powers (verlosssingsmagte) glo.

26

papier verpulp vir papier maché x papier-mâché (materiaal van verpulpte, saamgeperste papier, saamgevoeg deur gom of stysel)
Bonnington Square (geleë in Vauxhall, Suid-Londen. Dit is in die 1870’s gebou as verblyf vir spoorwegwerkers. ’n Eeu later, in die 1980’s is al die huise wat leeg gestaan het en wat gesloop sou word, ingeneem deur plakkers.)

27

Thatcher (Margaret Thatcher (1928−2013), as leier van die Konserwatiewe Party Eerste Minister van Brittanje van 1979 tot 1990; bekend as “the Iron Lady”.)


 

Hoofstuk 4

28

Aodhan, ’n Ier … sy oë is gletserblou (ligblou)

29

die aktetas-en-sambreel-zombies (sakemanne wat nie vir hulleself dink nie)
Aodhan: “Die beste musiek … is die stilte van beton.”
Tbilisi (stad in Georgië, Rusland), Jalta (Yalta, stad in die Oekraïne in Rusland), Belgrado (hoofstad van Serwië), Kagawa (’n stad in Japan)
Aodhan se foto’s van o.a bunkers (kamers met baie sterk mure, ondergronds gebou as skuilplek teen bomme)
Hy praat oor brutalistiese argitektuur. (Begin omstreeks 1951−1975; argitektuur wat ’n mens laat dink aan ’n “fort” gebou met beton. Dit is al beskryf as “concrete monstrosity”.)

30

Hy praat “oor betonstede wat so swaar is dat dit die aarde uit sy baan stoot”
Aodhan wil vir Etienne op ’n toer van die wêreld se brutaalste argitektuur neem.

32

“Hulle stap in, loop met die oprit se heliks (spiraal) op tot heel bo”
“Etienne voel getroos terug in die Square, ’n holte binne die stad se vorteks.” (bv vloeistof wat om ’n as wentel, of ’n vloeistof wat jy roer; draaikolk in die water of die warrelwinde om ’n tornado)
asof Etienne op x /met vakansie is


 

Hoofstuk 5

34

politieke lirieke op x /in Afrikaans

35

Wannabe (maak-of-hulle-is) punk-rockers.
Monotone synth-pop (’n sub-genre van new wave musiek. Dit het in die laat 1970’s begin; maak gebruik van die synthesizer of sintetiseerder as die belangrikste musiekinstrument)
freneties (verwoed, rasend)

38

“Etienne kyk nou pal films … Een vir een ontdek hy die Europese auteurs.” (Frans: auteurs = skrywers)


 

Hoofstuk 6

40

“Etienne loer by steë (stegies) en skemer ruite in …”

41

die man: “Sweet, met ’n ondertoon van kordiet.” (rooklose plofstof; word gebruik om koeëls aan te dryf)
(onder) “...hy is net spier en pees (sening) en krag.”

42

Matthew Goniwe en die ander Cradock-leiers (Goniwe (1947−1985) was ’n wiskunde- en wetenskaponderwyser, ’n bekende Suid-Afrikaanse aktivis; een van die Cradock Vier wat in 1975 deur die SA Polisie vermoor is.)

43

“Of hom x /om homself te laat voordoen as die verlore seun, wat kwansuis gekenterd (heeltemal veranderd) terugkeer.”

44

(onder) Hilde vertel Glenda van die uitskiet van die laaste wilde bisons (wilde Amerikaanse buffels) daar in die 1920’s.
’n eeue oue x / eeueoue jaghut

48

“Hy het sy knieë opgetrek en gemaak of hy studeer, sy pa gluipend (loer onderlangs) dopgehou.”


 

Hoofstuk 7

49

(onder) “In extremis.” (buitengewoon)

50

“... besig om elke permutasie (verandering in die rangskikking) van oogpunt en afstand uit te werk.”
“phi-fenomeen” (die optiese illusie wanneer ’n mens ’n reeks stilbeelde sien as aanhoudende beweging as dit vinnig na mekaar voor jou verbyflits)
“ikoniese geheue” (die soort geheue wat ’n voorwerp vir ’n rukkie duidelik kan “sien” nadat die voorwerp verwyder is)
sluiterfrekwensie (sluiter: afsluiting van ’n fotolens); frekwensie (herhaling van ’n handeling per tydseenheid)

51

Etienne maak sy eerste film. Neem onder ander Axel se kunsprojekte af.
Onder: “Hieronder,” sê een met ’n Spaanse aksent, “is genoeg arseen (baie sterk gif) om die hele fokken City uit te wis. Ons moet dit net in die drinkwater kry.” (bo-aan p 52)

53

Axel se visioen van God. “God. Hy is jaloers, hy kyk deur die sleutelgat. Hy wil die vuurkwyl (vuurspoeg wat uit sy mond loop) kom proe, die sappe wat so bitter soos wolfsbloed uit ons drup.”


 

Hoofstuk 8

55

“Squatters se kinders en telge (kinders − neerhalend bedoel) uit council flats.”

56

Axel se uitstalling van verskillende foto’s. Almal op die foto’s is dood.
Die titel van sy installasie: Maak die kinders wakker.

57

“Axel is besweer en omring van die lenigste, donkerhartigste mans en vroue van die stam. Hulle wil sy vel aanraak. Soos Jesus se kleed.”

58

Etienne en Alex. “Hulle vra mekaar nie gewoonlik vrae nie. Hulle praat nie oor ouers, familie of geboorteplekke nie. Oor skole, huise of kindervriende nie.”
Metafoor: “Hulle is komete uit die diep ruimte; hulle val wrywingloos. Hulle gun mekaar die suurstoflose heelal. En die lig van al haar sonne.”

59

Onder: “Toe hy (Etienne) die film wat hy van die seuns geneem het ontwikkel, is daar niks op nie.”


 

Hoofstuk 9

60

“Etienne is al amper ses maande in Londen.” Sy ma se weeklikse briewe. “Hy hou op om enige van die koeverte oop te maak.”

62

“Ten minste het hy nou ’n titel (vir sy film): Om in Axel se wêreld wakker te word.”

63

“’n Werk uit die Weimar-era (Die Weimar-republiek, soos die Duitse staat van ná die Eerste Wêreldoorlog, van 1919−1933, genoem is – tot die opkoms van Nazi-Duitsland.) .... gemaak deur Bertolt Brecht .”(1898−1956), Duitse digter, dramaturg en regisseur. Brecht het in die 20ste eeu ’n baie groot invloed op die ontwikkeling van die teater uitgeoefen.)

64

montage-redigering (montasie: die redigering van hoe beelde in ’n film saamgevoeg word)

65

’n subliminale beeld (’n invloed of beeld wat jou beïnvloed, selfs al kom jy dit nie agter nie of al is jy nie bewus daarvan nie)
Axel gee vir hom ’n film of ’n lêer ... die eerste bladsy waarop getik is (p. 66 bo):

BERLINER CHRONIEK
Regisseur: Ariel Schnur
Produksiejoernaal – Irmgard Fleischer
1933

67

Axel blaai terug, tik met sy vinger op Irmgard Fleischer se naam. “My ouma. My ma was haar enigste kind.”

68

’n onbekekende kataklisme (’n plotselinge, algehele verandering of omkeer)


 

Hoofstuk 10

 

Etienne is besig om saans Irmgard se lêer te ontsyfer.

70

Wilhelm Reich: “Oostenrykse psigoanalis, post-Freud. Seksoloog x Seksuoloog en kommunis.”
Etienne lees vir Axel voor oor Reich se siening van ’n kind se seksualiteit.

71

“Die pakkie korrespondensie ... tussen Ariel Schnur en ene Walter Benjamin ...van Desember 1932 tot Maart 1933.”

72

Walter Benjamin wou die boek noem: Berliner Kindheit um Neunzehnhundert. Die film se naam: Parloir des Nichts: “Die spreekkamer van die niet”.
“Etienne bunk sy klasse, gaan sit in die Goldsmiths-biblioteek en lees oor Benjamin.”

73

Benjamin se herinneringe aan ’n kindertyd in ’n bourgeois (burgerlike, konserwatiewe) Joodse huishouding in Berlyn.
Benjamin: “Die geheue is die medium van ervaring, net soos die aarde die medium is waarin dooie stede begrawe is. Hy wat nader aan sy eie bedolwe (bedekte) verlede wil kom, moet homself gedra soos ’n man wat grawe.”
Onder: diskontinue (wat onderbreek is) storieborde


 

Hoofstuk 11

77

Dis ’n milddadige x (oorvloedige, vrygewige) dag. Liewer ’n milde (sagte, weldadige) dag.

78

“Rondom hulle, sien Etienne nou, is klipformasies. Uit die Steentydperk, of eens deur druïde (ou Keltiese priesters) en hekse aangerol.”

81

Bo: “die denneboom in ligte laaie (aan die brand)

82

“Toe hy buite kom, staan die res in stilte rondom die swart totem (soos die Amerikaanse Indiane wat ’n afbeelding van ’n dier op ’n paal geplaas het as beskermgees) wat van die denneboom oorgebly het.”


 

Hoofstuk 12

83

Irmgard se joernaal
Onder: Irmgard beskryf dit in pynlike detail … die posisies van spore (spoorlyne) en dollies (Engels: dolly – dollies: a flat structure with wheels for moving heavy loads or for supporting a film camera)

84

“Nog ’n plan van Goebbels.”: Joseph Goebbels (1897–1945): een van die bekendste en invloedrykste Duitse politici in die tyd van die Nasionaal-Sosialisme en een van Adolf Hitler se vertrouelinge; ’n Jodehater.
Derek Jarman (1942–1994): Engelse filmregisseur, ontwerper en kunstenaar
Onder: “Hy (Etienne) kyk nou déúr dinge, soos Frank die klokkenis (beiaardier)

85

Bo: Irmgard skryf in haar joernaal: “Ek lig my neus, lees die vrank (suurbittter, wrang) wolk woorde. Trek dit diep in, stoor sinne in my longe.”
’n Julie-inskrywing lui: “Ariel lees vir my vanoggend se koerant. Goebbels se Reichs-filmkammer aangekondig. Jode se dae in die filmindustrie getel …”

86

Onder: “Tonaufname! Grösste Ruhe! Eintritt verboten!” (…-opname! Grootste rus / Doodse stilte! Toegang verbode!)

87

Bo: “Hy (Etienne) gaan dit vínd, hierdie film. Of hoeveel daarvan ook al voltooi mag wees. Dís wat hy sal word: ’n filmargeoloog (navorser oor ou films).
Dit is die einde van Oktober. Etienne is nog net omtrent ses maande in Engeland.

88

Tussen blare deur word ’n groepie in swart klere sigbaar… speel swaar post- punk rock ... die swartbroekbrigade. Goths. (Die Goths, veral gewild in die 1980’s, is uitgeken aan hulle swart klere, silwer juwele en hul swart ooggrimering en lippe.)

90

Bo: “Hy (die Finse goth-Jesus) het ’n kruis om sy nek − metaalgraveerwerk in filigryne x filigrane(fyn edelsmeewerk wat lyk soos kantwerk) detail.”


 

Hoofstuk 13

93

“Iewers onder hom en Axel het tektoniese plate (soos groot rotsplate) verskuif …”
“Hy (Axel) probeer die seismiese aktiwiteit (soos in ’n aardbewing) in my borskas peil, dink Etienne.”

97

Bo: Etienne vra: “Gee my net die briewe. Asseblief. My ma se briewe. Twee stapeltjies onder die bed.” Hy vra ook sy storieborde teen die muur.

99

Hy sien van buite af die goth-leier daarbo, buite sy ou kamer staan. “Hy is poedelnakend en spierwit. Sy lyf haarloos, androgeen. (Engels: androgynous: ’n Androgene persoon is nie opsigtelik óf manlik óf vroulik nie.)

100

Hy sien in ’n winkelvenster “’n versilwerde smukstel (versierstel; soos ’n vanity case?) vir mans. Dit herinner hom aan sy geskenk as kind aan sy pa en sy pa se reaksie. Etienne het daarna die modelvliegtuie, wat hy en sy pa saamgebou het, in sy slaapkamer af te ruk.

101

Hy stap in die straat. Brent roep hom. “Sy opdringerige aspirantmentor (wat graag ’n raadgewer wil wees) in sake van die gewete.”
Brent: “Het jy enige idee van die swart Suid-Afrikaners se lyding? ... Hoe kan jy daardie land net uit jou skei, soos stoelgang (produk van ontlasting)? Dink jy dis ’n virus, en Londen die antibiotika? …”

102

Onder: Uiteindelik is hy by Axel. Etienne besef “sy Blake-boek het in die Square agtergebly. Dit behoort nou aan die Finse Goths.”


 

Hoofstuk 14

103

Irmgard se joernaal op 19 Oktober: omdat dit gevaarlik is, “sluip hulle deur ysige strate in die donker oggendure; “swart doeke oor die toerusting gedrapeer soos lanfer. (dun swart stof met ’n kreukeloppervlak, vroeër gebruik vir roubande om hoede en moue) Arrestasie is altyd net om die draai.”

104

Die impresario (die bestuurder of organiseerder van konserte en opvoerings)
skisofreniese dilettante (mense met ’n psigotiese afwyking wat kuns of teater as stokperdjie of tydverdryf beoefen)
“Jüdischer Narr!!” (Joodse gek, idioot, sot!)

105

“Chont!” snou iemand my toe. (Jiddisje woord vir ’n laeklas Joodse prostituut)
“Kontroll”-meisies was staatsgereguleerde prostitute, ook bekend as “beenkrakers” of “spoorlynmeisies”.


 

Hoofstuk 15

111

Etienne lees die laaste bladsye van Irmgard se dagboek. Aanhaling daaruit:
“ek wil nog net eenmal op Unter den Linden gaan wandel ariel sê as ek konsien wat hy sien sou ek weet hoe gek dit is om mens in daardie nes t begeef”

111–112

“Irmgard skryf van ’n geheime Brecht-opvoering waas die SS opgedaag het. ... Ariel was daar.” (Die SS (SchutzStaffel) is in April 1925 gestig deur Adolf Hitler as sy persooonlike lyfwag. Onder beheer van Heinrich Himmler het dit uitgebrei tot ongeveer 250 000 soldate in 1929. In 1933 het die SS opdrag gekry om konsentrasiekampe in te rig vir die “undesirables”, Jode, sigeuners, homoseksuele persone, kommuniste, werklose, gestremdes, ens.)

112–113

Etienne se film vir sy studie, Om in Axel se wêreld wakker te word, word beoordeel deur sy dosente vir kamerawerk, kinematografie, redigering, draaiboekskryf en regie. Ook die filmteoretikus.
Hulle kritiek is byna uitsluitlik negatief. Die kinematograaf (filmtoestel): die toon is pedanties (beterweterig), deklamerend (hoogdrawend)

114

Etienne “sou die Lumière-broers/Méliès-dichotomie (verdeling in twee; tweedelig) met vrug kon oorweeg. (August en Louis Lumière was pioniers in die filmbedryf; hulle het die realiteit verfilm. Hierteenoor het George Mèlies illusies en fantasie geskep.
Onder: “Ek het iets vir jou,” sê Axel. 115 (bo): ’n Reuseskildery van Etienne se gesig.

115

Etienne neem ’n boek uit oor die produksiegeskiedenis van Sluiper,o.a. oor Tarkofski. (Andrei Tarkofski (1932−1986), beroemde Russiese filmregisseur)

116

Reaksie op sy soektog (sy koerantadvertensies); ’n Amerikaner se reaksie: “Klaarblyklik soek u na ’n naald in al die miedens van die wêreld. U benodig ’n fynkam (klein kam met dun tandjies baie naby mekaar) eerder as ’n hooivurk. En duisend jaar.” (Iets fynkam: iets noukeurig deursoek)

117

Etienne klim op na Axel se ateljee. Hy sien sy kunswerk (’n stadslandskap in minatiuur) in die glaskas wat met ’n laken toegegooi is.


 

Hoofstuk 16

119

liewenheersbesies (vlieënde kewertjies met rooibruin en swart kolletjies)
Miskien het die aarde op sy as geglip, en het noord infinitesimaal (oneindig klein hoeveelheid) verskuif.
Axel skei skynbaar stuifmeelgeure af. Of insekferonoom (’n chemiese bestanddeel voortgebring deur ’n dier wat die gedrag en ontwikkeling van ander lede van dieselfde spesie beïnvloed).

120

Die ladybirds wat Axel pla: Gly hulle in die geut tussen sy rugpese (rugsenings) af?
Onder: ’n Brief is vir Etienne afgelewer; “seker weer van een of ander wacko...” (’n mal of baie eienaardige persoon)

121

Etienne is vir die eerste keer in Rotherhithe … parallel met die Teems. Hy sien ’n eensame blok council-woonstelle uit die 1930’s.

122

Die siek man op die bed: Bernhard Sauer, wat die weerstand teen hulle uitsetting uit die gebou gelei het.

123

In die eetkamer in die buffet is ’n filmhouer van staal. In die hospitaal sê hy vir Axel: “Ek het jou ouma se film.”

125

Die film het ’n klankbaan van avant-garde musiek (nuwe, onkonvensionele musiek)
Die afdeling “Schmetterlingsjagd” (Skoenlappersjag)


 

Hoofstuk 17

128

Axel gaan Duitsland toe. Etienne vra vir Axel: “Waarom mag ek niks weet nie? Wat het met jou ma gebeur?”

129

Etienne lees sy ma se briewe.

130

Onder: Hy skryf sy eerste brief in maande vir sy ma.

131–
132

Hy gaan lughawe toe. Axel is nie op die vlug nie.
Etienne besef hy beskik oor geen inligting oor Axel nie. Is “Axel” ooit sy regte naam?


II
DIEP ARGIEF
(Berlyn, Okt 1987 − Mei 1988)

Hoofstuk 18

135

Etienne is in Oos-Berlyn.

136

Hy ry saam met Frau Finkel in ’n troebelkleurige (Duitse Weizenbier is gewoonlik ’n blonde troebelkleurige bier) Trabant (bekende Oos-Duitse motor)
Hy kry ’n stadskaart: Stadtplan: Berlin Hauptstadt der DDR. (Berlyn, hoofstad van die Deutsche Demokratische Republik of Oos-Duitsland) Agter moet daar ’n Zeichener klaring (sleutel vir die kaart) wees, maar dit is nie daar nie.
Unter den Linden (Onder die Linde; ’n beroemde straat in Berlyn, met lindebome weerskante van die voetgangerstrook in die middel)
Fernsehturm (televisietoring)
Hy kry ’n koevert met ’n klompie Ostmark (die geldeenheid van Oos-Duitsland)

137

droewe strate met droewe geboue  Vergelyk met bl 136: ’n wye boulevard (lang, breë straat) ... verby grandiose ou geboue van Wes-Berlyn.
Onder: “Wir brauchen den Hausuch, bitte. Frau Dreschler nimmt heute einen neuen Untermieter ein.” (“Ons het die huisboek nodig, asseblief. Mevrou Dreschler neem vandag ’n nuwe huurder in.”)

138

“Es wird ein Höhle, dieses Haus, von Unruhestifter und Bummler! (“Dit word ’n hool, hierdie huis, vir oproermakers en boemelaars!”)
“Als ich sagte, er ist ein Austauschstudent von Grossbritannien.” (“Soos ek gesê het, hy is ’n uitruilstudent van Groot-Brittanje.”)

139

Bo: spore van ou fresko’s (muurskilderye). Verskillende soorte riffelglas op die trapbordes ... (’n bordes of tussenbordes is ’n platform wat twee gedeeltes van ’n trap onderbreek, gewoonlik waar die trappe van rigting verander) verwring die uitsig op die binnehof.
Frau Dreschler … het ’n “bibliotekaressebolla”.
Etienne se woonstel is in die Vorderhaus. (voorhuis; voorste deel) Die kamer is ruim en kyk uit op die straat.
Die wasbak: “Nichts zu benutzen” (Moenie gebruik nie. want dit is stukkend.)

140

Hy studeer by die HFF – Hochschule für Film und Fernsehen

141

Hy woon ’n seminaar oor draaiboekskryf vir dokumentêre televisiefilms by.
Onder: Die DDR (Oos-Duitsland) se onverdrote (ywerige, volhardende) toewyding aan vooruitgang.

142

“Etienne kyk om hom. Die studente is bedeesd. Hulle vra niks, luister in stilte, knik hul koppe. Hy dink aan die moerigheid, angs en anargie van sy Londense medestudente, aan hul uitdagende vrae en besware. Hul eiegeregtigheid, hul selfvertroue. Hul weerloosheid. Hul deurmekaar hare, hul punkerige uitrustings.
“Dit voel of hy terug is in Suid-Afrika. Al die selfvertroeteling en skouer-kloppery. Al die verbode gedagtes wat binne skedels skuilhou.”


 

Hoofstuk 19

143

... blinde vensters, verroestende x verroeste (met roes bedek) Trabants (bekende Oos-Duitse motor)

145

Nils se ouers het hulself in die 1970’s ongewild gemaak. Hulle was vriende van Wolf Biermann (1936–; Oos-Duitse sanger en komponis en ’n Oos-Duitse andersdenkende)

147

“Etienne is ’n vrye stapper. Anders as in Londen, waar hy opdringerige gidse gehad het, verken hy Oos-Berlyn op sy eie. ...
Om te twyfel is om te verraai. Om nuuskierig te wees is om te ontwrig.”

148

’n Byeenkoms van die Freie Deutsche Jugend is aan die gang. “Soos jong Voortrekkers in Suid-Afrika.”


 

Hoofstuk 20

 

Etienne is in Wes-Berlyn.

151

Hy wil gaan na “’n kafee wat Axel in Londen genoem het as een van die uithang-plekke toe hy hier gebly het: Anderes Ufer. (Etienne het net een onduidelike foto van Axel.)

153

Hy ontmoet drie mans van ongeveer sy eie ouderdom. ons is in ’n band,” sê Frederick … “Nes in Londen, dink Etienne. Álmal is in die een of ander band. Hy ken die scenario teen hierdie tyd goed: amper sonder uitsondering oorskadu erns en entoesiasme talent.”

154

Die drie se ouers was ook in bands. “Maar hul musiek … Alles Kraut-stuff. (Krautrock: German bands of the early '70s that expanded the sonic possibilities of art and progressive rock. Instead of following in the direction of their British and American counterparts, who were moving toward jazz and classical-based compositions and concept albums, the German bands became more mechanical and electronic.)

155

Etienne noem Bob Dylan of Leonard Cohen. Of Tom Waits. Reaksie van Frederick: “Pretensieuse hetero kak.” (verwaande, grootdoenerige, anders as die gewone stront of strooi)

157

Hulle band: “die kwasidrieling” (kamma-drieling). Die hoofinvloed van hul musiek is oombliklik duidelik: “Einstürzende Neubauten” (’n bekende Duitse industrial band, in 1980 in Wes-Berlyn gestig)
(onder) Etienne gaan help by die tromme. “Hy toets die pype en stawe, die oliedrom. ’n Enjinblok.”

158

Die naam van hulle band: Stunde Null (Hour Zero, verwys in Duitsland na middernag op 8 Mei 1945, die einde van die Tweede Wêreldoorlog en die begin van Duitsland. Duitsland was destyds feitlik totaal verwoes; ongeveer 80% van die infrastruktuur moes herstel word.)


 

Hoofstuk 21

 

’n Maand is verby …

160

 

Patrick is Etienne se enigste kontak in Londen, en sy enigste skakel met sy ma. Hy ken nie Axel se van nie.
Onder: “die gewone verwarring oor sy reisdokument ... die titre de voyage” (’n vlugteling se reisdokument)

161

Goethe (Johann Wolfgang von Goethe (1749−1832), beroemde Duitse skrywer van romans, gedigte en dramas (o.a. Faust); ook ’n literêre kritikus wat onder andere verhandelings oor plantkunde en anatomie geskryf het.)
Engels (Friedrich Engels (1820−1895), Duitse filosoof, sosiale wetenskapskrywer, joernalis en sakeman. Op 22-jarige ouderdom het sy ouers hom na Manchester in Engeland gestuur waar sy vader ’n katoenfabriek gehad het. Hy was, saam met Karl Marx, medeskrywer van die Marxisties teorie en Die Kommunistiese Manifes en het Marx se werk vertaal.)
Hy sper sy neusvleuels vir die gasse van Trabants en Wartburgs. (die twee bekende motors wat in Oos-Duitsland gemaak is. Hulle was onder andere berug weens hulle rookdampe.)
Terugflits: Etienne dink aan sy tweede projek by die filmskool: Spoorloos.
Sy derde projek: Miss Jackson se welpe in Kilburn was sy onderwerp: “Jong Suid-Afrikaners, bleek soos ondergrondse stingels”. Die titel: Weiering (p. 162)

162

“Die hoë punt vir sy seminaarprogram kon hom nie deursien (laat slaag) nie. Dié was in dagboekvorm – ’n weerklank van Irmgard se produksie-joernaal.” … ’n chronologie van sy soektog …
Hy het onder andere die volgende afgeneem: Gordimer-romans (Nadine Gordimer, 1923–2014, wenner van die 1991-Nobelprys vir Letterkunde); ’n biografie van Ché Guevara (1928–1967), beroemde Argentynse Marxistiese revolusionêr, dokter, skrywer, intellektueel, guerrilla-leier, ’n groot figuur in die Kubaanse Revolusie). “Dit was sy kortste film, Weiering.”

163

Etienne wou Axel in Berlyn gaan soek. Hy kon met die studente-uitruilprogram Oos-Berlyn toe gaan, na Oos-Duitsland se enigste filmskool.

164

Etienne het geskenke in Wes-Berlyn gekoop. Frau Dreschler het die bottel Franse chablis gedrink. Sy luister na Oos-Duitse musiek; haar dans, “Haar ossillasies (ossilasus: gereelde wisseling van posisie) tussen die Berliner Zimmer en die erker (uitgeboude venster, komvenster; Engels: bow window) is nie te skei van die swenkende melodieë nie.”

165

Lenie Riefenstahl, Hitler se lieflingfilmpropagandis (Riefenstahl (1902−2003) was ’n beroemde Duitse rolprentregisseur en aktrise. Sy was ’n pionier van, onder andere, Nazi-films. Haar film- en fotografiese tegnieke is deur baie filmmakers nagevolg.)
Trümmer-filme (Rommelfilms: Dit is die Duitse films wat direk na die Tweede Wêreldoorlog, van ongeveer 1946 tot 1948 gemaak is en wat gehandel het oor die impak van die veldslae. Die agtergrond waarteen sulke films afgespeel het, was tussen die rommel van die gebombardeerde stede om die haglike omstandighede van die oorlewendes uit te beeld.)
Etienne luister na sy (die direkteur se) robotagtige kadense (of kadanse: reëlmatige patroon van heffing en daling van sy stem) soos ’n kind wat brokke uit die Bybel resiteer.
Die mans in Oos-Berlyn herinner hom aan Suid-Afrikaanse mans: die geslotenheid en verbetenheid, die heimlike hunkering na geweld.


 

Hoofstuk 22

166

Etienne wonder: “Bespied Frau Dreschler hom vanuit die erker (’n uitgeboude venster)?”
Daar is net een funksionerende winkel in die straat: ’n Fleischerei (slaghuis). “Hompe skokrooi vleis word in die venster uitgestal.”
“Oorkant hom is ’n gebou met ’n koepeldak. Hy herken dit dadelik: die nuwe planetarium. Dit lyk soos ’n gestrande jellievis: tweelingbroer van die Fernsehturm wat in die verte hang toe hy in Pernzlauer Allee afkyk.”

167

Etienne gaan sit in die Zeiss-Grossplanetarium. “Die vertellerstem prewel salwende kosmiese waarhede in ’n ewigheidstoon. Etienne hoor ’n grysgesigburokraat daaragter.”
“Die stoele is ergonomies (biotegnologies: om masjiene of meubels so te ontwerp dat mense makliker en vinniger kan werk of sit)defek (d.w.s. verkeerd ontwerp): binne minute pyn Etienne se nek.”

168

“In die lig van die sintetiese Oos-Duitse sterre (teen die planetarium se dak) mis hy ineens vir Axel tot in sy murg. Al was hulle maar ’n paar maande bymekaar, het Axel sy beenplate tektonies laat verskuif. (so erg verskuif soos rotsplate tydens ’n aardbewing)
Langs hom kom sit “die mooiste man wat hy nog gesien het … Dan sien hy dit, deur halfoop oë in die oranje lig: die man se skoene.” ... Nils het hom vertel: “Kyk na die skóéne! Blink Westerse skoene beteken iemand is óf ’n besoeker uit Wes-Berlyn óf Stasi.” (die Staatssicherheitsdienst: algemeen bekend as Stasi, die gevreesde veiligheidsdiens van Oos-Duitsland)

170

Alles wat hulle in die Staatliche Film-archiv het. Die vrou wat vir hom verduidelik (onderaan bl 170): “Waarna jý soek, daardie hartverskeurende rommelfilms uit die 1940’s, sal jy hier vind.


 

Hoofstuk 23

173

Etienne is nou twee maande in Oos-Berlyn.

174

Hy gaan saam met Nils na ’n uitstalling van kunsstudente se werk by Humboldt-universiteit, onder andere ’n minotourusskelet (die lyf van ’n man en die kop van ’n bees)
Hy ontmoet vir Mthuthuzele (Mthu), ’n swart Suid-Afrikaner.

175

Mthu word opgelei in “teenintelligensie en rewolusionêre strategie … Die bevryding in Suid-Afrika kom, maar ons het hande nodig. En koppe.” Hy nooi Etienne uit om aan te sluit.

176

Die kasset wat Mthu vir Etienne gegee het.

177

Etienne vertel vir Nils van Axel. Nils se reaksie: “Miskien moet jy nie vir my so baie vertel nie. Onthou waar jy is.”
Die kasset van Mthu: “KOOS … die naam van die band” … “Sing jy van bomme?”
“Dis ’n liedjie in Afrikaans, maar soos niks wat hy al gehoor het nie. Punky en dissonant, moerig en anargisties. (soos punk rock music en met vals klanke, die moer in en wanordelik)  Hierdie keer klink dit soos avant-garde jazz ...” (modern en skokkend omdat dit so baie verskil van die gewone musiek)

179

Etienne blaai deur die telefoongids. “Anton Bösel. Die naam van die kamera-man....” Daar is net sewe Bösels in die gids. “Hy skeur die bladsy met die Bösels uit (netjies sodat daar nie papierreste oorbly nie), frommel dit, steek dit in sy sak.” Hy gaan hulle in Oos-Berlyn opsoek.

181

Hy kry Bösel se niggie se adres.

182

Die volgende middag stap Etienne weer na die planetarium. Die nota met die drieling se adres en telefoonnommer was in sy broeksak. (Die broek was daarna deur die wasmasjien van Frau Dreschler.)


 

Hoofstuk 24

 

Sy tweede besoek aan Wes-Berlyn.

185–186

Die drie ander orkeslede berig oor wat hulle kon uitvind oor Axel – niks. Etienne, Christof en Frederick neem by hul instrumente plaas, Matthias voor die mikrofoon.

187–190

Etienne kyk ’n film uit 1946 by die Filmarchiv, Die Mörder sind unter uns. Frau Fuchs betrap hom waar hy in ’n ander kamer rondkyk.

190

Hy is steeds op soek na Berliner Chronik se verlore spoel. Hy besoek Frau Bösel se niggie.

191

Hy kry Anton Bösel se adres.
Hy is steeds besig met sy navorsing oor Trümmer filme. Hy sien hoe Frau Dreschler stilletjies sy broeksakke visenteer, elke papiertjie bekyk.


 

Hoofstuk 25

193

Nils is in sy kamer; sy kamerdeur is toe.

195

Hy en Nils op plastiekswaanbootjies op die meer.

197

Frau Dreschler spioeneer steeds op hom. Nils waarsku hom: “Sy’s nie net bemoeisiek nie … Sy lig iemand in.”


 

Hoofstuk 26

202

Etienne by die planetarium

204

Hy besoek Herr Bösel, Ariel Schnur se vermeende kameraman.

205

Herr Bösel: “Ja, ja, ek weet alles, ek weet waarna jy soek!” Hy laat val ’n koppie; dit spat aan stukke.
“U wéét?” Etienne is oorbluf.


 

Hoofstuk 27

211

van fasade na fasade (die voorkant [soms ’n gewel] van ’n gebou met die hoofingang)

212

Onder: monochrome loodwaas (skakerings van dieselfde liggrys kleur)

214

komateuse (bewustelose) boomstamme

215

Die direkteur ossilleer (swaai ritmies heen en weer, soos ’n pendulum) in sy swaaistoel.
Die direkteur se flets oë priem (sy bleek oë kyk skerp na hom)
jou by die parameters (grense; beperkinge) van jou navorsing hou
Bösel: die maniese ou man met sy debiele (swaksinnige) glimlag


 

Hoofsuk 28

219

spoele met die DEFA-simbool op (DEFA: Deutsche Film Aktiengesellschaft)

220

Entartete Kunst (Dritte Reich) (Degenerate (Eng.); Ontaarde, gedegenereerde kuns (Derde Ryk); moderne kuns wat in Nazi-Duitsland verbied is)

221

Die blaremat is pneumaties (asof dit met lug gevul is) onder sy voete.

222

Räuchermännchen (klein, houtfiguurtjies wat wierook uitblaas; gewild in Kerstyd)
Ernst Thälmann-monument (Thälmann (1886−1944) was leier van die Kommuniste Party; in 1933 deur die Gestapo gearresteer. Na elf jaar in eensame aanhouding is hy in 1944 gefusilleer in opdrag van Adolf Hitler.)
Hy (Etienne) kyk op na die stugge brons asof hy orakel raadpleeg (die onvriendelike brons-standbeeld, asof hy raad vra by ’n priester wat ’n goddelike uitspraak sal lewer)

223

In die erker (In die uitgeboude venster) is Frau Drechsler ...


 

Hoofstuk 29

225

Etienne vlug na die drie Wes-Duitse mans, sy mede-band-lede: Christof, Frederick en Matthias.

226

Sy tromstel het aangekom.

227

Eers die vierde dag gee Frederick vir hom die briewe van sy ma wat saam met die tromme gekom het. Frederick se verskoning: “in die shit storm die afgelope dae het ek daarvan vergeet.”

229

“Dae lank staan Etienne nie uit die bed op nie. Hy wens sy vriende wil hom uitlos, maar hulle kom loer om die beurt in. Soos drie engele wat die water kom roer …”

230

“Hulle stap al vier na die Oranienstrasse-studio. Etienne sleep sy voete soos ’n nukkerige kind.” Hulle nuwe song is “Sonnenfinsternis”. (“Sonsverduistering”)
Hulle musiek beweeg op “na waar die standbeelde op kolomme of parapette (lae relings aan die rand van iets wat baie hoog is, soos ’n brug of ’n dak) woon”


 

Hoofstuk 30

232

Kersfees 1987.

234

Oor verskillende “bands”. Hulle skryf ook songs. Al vier saam. … Onder: “Die musiek kom; songs spetter uit soos geiserwater. Hulle sit ure lank voor hul instrumente in die Oranienstrasse-fabriek, asem wasem deur hul serpe uit.”

236

Hulle band, Stunde Null, begin gereeld optree.

237

Beskrywing van hoe hulle lyk. Hulle is een van die gewildste bands in Kreuzberg. “Hulle grootste gig tot op hede, amper duisend mense.” Etienne se visioen as hulle speel.
Onder: “Etienne droom van sy ma. Hy vind haar in ’n uitgebrande motor onder ’n verlate brug. Sy is lank gyselaar gehou. Hy skrik toe hy haar sien”

238

Die volgende oggend is daar weer twee briewe (van sy ma). Patrick het dit aangestuur uit Bonnington Square. Die handskrif is sy ma s’n. Al wat die eerste koevert bevat, is ’n vel waarop sy ’n gedig uitgeskryf het ...” Sy ma se gedig oor William Blake.  Onder: Etienne se reaksie op haar gedig.


 

Hoofstuk 31

241

Die blonde kelner het skynbaar nuus oor Axel.

242

Hy stap saam met Etienne na ’n ou oorlogsbunker onder ’n woonstelgebou.

243−244

’n Pil op Etienne se tong. Hy sien Axel oral om hom.


 

Hoofstuk 32

247–248

Hy is al ses maande weg uit Londen.
Iemand het gereageer op die advertensies oor die film. Volker se (dooie) meisie se ma het aan die film gewerk. Naam: Irmgard Fleischer

249

“Hy weet onmiddellik: dit is Berliner Chronik. Die tweede spoel.”

250

“Frederick, Matthias en Christof het binne ’n paar dae 1000 mark bymekaargekry. Etienne wou dit nie neem nie, maar hulle het aangedring.”

251

“Ek weet niks van daardie klein fokker nie. ’n Jaar of so terug was hy een keer hier …” Etienne gee vir hom die geld en ’n nota met die telefoonnommer. Etienne neem die spoel.


 

Hoofstuk 33

256

Stunde Null het ’n grys Volkswagen-kombi. Hulle ry deur die Kontrollpunkt Dreilinden; grens tussen Oos- en Wes-Duitsland.
“Toe hulle deur is, lag hulle van verligting. ’n Joint word opgesteek en gedeel. Binnekort is hulle drywend ontspanne.”
Hulle reis. Vertel mekaar stories van hulle eerste liefdes.


 

Hoofstuk 34

267

Bo: “Hy (Etienne) is nie net hier om tromme te speel nie. Nie net ’n vriend nie. Hy is die ontbrekende legkaartstuk.”
Hulle is deur die Wes-Duitse grenspos.

268

In Hannover. Hulle hou voor ’n donker pakhuis stil.
Axel, saam met twee ander mans.

269

“Matthias en Christof gluip (kyk uit die hoek van hul oë of deur halfgeslote wimpers) na die ander twee mense.”

272

Axel oor sy ervarings in die tronk. Bendes Neo-Nazi’s wat hom “met gloeiende ysters gemerk het”. (Die tatoes op sy liggaam: “Fieber” (Koors), “Junge” (Seun), Sehnsucht” (Verlange; Begeerte.)
Onder: “Axel die lewende perkament (bereide vel van diere waarop geskryf kan word). Dit lyk of mens sy liggaam kan lees. Maar niks maak sin nie. Woorde is deurgehaal en oorgeskryf, weer uitgekrap.”

273

“Etienne wil iets byskryf. Wil Axel bekrap tot die penseel deur die vel breek, in ’n aar glip, en sy bloed met die wêreld se alfabette besmet.”


 

Hoofstuk 35

275

Hulle is in Bremen.
Hy (Etienne) klim bo-op die kombi se dak, staan die wêreld wydsbeen en betrag. “Tamaties vir Afrika.”
“Vir Europa,” mompel Christof. “Vir Europa.” (Dis duidelik dat Christof nie die uitdrukking ken nie.)

276

Hulle optrede: “Frederick verskyn uit die mis agter die sintetiseerder: ’n kwaalnoot groei, word ’n sirene uit die hel.”


III
LABORATORIUM
(Elders, April–Oktober 1990)

Hoofstuk 36

281

Etienne, sy ma en Axel in die vliegtuig na Durban.

282

Etienne onthou Frans Vermeulen as fors en rossig (rooierig)

284

“Of die plekke self verander het, en of dit die siekte was wat so aan haar gedagtes vreet, niks het gelyk soos dit moes nie. Bakens het verdwyn. Geure het nie by die landskap gepas nie. Asof om te vergoed, het reuke uit Etienne se skooldae onverhoeds in sy neus opgeslaan: sloom (vervelige, wat stadig verbygaan) middae wat na gras en toebroodjies en tienersweet ruik.”

286

Sy ma het haar hande verbrand.


 

Hoofstuk 37

289

Inkungu, waar sy ma “haar laerskooljare deurgebring het” … “hierdie idilliese plek … Haar beskrywings was ruig.”

290

Sy ma se spreekbuis was Frans Vermeulen, “die stompe (ongevoelige, bot) man”. Hulle ry deur die staatsplantasie; ’n deel word die Inkungu-bos genoem.
Beskrywing van Axel, soos Etienne hom sien. Axel kry ’n werkloosheidstoelae.

291

Oor “Stunde Null”: “Toe hulle wegry, het hy die stel in die kombi gelos, dit laat gaan. Soos ’n familietjie vlugtelinge, daardie tromme: hulle het dit van Pretoria tot in Londen gemaak, tot in Berlyn en Hannover en Bremen, en eindelike tot by grou noordelike seë.”
Onder: “Daarby het die Muur se tuimeling hom van sý Berlyne – sy twee halwe stede (p. 292) − beroof. ... die musiektoneel ís nie wat dit was nie. Almal dink skielik hulle kan ’n ketting of saag of boor gryp en geraas maak.”

292

“Etienne is nie meer in die uitgesoekte geselskap van die rotte wat eens in die Ooste én die Weste kon bly nie, wat heen en weer deur die spook-stasies se ou kloake (rioolopeninge) kon glip nie. Alles en almal vloei nou vryelik; op geheime grensoorsteking kan Etienne nie meer aanspraak maak nie ...”
Die boswagter wat hulle deur die plantasies vervoer: “Hy weet van plekke waar daar anomalieë (afwykings; onreëlmatighede) in die geometriese plantasie-patrone is. Klipbanke, of die oorblyfsels van strukture.” (Dalk die huis waarvan Etienne se ma praat?)

293

Onder: Nadat Etienne dennenaalde met sy voet wegvee: “Vier vertrekke is voor hom afgeteken, asof op papier. Dis waarvandaan hý ook kom, hierdie stuk beton. Hierdie onsigbare huis.”

294

Die staatsbosbounavorsingslaboratorium. Hulle moet daar oornag; dit reën steeds.

296–297

Etienne “het Nils eenmaal op ’n afstand gesien, ’n paar maande nadat die grensposte oopgemaak is. … Nils was aan die ander kant van die wye straat ...” Etienne wou vir hom gaan sê dat hy hom vergewe het vir sy verraad.

297

Etienne sit vorentoe. Hy is reg om te begin praat. Hy maak sy mond oop.
Dit vang hom onkant toe Axel hom voorspring, en dat hy, toe hy eers begin, nie kan ophou nie.


 

Hoofstuk 38

298

Axel se rol in Londen.

300

Die soektog in Berlyn.

301

Etienne oor sy ma: “Als is reg. Sy slaap. Maar ek dink daar gaan al minder van haar oorbly in die dae wat kom.”
Axel oor sy ma: “Wat eerste by my opkom as ek aan mý ma dink,” sê Axel na ’n ruk, “wat van háár oorbly, is haar jas se mou teen my wang in die Berlynse Desember.”

304

Die rol wat Volker in sy lewe gespeel het. Kort voor Kersfees 1986 het Axel uit Londen in Berlyn aangekom.
Onder: “Sy (Axel se) ma het hom vroeg-vroeg aan Berliner Chronik bekend gestel.”

306

Toe hy Londen toe is, het sy ma vir hom Irmgard se dagboek saamgegee. Etienne vra: “Is daar inderdaad drie (spoele)? Is die film ooit voltooi?”

308

Die rede waarom Alex vir hom kwaad was.
Etienne se reaksie: “Hoe moes ek geweet het, Axel, wil hy sê. Hoe kon ek jou hulpkreet herken het as jy niks verduidelik het nie? …”

309

Etienne vra: “So, sê my nou maar reguit: ís daar ’n derde spoel? Indien wel, waar is dit?”


 

Hoofstuk 39

312

Etienne en Axel terug in Berlyn.

313

Etienne maak musiek, met ’n sintetiseerder. Onder: “Swartys” noem hy sy eerste elektroniese komposisie.

314

Dis drie maande sedert hulle uit Suid-Afrika teruggekeer het. Hulle eet groente wat hulle self geplant het.

315–316

Axel raak vinnig uitasem. Dubbele longontsteking.

317

Die volgende maand.

319

Axel se woorde: “Dit was die beste somer. Daar was niks meer waarvoor ek kon vra nie.” Hy begin hoes; dit neem ’n lang ruk voordat hy ophou.


 

Hoofstuk 40

320

Etienne gaan haal ’n pakkie by die poskantoor vir Axel: die sender is Volker. Axel: “Dis my ma se goed.” Hy het vir Volker laat weet “dat die tyd naderkom”.

320–321

Etienne gaan spit in die tuin. Spit alles uit.

325

Axel verduidelik die familie; die grootword van Mariel.
Onder: Etienne “wil vra: is daar nóg legkaartstukke? Elke keer as hy dink dis die laaste stuk blyk dit die legkaart is groter. Die tyd vir sulke vrae is verby.”

326

Die graffiti teen die muur van hulle woonstelblok is met swart verf doodgeverf. “In klein helderwit letters staan daar net ‘Leuchtkäfer’. Vuurvlieg. As mens terugtree en opkyk, sien jy hoe die kolletjie daarbo skyn. Dis gloeiverf. ’n Naaldprik van fosfor in die Berlynse skemer.”


 

Hoofstuk 41

 

Etienne in Buenos Aires.
Hy het weer soms in bands trom gespeel (om geld te maak).

331

Axel se finale versoek was vir ’n Kersboom. “Ons moet een kry vanjaar, ’n mooie. Om met liggies te behang, hier in die woonstel.”

332

Etienne is net vir twee nagte in Buenos Aires. Tyd is min. Hy wil so vinnig moontlik terug Berlyn toe.
“Hier staan hy nou voor Irmgard se deur, in ’n vervalle gebou, naby sy hotel. Die hysbak werk nie. Hy loop by die trappe op …”

333

Hy vra die derde spoel, ter wille van haar kleinseun, Axel.

334

Tikmasjientjie. Halfgetikte brief. Datum 18 Desember 1989.

336

Die laaste brief, een paragraaf, gerig aan Norna. Oor die laaste spoel.


 

Hoofstuk 42

338

Toe Etienne vanaf Irmgard na sy hotel terugstap, dink hy aan Axel se kuns. Aan die ontsag wat dit in hul Londen-dae by hom ingeboesem het. Hy ont-hou die middae wat hy saam met Axel se akoliete (aanhangers, volgelinge) in die Bermondsey Street-agterplaas rondgesit het ...

340

Etienne se droom die nag.
Die wekker op die bedkassie wys tienuur.
Die concierge (opsigter) roep hom nader. Daar was ’n telefoonoproep, beduie die man in gebroke Engels. Hy oorhandig ’n papiertjie. Etienne vou dit oop.

340–341

Etienne stap deur die Recoleta-begraafplaas, koop ’n gebraaide hoender by ’n songebrande, gekreukelde vrou en begin dit eet.

  • 0

Reageer

Jou e-posadres sal nie gepubliseer word nie. Kommentaar is onderhewig aan moderering.


 

Top