In de ban van de Afrikaanse roman

  • 1

"Bomvolle zaal bij de officiële opening van de Week van de Afrikaanse roman in Openbare Bibliotheek in Amsterdam! Welke Afrikaanse roman is jouw topper?" (Foto en byskrif: Irma Joubert, Facebook)

Nederland is in de ban van de Afrikaanse roman. Deze week trekt een stoet van Zuid-Afrikaanse romanschrijvers door de Lage Landen. Het is de week van de Afrikaanse roman waarbij de verscheidenheid en schoonheid van de Afrikaanse literatuur onder de aandacht wordt gebracht.

De aftrap van deze indrukwekkende week was afgelopen vrijdag in de Openbare Bibliotheek Amsterdam. De romanschrijvers Etienne van Heerden, Irma Joubert, Sonja Loots, Kirby van der Merwe en Marita van der Vyver lieten zich interviewen door Jeroen van Kan over de Afrikaanse roman en de invloed van het Afrikaans op de Zuid-Afrikaanse literatuur.

Daarnaast gaf Ingrid Glorie een inleiding over de Afrikaanse roman en presenteerde Bart de Graaff zijn bundel met verhalen uit Zuid-Afrika: Nederlands als poort van Zuid-Afrika. Wat de verhalen in deze bundel verbindt, is dat ze allemaal in het Afrikaans zijn opgeschreven of verteld.

De Afrikaanse roman
Ingrid Glorie coördineert deze Week van de Afrikaanse roman. Zij verzorgde in de Amsterdamse bibliotheek een algemene inleiding over de ontwikkeling van de Afrikaanse roman. Eugène Marais’ gedicht Winternag uit 1905 is het eerste gedicht in het Afrikaans en staat aan het begin van een literatuur die nog niet zo oud is.

Ingrid Glorie

Volgens Ingrid Glorie heeft de Afrikaanse roman gedurende de hele twintigste eeuw en vooral tijdens de apartheidsjaren geholpen om het Afrikaner-nationalistische discours te verruimen en de overgang naar een nieuw, democratisch Zuid-Afrika voor te bereiden. De literatuur van de jaren ’70 en ’80 is sterk geëngageerd.

Na de politieke omwenteling van de jaren ’90 verschuift de aandacht ook naar andere onderwerpen. Het accent in de onderwerpkeuze blijft echter voornamelijk op Zuid-Afrikaans grondgebied. De liefhebber van Afrika kan met een beetje taalgevoel zijn blikveld enorm verruimen. Via printing on demand zijn heel veel Afrikaanse romans beschikbaar voor de Nederlander.

Daarnaast is via internet ook steeds meer Afrikaanse literatuur te raadplegen. Aan het eind van haar presentatie demonstreerde Ingrid Glorie de verzameling Afrikaanse teksten die op dbnl.org te zien is. De speciale sectie met teksten in en over het Afrikaans is sinds vrijdag online en wereldwijd te raadplegen via http://dbnl.org/letterkunde/zuidafrika/.

Schrijversinterviews
In aansluiting op de inleiding van Ingrid Glorie, interviewde Jeroen van Kan alle auteurs afzonderlijk met aan het slot een plenaire discussie met de vijf Afrikaanse romanschrijvers en een speciale gast: een afgevaardigde van de Zuid-Afrikaanse ambassade. Het gesprek werd in het Afrikaans gevoerd, waarbij Jeroen van Kan de vragen in het Nederlands stelde.

Jeroen van Kan mocht met de auteurs gelijk twee nieuwe boeken presenteren, waaronder Etienne van Heerdens vertaalde roman Klimtol en Bart de Graaffs boek Nederlands als poort naar Afrika. De andere schrijvers vertelden voornamelijk over hun laatste werk en de rol van het Afrikaans bij de totstandkoming van hun literaire werk.

Zo vindt Marita van der Vyver dat de Afrikaanse roman in het Afrikaans geschreven moet zijn. Het Afrikaans vormt de sleutel naar het verhaal. "In het Engels wordt een boek niet zoals in het Afrikaans. Als ik een Afrikaans boek lees, denk ik dat dit verhaal nooit zo geworden zou zijn in een andere taal."

His Story
Irma Joubert vertelt vooral over de indruk die de verhalen op haar maken. Dat staat een beetje los van het Afrikaans. "Ik wil de geschiedenis vertellen," zegt ze tegen Jeroen van Kan. "Ik ben eigenlijk een geschiedenisdocente die graag de historie vertelt van Zuid-Afrika." Het draait in haar verhalen niet zozeer over de geschiedenis als wel over de mensen in het verhaal. "Het is echt his story wat ik schrijf, het verhaal van de mensen uit het verleden."

Etienne van Heerden vertelt over de Klimtol en de rol van de jojo in zijn leven. Speciaal voor deze gelegenheid heeft hij de jojo meegenomen die hij in 1964 als 11-jarige jongen kreeg op school. Groot op de zijkanten staat "Coca Cola". De jojo was voor Etienne een bevrijding. Het inspireerde hem voor zijn roman die nu ook in het Nederlands verkrijgbaar is.

Moedwillig verzwegen
Sonja Loots schreef de roman Sirkusboere. Hierin verhaalt ze over de Zuid-Afrikaanse theatervoorstelling bij de wereldtentoonstelling in de Amerikaanse stad Saint Louis, vlak na de Tweede Anglo-Boerenoorlog in 1904. Sonja Loots hoorde het onbekende verhaal en wilde dit aan de buitenwereld vertellen. Het is een tragikomisch verhaal geworden, gebaseerd op de werkelijkheid.

Volgens Sonja Loots is het verhaal moedwillig verzwegen en stuitte ze er bij toeval op. Het leverde een prachtige roman op. "Dit verhaal is helaas waar. Ik loop in het levensspoor van mensen die ik niet zelf had kunnen verzinnen."

Van der Merwe
Ook Kirby van der Merwe schrijft in het Afrikaans. Hij is als bruine Afrikaanse schrijver opgegroeid in het Afrikaans, de taal van de overheerser. Na de afschaffing van de apartheid is hij in het Afrikaans gaan schrijven. Hij vertelt over zijn debuutroman Klapperhaar slaap nie stil nie. In dit boek probeert hij de klank van klapperhaar (kokosvezel) te vatten.

In zijn romans strooit hij met oude woorden en plaatst ze in een nieuwe context. Hij beseft dat hij als bruine Afrikaan een ander verhaal vertelt dan de blanken. In zijn nieuwe roman Donkerwater probeert hij het verhaal over de grensoorlog vanaf de andere kant te vertellen.

Uitlandig
Marita van der Vyver woont al vijftien jaar niet meer in Zuid-Afrika. Ze verblijft al die jaren in Frankrijk. Volgens haar zorgt de afstand voor een andere kijk op Zuid-Afrika. Wel is het Afrikaans onontbeerlijk voor haar verhalen. "Ik kan niet in het Engels schrijven. Ik schrijf vanuit mijn maag, mijn diepste binnenste en dat kan alleen in het Afrikaans."

Dat ze thuis de enige representant van het Afrikaans is, helpt haar om goed te kunnen schrijven. "Ik word nergens door afgeleid." Wel is het belangrijk dat haar kinderen in elk geval Afrikaans kunnen verstaan. "Laatst draaide ik het prachtige nummer Hillbrow. Eén van de mooiste songs in het Afrikaans. Het maakte grote indruk op mij dat mijn dochter de tekst kon verstaan."

Jeroen van Kan (interviewer), Lindsay Louis (afgezand van Zuid-Afrikaanse ambassade), Marita van der Vyver, Kirby van der Merwe, Sonja Loots, Irma Joubert en Etienne van Heerden

Onbekende verhalen
Samen met vertaalster Riet de Jong-Goossens is Bart de Graaff in Zuid-Afrika op zoek gegaan naar onbekende verhalen. Er zijn veel verborgen verhalen in Zuid-Afrika. Bart de Graaff is bij allerlei bevolkingsgroepen in Zuid-Afrika langsgeweest om verhalen op te tekenen. Verhalen in standaard Afrikaans maar ook in niet-standaard Afrikaans.

De verhalen zijn zoveel mogelijk geschreven door mensen uit de verschillende gemeenschappen zelf. Als dat niet mogelijk was, riepen De Jong-Goossens en De Graaff de hulp van deskundige buitenstaanders in – waaronder Riana Scheepers die een verhaal schreef over haar jeugd in Zoeloeland.

De verhalen staan in het boek Nederlands als poort naar Afrika. Bart de Graaff presenteert het eerste exemplaar bij deze bijeenkomst. Nederlandse lezers zullen ontdekken dat de verhalen in het Afrikaans heel goed te lezen zijn. "Ik hoop dat Nederlanders zullen ontdekken dat Zuid-Afrika niet alleen mooi is om te zien," zegt De Graaff. "Zuid-Afrika is ook een land om naar te luisteren."

Positie van het Afrikaans
Bij het slotgesprek op deze openingsavond van de Week van de Afrikaanse roman sluit meneer Lindsay Louis aan. Hij is afgevaardigde van de Zuid-Afrikaanse ambassade. Alle vijf auteurs nemen deel aan dit gesprek. Ze spreken al snel over de rol van het Afrikaans in de samenleving. De taal is verschoven naar het informele en niet meer de taal van de rechtbank, de universiteit en de politiek.

Deze verschuiving van positie zorgt voor bedreigingen maar geeft ook kansen. Etienne van Heerden pleit ervoor dat ook andere minderheidstalen als het Xhosa de ruimte krijgen in het officiële discours van politiek, rechtspraak en onderwijs.

Dicht bij elkaar
Nederlands en Afrikaans liggen dicht bij elkaar vindt de afgezand van de Zuid-Afrikaanse ambassade. Voor hem heeft het Afrikaans niet de waarde die het voor de Afrikaanse auteurs heeft, maar sinds hij in Nederland is, voelt hij zich een beetje thuis. "Ik kan de krant lezen en televisie kijken. Ook kost het mij weinig moeite om mij verstaanbaar te maken bij officiële gelegenheden als deze."

Meer lezen
De hele week toert de groep schrijvers door Nederland. Kijk voor meer informatie en het programma op: www.weekvandeafrikaanseroman.nl.

Bekijk ook de speciale Facebook -groep om op de hoogte te blijven [link: https://www.facebook.com/pages/Week-van-de-Afrikaanse-roman/1403128189966781 ]

Luister ook naar het interview dat Etienne van Heerden gaf op radio1 [link: http://www.radio1.nl/item/216805-Etienne van Heerden, de week van de Afrikaanse roman.html]

Foto's geneem deur Hendrik-Jan de Wit, tensy anders vermeld.

Lees Ingrid Glorie se openingslesing by die geleentheid.  

  • 1

Kommentaar

  • Bart de Graaff

    Bart de Graaff sou verkies dat die Onbekende verhalen-paragraaf soos volg moes lees. Die redaksie van LitNet plaas hieronder sy weergawe van wat gesê is:

    Bart de Graaff en Riet de Jong-Goossens zijn in Zuid-Afrika op zoek gegaan naar onbekende verhalen. Nuwe ou stories die vroeger niet of nauwelijks bekend waren. Verhalen die nu schreeuwen om gehoord te worden. Zo staan in het boek Nederlands als poort naar Afrika verhalen
    van de Bosluisbasters in het Richtersveld, de Namas, de Boesmans en
    van mensen op de Kaapse Vlakte enz. Verhalen in standaard Afrikaans maar
    ook in niet-standaard Afrikaans. De verhalen zijn zoveel mogelijk
    geschreven door mensen uit de verschillende gemeenschappen zelf. Als
    dat niet mogelijk was, lieten De Jong-Goossens en De Graaff de hulp
    van "deskundige buitenstaanders" in – waaronder Riana Scheepers die
    een verhaal schreef over haar jeugd in Zoeloeland. Bijzonder aan het
    boek is dat de oorspronkelijke Afrikaanse teksten vergezeld gaan van
    de Nederlandse vertaling. Zo kan de lezer zien dat het Afrikaans voor
    een Nederlandstalige met ook maar een beetje taalgevoel redelijk goed
    te begrijpen is. "We hopen zo dat Nederlanders zullen ontdekken dat
    Zuid-Afrika niet alleen mooi is om te zien, zei De Graaff. "Zuid-Afrika
    is ook een land om naar te luisteren."

  • Reageer

    Jou e-posadres sal nie gepubliseer word nie. Kommentaar is onderhewig aan moderering.


     

    Top