Hierdie woordelys is deur Adinda Vermaak vir die Kuilsrivier Leeskring opgestel, en word hier beskikbaar gestel om ander leeskringe se besprekings van die boek aan te vul.
Die gebruik van die woordelys word aanbeveel vir diegene wat reeds die roman gelees het, of vir gebruik terwyl dit gelees word, aangesien sommige van die roman se intriges hierin bespreek word.
Klik hier om die woordelys in PDF-formaat af te laai.
"Es ist niemals ein Dokument der Kultur, ohne zugleich ein solches der Barbarei zu sein"
– Walter Benjamin
"Daar is geen dokument oor beskawing wat nie terselfdertyd
ook ’n dokument oor barbarisme is nie."
– Walter Benjamin (1892–1940), Marxistiese Duits-Joodse letterkundige
I
REWOLUSIE VAN DIE KINDERS
(Londen, April−Desember 1986)
Hoofstuk 1
11 |
“Toe Etienne wakker word, is ’n wêreldkaart op hom afgedruk. Dan verbrokkel die kontinente: die skaduwees, blyk dit, van spinnerakke wat in die oggendson roer.” |
12 |
Frank vertel vir Etienne van klokke, o.a. van deeltone en terme soos “tertstoon” (die derde toon van die grondtoon af) en “kwint” (die vyfde toon vanaf die grondtoon). |
13 |
drag queens (mans wat oordrewe vroulike klere dra en ook so optree, gewoonlik met die doel om mense te vermaak) |
14 |
Blake se hemelvure. (William Blake (1757–1827, Engelse digter, skilder en drukkunstenaar. Blake was hoofsaaklik onbekend gedurende sy leeftyd, maar word tans beskou as ’n baie belangrike, invloedryke figuur in die geskiedenis van die digkuns en visuele kunste van die Romantiese era. Hy het gelewe en gewerk in Londen in ’n tydperk van groot maatskaplike en politieke veranderinge wat sy werk beïnvloed het.) |
Hoofstuk 2
16 |
jou eie belange is in x (op) die spel |
17 |
sterre en strepe op sy epoulette (skouerbelegsels met kwassies of fraiings as onderskeidingteken op ’n uniform) |
18 |
Sy pa: “Ons vryheid en oorlewing in hierdie land is duurgekog...” (duurgekoop). |
19 |
COSAWR (Committee on South African War Resistance, in 1978 gestig; ’n selfhelporganisasie vir Suid-Afrikaanse militêre vlugtelinge) |
20 |
’n vryvloeiende knoop-en-doop-rok (rok van materiaal stewig geknoop en dan in kleurstof gedoop; knoopkleuring; knoopbatik) |
21 |
’n kennis in ’n squat (plek wat ingeneem is deur squatters/plakkers) |
Hoofstuk 3
23 |
... die groen boekie wat hy in sy onderbroek saamdra …; ’n smetskrif (’n skandelike geskrif of boekie; sy Suid-Afrikaanse ID-dokument) |
24 |
Patrick se marijuana-rook (daggarook) |
25 |
Almal wat in sy redemption powers (verlosssingsmagte) glo. |
26 |
papier verpulp vir papier maché x papier-mâché (materiaal van verpulpte, saamgeperste papier, saamgevoeg deur gom of stysel) |
27 |
Thatcher (Margaret Thatcher (1928−2013), as leier van die Konserwatiewe Party Eerste Minister van Brittanje van 1979 tot 1990; bekend as “the Iron Lady”.) |
Hoofstuk 4
28 |
Aodhan, ’n Ier … sy oë is gletserblou (ligblou) |
29 |
die aktetas-en-sambreel-zombies (sakemanne wat nie vir hulleself dink nie) |
30 |
Hy praat “oor betonstede wat so swaar is dat dit die aarde uit sy baan stoot” |
32 |
“Hulle stap in, loop met die oprit se heliks (spiraal) op tot heel bo” |
Hoofstuk 5
34 |
politieke lirieke op x /in Afrikaans |
35 |
Wannabe (maak-of-hulle-is) punk-rockers. |
38 |
“Etienne kyk nou pal films … Een vir een ontdek hy die Europese auteurs.” (Frans: auteurs = skrywers) |
Hoofstuk 6
40 |
“Etienne loer by steë (stegies) en skemer ruite in …” |
41 |
die man: “Sweet, met ’n ondertoon van kordiet.” (rooklose plofstof; word gebruik om koeëls aan te dryf) |
42 |
Matthew Goniwe en die ander Cradock-leiers (Goniwe (1947−1985) was ’n wiskunde- en wetenskaponderwyser, ’n bekende Suid-Afrikaanse aktivis; een van die Cradock Vier wat in 1975 deur die SA Polisie vermoor is.) |
43 |
“Of hom x /om homself te laat voordoen as die verlore seun, wat kwansuis gekenterd (heeltemal veranderd) terugkeer.” |
44 |
(onder) Hilde vertel Glenda van die uitskiet van die laaste wilde bisons (wilde Amerikaanse buffels) daar in die 1920’s. |
48 |
“Hy het sy knieë opgetrek en gemaak of hy studeer, sy pa gluipend (loer onderlangs) dopgehou.” |
Hoofstuk 7
49 |
(onder) “In extremis.” (buitengewoon) |
50 |
“... besig om elke permutasie (verandering in die rangskikking) van oogpunt en afstand uit te werk.” |
51 |
Etienne maak sy eerste film. Neem onder ander Axel se kunsprojekte af. |
53 |
Axel se visioen van God. “God. Hy is jaloers, hy kyk deur die sleutelgat. Hy wil die vuurkwyl (vuurspoeg wat uit sy mond loop) kom proe, die sappe wat so bitter soos wolfsbloed uit ons drup.” |
Hoofstuk 8
55 |
“Squatters se kinders en telge (kinders − neerhalend bedoel) uit council flats.” |
56 |
Axel se uitstalling van verskillende foto’s. Almal op die foto’s is dood. |
57 |
“Axel is besweer en omring van die lenigste, donkerhartigste mans en vroue van die stam. Hulle wil sy vel aanraak. Soos Jesus se kleed.” |
58 |
Etienne en Alex. “Hulle vra mekaar nie gewoonlik vrae nie. Hulle praat nie oor ouers, familie of geboorteplekke nie. Oor skole, huise of kindervriende nie.” |
59 |
Onder: “Toe hy (Etienne) die film wat hy van die seuns geneem het ontwikkel, is daar niks op nie.” |
Hoofstuk 9
60 |
“Etienne is al amper ses maande in Londen.” Sy ma se weeklikse briewe. “Hy hou op om enige van die koeverte oop te maak.” |
62 |
“Ten minste het hy nou ’n titel (vir sy film): Om in Axel se wêreld wakker te word.” |
63 |
“’n Werk uit die Weimar-era (Die Weimar-republiek, soos die Duitse staat van ná die Eerste Wêreldoorlog, van 1919−1933, genoem is – tot die opkoms van Nazi-Duitsland.) .... gemaak deur Bertolt Brecht .”(1898−1956), Duitse digter, dramaturg en regisseur. Brecht het in die 20ste eeu ’n baie groot invloed op die ontwikkeling van die teater uitgeoefen.) |
64 |
montage-redigering (montasie: die redigering van hoe beelde in ’n film saamgevoeg word) |
65 |
’n subliminale beeld (’n invloed of beeld wat jou beïnvloed, selfs al kom jy dit nie agter nie of al is jy nie bewus daarvan nie)
|
67 |
Axel blaai terug, tik met sy vinger op Irmgard Fleischer se naam. “My ouma. My ma was haar enigste kind.” |
68 |
’n onbekekende kataklisme (’n plotselinge, algehele verandering of omkeer) |
Hoofstuk 10
|
Etienne is besig om saans Irmgard se lêer te ontsyfer. |
70 |
Wilhelm Reich: “Oostenrykse psigoanalis, post-Freud. Seksoloog x Seksuoloog en kommunis.” |
71 |
“Die pakkie korrespondensie ... tussen Ariel Schnur en ene Walter Benjamin ...van Desember 1932 tot Maart 1933.” |
72 |
Walter Benjamin wou die boek noem: Berliner Kindheit um Neunzehnhundert. Die film se naam: Parloir des Nichts: “Die spreekkamer van die niet”. |
73 |
Benjamin se herinneringe aan ’n kindertyd in ’n bourgeois (burgerlike, konserwatiewe) Joodse huishouding in Berlyn. |
Hoofstuk 11
77 |
Dis ’n milddadige x (oorvloedige, vrygewige) dag. Liewer ’n milde (sagte, weldadige) dag. |
78 |
“Rondom hulle, sien Etienne nou, is klipformasies. Uit die Steentydperk, of eens deur druïde (ou Keltiese priesters) en hekse aangerol.” |
81 |
Bo: “die denneboom in ligte laaie (aan die brand) |
82 |
“Toe hy buite kom, staan die res in stilte rondom die swart totem (soos die Amerikaanse Indiane wat ’n afbeelding van ’n dier op ’n paal geplaas het as beskermgees) wat van die denneboom oorgebly het.” |
Hoofstuk 12
83 |
Irmgard se joernaal |
84 |
“Nog ’n plan van Goebbels.”: Joseph Goebbels (1897–1945): een van die bekendste en invloedrykste Duitse politici in die tyd van die Nasionaal-Sosialisme en een van Adolf Hitler se vertrouelinge; ’n Jodehater. |
85 |
Bo: Irmgard skryf in haar joernaal: “Ek lig my neus, lees die vrank (suurbittter, wrang) wolk woorde. Trek dit diep in, stoor sinne in my longe.” |
86 |
Onder: “Tonaufname! Grösste Ruhe! Eintritt verboten!” (…-opname! Grootste rus / Doodse stilte! Toegang verbode!) |
87 |
Bo: “Hy (Etienne) gaan dit vínd, hierdie film. Of hoeveel daarvan ook al voltooi mag wees. Dís wat hy sal word: ’n filmargeoloog (navorser oor ou films). |
88 |
Tussen blare deur word ’n groepie in swart klere sigbaar… speel swaar post- punk rock ... die swartbroekbrigade. Goths. (Die Goths, veral gewild in die 1980’s, is uitgeken aan hulle swart klere, silwer juwele en hul swart ooggrimering en lippe.) |
90 |
Bo: “Hy (die Finse goth-Jesus) het ’n kruis om sy nek − metaalgraveerwerk in filigryne x filigrane(fyn edelsmeewerk wat lyk soos kantwerk) detail.” |
Hoofstuk 13
93 |
“Iewers onder hom en Axel het tektoniese plate (soos groot rotsplate) verskuif …” |
97 |
Bo: Etienne vra: “Gee my net die briewe. Asseblief. My ma se briewe. Twee stapeltjies onder die bed.” Hy vra ook sy storieborde teen die muur. |
99 |
Hy sien van buite af die goth-leier daarbo, buite sy ou kamer staan. “Hy is poedelnakend en spierwit. Sy lyf haarloos, androgeen.” (Engels: androgynous: ’n Androgene persoon is nie opsigtelik óf manlik óf vroulik nie.) |
100 |
Hy sien in ’n winkelvenster “’n versilwerde smukstel (versierstel; soos ’n vanity case?) vir mans. Dit herinner hom aan sy geskenk as kind aan sy pa en sy pa se reaksie. Etienne het daarna die modelvliegtuie, wat hy en sy pa saamgebou het, in sy slaapkamer af te ruk. |
101 |
Hy stap in die straat. Brent roep hom. “Sy opdringerige aspirantmentor (wat graag ’n raadgewer wil wees) in sake van die gewete.” |
102 |
Onder: Uiteindelik is hy by Axel. Etienne besef “sy Blake-boek het in die Square agtergebly. Dit behoort nou aan die Finse Goths.” |
Hoofstuk 14
103 |
Irmgard se joernaal op 19 Oktober: omdat dit gevaarlik is, “sluip hulle deur ysige strate in die donker oggendure; “swart doeke oor die toerusting gedrapeer soos lanfer. (dun swart stof met ’n kreukeloppervlak, vroeër gebruik vir roubande om hoede en moue) Arrestasie is altyd net om die draai.” |
104 |
Die impresario (die bestuurder of organiseerder van konserte en opvoerings) |
105 |
“Chont!” snou iemand my toe. (Jiddisje woord vir ’n laeklas Joodse prostituut) |
Hoofstuk 15
111 |
Etienne lees die laaste bladsye van Irmgard se dagboek. Aanhaling daaruit: |
111–112 |
“Irmgard skryf van ’n geheime Brecht-opvoering waas die SS opgedaag het. ... Ariel was daar.” (Die SS (SchutzStaffel) is in April 1925 gestig deur Adolf Hitler as sy persooonlike lyfwag. Onder beheer van Heinrich Himmler het dit uitgebrei tot ongeveer 250 000 soldate in 1929. In 1933 het die SS opdrag gekry om konsentrasiekampe in te rig vir die “undesirables”, Jode, sigeuners, homoseksuele persone, kommuniste, werklose, gestremdes, ens.) |
112–113 |
Etienne se film vir sy studie, Om in Axel se wêreld wakker te word, word beoordeel deur sy dosente vir kamerawerk, kinematografie, redigering, draaiboekskryf en regie. Ook die filmteoretikus. |
114 |
Etienne “sou die Lumière-broers/Méliès-dichotomie (verdeling in twee; tweedelig) met vrug kon oorweeg. (August en Louis Lumière was pioniers in die filmbedryf; hulle het die realiteit verfilm. Hierteenoor het George Mèlies illusies en fantasie geskep. |
115 |
Etienne neem ’n boek uit oor die produksiegeskiedenis van Sluiper,o.a. oor Tarkofski. (Andrei Tarkofski (1932−1986), beroemde Russiese filmregisseur) |
116 |
Reaksie op sy soektog (sy koerantadvertensies); ’n Amerikaner se reaksie: “Klaarblyklik soek u na ’n naald in al die miedens van die wêreld. U benodig ’n fynkam (klein kam met dun tandjies baie naby mekaar) eerder as ’n hooivurk. En duisend jaar.” (Iets fynkam: iets noukeurig deursoek) |
117 |
Etienne klim op na Axel se ateljee. Hy sien sy kunswerk (’n stadslandskap in minatiuur) in die glaskas wat met ’n laken toegegooi is. |
Hoofstuk 16
119 |
liewenheersbesies (vlieënde kewertjies met rooibruin en swart kolletjies) |
120 |
Die ladybirds wat Axel pla: Gly hulle in die geut tussen sy rugpese (rugsenings) af? |
121 |
Etienne is vir die eerste keer in Rotherhithe … parallel met die Teems. Hy sien ’n eensame blok council-woonstelle uit die 1930’s. |
122 |
Die siek man op die bed: Bernhard Sauer, wat die weerstand teen hulle uitsetting uit die gebou gelei het. |
123 |
In die eetkamer in die buffet is ’n filmhouer van staal. In die hospitaal sê hy vir Axel: “Ek het jou ouma se film.” |
125 |
Die film het ’n klankbaan van avant-garde musiek (nuwe, onkonvensionele musiek) |
Hoofstuk 17
128 |
Axel gaan Duitsland toe. Etienne vra vir Axel: “Waarom mag ek niks weet nie? Wat het met jou ma gebeur?” |
129 |
Etienne lees sy ma se briewe. |
130 |
Onder: Hy skryf sy eerste brief in maande vir sy ma. |
131– |
Hy gaan lughawe toe. Axel is nie op die vlug nie. |
II
DIEP ARGIEF
(Berlyn, Okt 1987 − Mei 1988)
Hoofstuk 18
135 |
Etienne is in Oos-Berlyn. |
136 |
Hy ry saam met Frau Finkel in ’n troebelkleurige (Duitse Weizenbier is gewoonlik ’n blonde troebelkleurige bier) Trabant (bekende Oos-Duitse motor) |
137 |
droewe strate met droewe geboue Vergelyk met bl 136: ’n wye boulevard (lang, breë straat) ... verby grandiose ou geboue van Wes-Berlyn. |
138 |
“Es wird ein Höhle, dieses Haus, von Unruhestifter und Bummler!” (“Dit word ’n hool, hierdie huis, vir oproermakers en boemelaars!”) |
139 |
Bo: spore van ou fresko’s (muurskilderye). Verskillende soorte riffelglas op die trapbordes ... (’n bordes of tussenbordes is ’n platform wat twee gedeeltes van ’n trap onderbreek, gewoonlik waar die trappe van rigting verander) verwring die uitsig op die binnehof. |
140 |
Hy studeer by die HFF – Hochschule für Film und Fernsehen |
141 |
Hy woon ’n seminaar oor draaiboekskryf vir dokumentêre televisiefilms by. |
142 |
“Etienne kyk om hom. Die studente is bedeesd. Hulle vra niks, luister in stilte, knik hul koppe. Hy dink aan die moerigheid, angs en anargie van sy Londense medestudente, aan hul uitdagende vrae en besware. Hul eiegeregtigheid, hul selfvertroue. Hul weerloosheid. Hul deurmekaar hare, hul punkerige uitrustings. |
Hoofstuk 19
143 |
... blinde vensters, verroestende x verroeste (met roes bedek) Trabants (bekende Oos-Duitse motor) |
145 |
Nils se ouers het hulself in die 1970’s ongewild gemaak. Hulle was vriende van Wolf Biermann (1936–; Oos-Duitse sanger en komponis en ’n Oos-Duitse andersdenkende) |
147 |
“Etienne is ’n vrye stapper. Anders as in Londen, waar hy opdringerige gidse gehad het, verken hy Oos-Berlyn op sy eie. ... |
148 |
’n Byeenkoms van die Freie Deutsche Jugend is aan die gang. “Soos jong Voortrekkers in Suid-Afrika.” |
Hoofstuk 20
|
Etienne is in Wes-Berlyn. |
151 |
Hy wil gaan na “’n kafee wat Axel in Londen genoem het as een van die uithang-plekke toe hy hier gebly het: Anderes Ufer.” (Etienne het net een onduidelike foto van Axel.) |
153 |
Hy ontmoet drie mans van ongeveer sy eie ouderdom. “… ons is in ’n band,” sê Frederick … “Nes in Londen, dink Etienne. Álmal is in die een of ander band. Hy ken die scenario teen hierdie tyd goed: amper sonder uitsondering oorskadu erns en entoesiasme talent.” |
154 |
Die drie se ouers was ook in bands. “Maar hul musiek … Alles Kraut-stuff.” (Krautrock: German bands of the early '70s that expanded the sonic possibilities of art and progressive rock. Instead of following in the direction of their British and American counterparts, who were moving toward jazz and classical-based compositions and concept albums, the German bands became more mechanical and electronic.) |
155 |
Etienne noem Bob Dylan of Leonard Cohen. Of Tom Waits. Reaksie van Frederick: “Pretensieuse hetero kak.” (verwaande, grootdoenerige, anders as die gewone stront of strooi) |
157 |
Hulle band: “die kwasidrieling” (kamma-drieling). Die hoofinvloed van hul musiek is oombliklik duidelik: “Einstürzende Neubauten” (’n bekende Duitse industrial band, in 1980 in Wes-Berlyn gestig) |
158 |
Die naam van hulle band: Stunde Null (Hour Zero, verwys in Duitsland na middernag op 8 Mei 1945, die einde van die Tweede Wêreldoorlog en die begin van Duitsland. Duitsland was destyds feitlik totaal verwoes; ongeveer 80% van die infrastruktuur moes herstel word.) |
Hoofstuk 21
|
’n Maand is verby … |
160
|
Patrick is Etienne se enigste kontak in Londen, en sy enigste skakel met sy ma. Hy ken nie Axel se van nie. |
161 |
Goethe (Johann Wolfgang von Goethe (1749−1832), beroemde Duitse skrywer van romans, gedigte en dramas (o.a. Faust); ook ’n literêre kritikus wat onder andere verhandelings oor plantkunde en anatomie geskryf het.) |
162 |
“Die hoë punt vir sy seminaarprogram kon hom nie deursien (laat slaag) nie. Dié was in dagboekvorm – ’n weerklank van Irmgard se produksie-joernaal.” … ’n chronologie van sy soektog … |
163 |
Etienne wou Axel in Berlyn gaan soek. Hy kon met die studente-uitruilprogram Oos-Berlyn toe gaan, na Oos-Duitsland se enigste filmskool. |
164 |
Etienne het geskenke in Wes-Berlyn gekoop. Frau Dreschler het die bottel Franse chablis gedrink. Sy luister na Oos-Duitse musiek; haar dans, “Haar ossillasies (ossilasus: gereelde wisseling van posisie) tussen die Berliner Zimmer en die erker (uitgeboude venster, komvenster; Engels: bow window) is nie te skei van die swenkende melodieë nie.” |
165 |
Lenie Riefenstahl, Hitler se lieflingfilmpropagandis (Riefenstahl (1902−2003) was ’n beroemde Duitse rolprentregisseur en aktrise. Sy was ’n pionier van, onder andere, Nazi-films. Haar film- en fotografiese tegnieke is deur baie filmmakers nagevolg.) |
Hoofstuk 22
166 |
Etienne wonder: “Bespied Frau Dreschler hom vanuit die erker (’n uitgeboude venster)?” |
167 |
Etienne gaan sit in die Zeiss-Grossplanetarium. “Die vertellerstem prewel salwende kosmiese waarhede in ’n ewigheidstoon. Etienne hoor ’n grysgesigburokraat daaragter.” |
168 |
“In die lig van die sintetiese Oos-Duitse sterre (teen die planetarium se dak) mis hy ineens vir Axel tot in sy murg. Al was hulle maar ’n paar maande bymekaar, het Axel sy beenplate tektonies laat verskuif. (so erg verskuif soos rotsplate tydens ’n aardbewing) |
170 |
Alles wat hulle in die Staatliche Film-archiv het. Die vrou wat vir hom verduidelik (onderaan bl 170): “Waarna jý soek, daardie hartverskeurende rommelfilms uit die 1940’s, sal jy hier vind.” |
Hoofstuk 23
173 |
Etienne is nou twee maande in Oos-Berlyn. |
174 |
Hy gaan saam met Nils na ’n uitstalling van kunsstudente se werk by Humboldt-universiteit, onder andere ’n minotourusskelet (die lyf van ’n man en die kop van ’n bees) |
175 |
Mthu word opgelei in “teenintelligensie en rewolusionêre strategie … Die bevryding in Suid-Afrika kom, maar ons het hande nodig. En koppe.” Hy nooi Etienne uit om aan te sluit. |
176 |
Die kasset wat Mthu vir Etienne gegee het. |
177 |
Etienne vertel vir Nils van Axel. Nils se reaksie: “Miskien moet jy nie vir my so baie vertel nie. Onthou waar jy is.” |
179 |
Etienne blaai deur die telefoongids. “Anton Bösel. Die naam van die kamera-man....” Daar is net sewe Bösels in die gids. “Hy skeur die bladsy met die Bösels uit (netjies sodat daar nie papierreste oorbly nie), frommel dit, steek dit in sy sak.” Hy gaan hulle in Oos-Berlyn opsoek. |
181 |
Hy kry Bösel se niggie se adres. |
182 |
Die volgende middag stap Etienne weer na die planetarium. Die nota met die drieling se adres en telefoonnommer was in sy broeksak. (Die broek was daarna deur die wasmasjien van Frau Dreschler.) |
Hoofstuk 24
|
Sy tweede besoek aan Wes-Berlyn. |
185–186 |
Die drie ander orkeslede berig oor wat hulle kon uitvind oor Axel – niks. Etienne, Christof en Frederick neem by hul instrumente plaas, Matthias voor die mikrofoon. |
187–190 |
Etienne kyk ’n film uit 1946 by die Filmarchiv, Die Mörder sind unter uns. Frau Fuchs betrap hom waar hy in ’n ander kamer rondkyk. |
190 |
Hy is steeds op soek na Berliner Chronik se verlore spoel. Hy besoek Frau Bösel se niggie. |
191 |
Hy kry Anton Bösel se adres. |
Hoofstuk 25
193 |
Nils is in sy kamer; sy kamerdeur is toe. |
195 |
Hy en Nils op plastiekswaanbootjies op die meer. |
197 |
Frau Dreschler spioeneer steeds op hom. Nils waarsku hom: “Sy’s nie net bemoeisiek nie … Sy lig iemand in.” |
Hoofstuk 26
202 |
Etienne by die planetarium |
204 |
Hy besoek Herr Bösel, Ariel Schnur se vermeende kameraman. |
205 |
Herr Bösel: “Ja, ja, ek weet alles, ek weet waarna jy soek!” Hy laat val ’n koppie; dit spat aan stukke. |
Hoofstuk 27
211 |
van fasade na fasade (die voorkant [soms ’n gewel] van ’n gebou met die hoofingang) |
212 |
Onder: monochrome loodwaas (skakerings van dieselfde liggrys kleur) |
214 |
komateuse (bewustelose) boomstamme |
215 |
Die direkteur ossilleer (swaai ritmies heen en weer, soos ’n pendulum) in sy swaaistoel. |
Hoofsuk 28
219 |
spoele met die DEFA-simbool op (DEFA: Deutsche Film Aktiengesellschaft) |
220 |
Entartete Kunst (Dritte Reich) (Degenerate (Eng.); Ontaarde, gedegenereerde kuns (Derde Ryk); moderne kuns wat in Nazi-Duitsland verbied is) |
221 |
Die blaremat is pneumaties (asof dit met lug gevul is) onder sy voete. |
222 |
Räuchermännchen (klein, houtfiguurtjies wat wierook uitblaas; gewild in Kerstyd) |
223 |
In die erker (In die uitgeboude venster) is Frau Drechsler ... |
Hoofstuk 29
225 |
Etienne vlug na die drie Wes-Duitse mans, sy mede-band-lede: Christof, Frederick en Matthias. |
226 |
Sy tromstel het aangekom. |
227 |
Eers die vierde dag gee Frederick vir hom die briewe van sy ma wat saam met die tromme gekom het. Frederick se verskoning: “in die shit storm die afgelope dae het ek daarvan vergeet.” |
229 |
“Dae lank staan Etienne nie uit die bed op nie. Hy wens sy vriende wil hom uitlos, maar hulle kom loer om die beurt in. Soos drie engele wat die water kom roer …” |
230 |
“Hulle stap al vier na die Oranienstrasse-studio. Etienne sleep sy voete soos ’n nukkerige kind.” Hulle nuwe song is “Sonnenfinsternis”. (“Sonsverduistering”) |
Hoofstuk 30
232 |
Kersfees 1987. |
234 |
Oor verskillende “bands”. Hulle skryf ook songs. Al vier saam. … Onder: “Die musiek kom; songs spetter uit soos geiserwater. Hulle sit ure lank voor hul instrumente in die Oranienstrasse-fabriek, asem wasem deur hul serpe uit.” |
236 |
Hulle band, Stunde Null, begin gereeld optree. |
237 |
Beskrywing van hoe hulle lyk. Hulle is een van die gewildste bands in Kreuzberg. “Hulle grootste gig tot op hede, amper duisend mense.” Etienne se visioen as hulle speel. |
238 |
Die volgende oggend is daar weer twee briewe (van sy ma). Patrick het dit aangestuur uit Bonnington Square. Die handskrif is sy ma s’n. Al wat die eerste koevert bevat, is ’n vel waarop sy ’n gedig uitgeskryf het ...” Sy ma se gedig oor William Blake. Onder: Etienne se reaksie op haar gedig. |
Hoofstuk 31
241 |
Die blonde kelner het skynbaar nuus oor Axel. |
242 |
Hy stap saam met Etienne na ’n ou oorlogsbunker onder ’n woonstelgebou. |
243−244 |
’n Pil op Etienne se tong. Hy sien Axel oral om hom. |
Hoofstuk 32
247–248 |
Hy is al ses maande weg uit Londen. |
249 |
“Hy weet onmiddellik: dit is Berliner Chronik. Die tweede spoel.” |
250 |
“Frederick, Matthias en Christof het binne ’n paar dae 1000 mark bymekaargekry. Etienne wou dit nie neem nie, maar hulle het aangedring.” |
251 |
“Ek weet niks van daardie klein fokker nie. ’n Jaar of so terug was hy een keer hier …” Etienne gee vir hom die geld en ’n nota met die telefoonnommer. Etienne neem die spoel. |
Hoofstuk 33
256 |
Stunde Null het ’n grys Volkswagen-kombi. Hulle ry deur die Kontrollpunkt Dreilinden; grens tussen Oos- en Wes-Duitsland. |
Hoofstuk 34
267 |
Bo: “Hy (Etienne) is nie net hier om tromme te speel nie. Nie net ’n vriend nie. Hy is die ontbrekende legkaartstuk.” |
268 |
In Hannover. Hulle hou voor ’n donker pakhuis stil. |
269 |
“Matthias en Christof gluip (kyk uit die hoek van hul oë of deur halfgeslote wimpers) na die ander twee mense.” |
272 |
Axel oor sy ervarings in die tronk. Bendes Neo-Nazi’s wat hom “met gloeiende ysters gemerk het”. (Die tatoes op sy liggaam: “Fieber” (Koors), “Junge” (Seun), Sehnsucht” (Verlange; Begeerte.) |
273 |
“Etienne wil iets byskryf. Wil Axel bekrap tot die penseel deur die vel breek, in ’n aar glip, en sy bloed met die wêreld se alfabette besmet.” |
Hoofstuk 35
275 |
Hulle is in Bremen. |
276 |
Hulle optrede: “Frederick verskyn uit die mis agter die sintetiseerder: ’n kwaalnoot groei, word ’n sirene uit die hel.” |
III
LABORATORIUM
(Elders, April–Oktober 1990)
Hoofstuk 36
281 |
Etienne, sy ma en Axel in die vliegtuig na Durban. |
282 |
Etienne onthou Frans Vermeulen as fors en rossig (rooierig) |
284 |
“Of die plekke self verander het, en of dit die siekte was wat so aan haar gedagtes vreet, niks het gelyk soos dit moes nie. Bakens het verdwyn. Geure het nie by die landskap gepas nie. Asof om te vergoed, het reuke uit Etienne se skooldae onverhoeds in sy neus opgeslaan: sloom (vervelige, wat stadig verbygaan) middae wat na gras en toebroodjies en tienersweet ruik.” |
286 |
Sy ma het haar hande verbrand. |
Hoofstuk 37
289 |
Inkungu, waar sy ma “haar laerskooljare deurgebring het” … “hierdie idilliese plek … Haar beskrywings was ruig.” |
290 |
Sy ma se spreekbuis was Frans Vermeulen, “die stompe (ongevoelige, bot) man”. Hulle ry deur die staatsplantasie; ’n deel word die Inkungu-bos genoem. |
291 |
Oor “Stunde Null”: “Toe hulle wegry, het hy die stel in die kombi gelos, dit laat gaan. Soos ’n familietjie vlugtelinge, daardie tromme: hulle het dit van Pretoria tot in Londen gemaak, tot in Berlyn en Hannover en Bremen, en eindelike tot by grou noordelike seë.” |
292 |
“Etienne is nie meer in die uitgesoekte geselskap van die rotte wat eens in die Ooste én die Weste kon bly nie, wat heen en weer deur die spook-stasies se ou kloake (rioolopeninge) kon glip nie. Alles en almal vloei nou vryelik; op geheime grensoorsteking kan Etienne nie meer aanspraak maak nie ...” |
293 |
Onder: Nadat Etienne dennenaalde met sy voet wegvee: “Vier vertrekke is voor hom afgeteken, asof op papier. Dis waarvandaan hý ook kom, hierdie stuk beton. Hierdie onsigbare huis.” |
294 |
Die staatsbosbounavorsingslaboratorium. Hulle moet daar oornag; dit reën steeds. |
296–297 |
Etienne “het Nils eenmaal op ’n afstand gesien, ’n paar maande nadat die grensposte oopgemaak is. … Nils was aan die ander kant van die wye straat ...” Etienne wou vir hom gaan sê dat hy hom vergewe het vir sy verraad. |
297 |
Etienne sit vorentoe. Hy is reg om te begin praat. Hy maak sy mond oop. |
Hoofstuk 38
298 |
Axel se rol in Londen. |
300 |
Die soektog in Berlyn. |
301 |
Etienne oor sy ma: “Als is reg. Sy slaap. Maar ek dink daar gaan al minder van haar oorbly in die dae wat kom.” |
304 |
Die rol wat Volker in sy lewe gespeel het. Kort voor Kersfees 1986 het Axel uit Londen in Berlyn aangekom. |
306 |
Toe hy Londen toe is, het sy ma vir hom Irmgard se dagboek saamgegee. Etienne vra: “Is daar inderdaad drie (spoele)? Is die film ooit voltooi?” |
308 |
Die rede waarom Alex vir hom kwaad was. |
309 |
Etienne vra: “So, sê my nou maar reguit: ís daar ’n derde spoel? Indien wel, waar is dit?” |
Hoofstuk 39
312 |
Etienne en Axel terug in Berlyn. |
313 |
Etienne maak musiek, met ’n sintetiseerder. Onder: “Swartys” noem hy sy eerste elektroniese komposisie. |
314 |
Dis drie maande sedert hulle uit Suid-Afrika teruggekeer het. Hulle eet groente wat hulle self geplant het. |
315–316 |
Axel raak vinnig uitasem. Dubbele longontsteking. |
317 |
Die volgende maand. |
319 |
Axel se woorde: “Dit was die beste somer. Daar was niks meer waarvoor ek kon vra nie.” Hy begin hoes; dit neem ’n lang ruk voordat hy ophou. |
Hoofstuk 40
320 |
Etienne gaan haal ’n pakkie by die poskantoor vir Axel: die sender is Volker. Axel: “Dis my ma se goed.” Hy het vir Volker laat weet “dat die tyd naderkom”. |
320–321 |
Etienne gaan spit in die tuin. Spit alles uit. |
325 |
Axel verduidelik die familie; die grootword van Mariel. |
326 |
Die graffiti teen die muur van hulle woonstelblok is met swart verf doodgeverf. “In klein helderwit letters staan daar net ‘Leuchtkäfer’. Vuurvlieg. As mens terugtree en opkyk, sien jy hoe die kolletjie daarbo skyn. Dis gloeiverf. ’n Naaldprik van fosfor in die Berlynse skemer.” |
Hoofstuk 41
|
Etienne in Buenos Aires. |
331 |
Axel se finale versoek was vir ’n Kersboom. “Ons moet een kry vanjaar, ’n mooie. Om met liggies te behang, hier in die woonstel.” |
332 |
Etienne is net vir twee nagte in Buenos Aires. Tyd is min. Hy wil so vinnig moontlik terug Berlyn toe. |
333 |
Hy vra die derde spoel, ter wille van haar kleinseun, Axel. |
334 |
Tikmasjientjie. Halfgetikte brief. Datum 18 Desember 1989. |
336 |
Die laaste brief, een paragraaf, gerig aan Norna. Oor die laaste spoel. |
Hoofstuk 42
338 |
Toe Etienne vanaf Irmgard na sy hotel terugstap, dink hy aan Axel se kuns. Aan die ontsag wat dit in hul Londen-dae by hom ingeboesem het. Hy ont-hou die middae wat hy saam met Axel se akoliete (aanhangers, volgelinge) in die Bermondsey Street-agterplaas rondgesit het ... |
340 |
Etienne se droom die nag. |
340–341 |
Etienne stap deur die Recoleta-begraafplaas, koop ’n gebraaide hoender by ’n songebrande, gekreukelde vrou en begin dit eet. |