Said El Haji: Sta op en leef, vader

  • 0

Titel: Sta op en leef, vader
Skrywer: Said El Haji
Uitgewer: Jurgen Maas
ISBN: 978 94 91921 00 1
Prys: € 14,95
Pagina’s: 160

 

In zijn essaybundel Sta op en leef, vader toont Said El Haji zich van zijn intieme kant. Volgens de schrijver is intimiteit de basis voor een betere wereld. Aan het eind van de bundel vertelt hij waarom hij de bundel geschreven heeft. Namelijk, voor zijn overleden vader. Hij wil hem laten zien dat tederheid niet alleen nodig is voor nageslacht:

‘Ik wil hem laten zien dat intimiteit niet slechts een middel is om kinderen te krijgen, maar ook de basis is van een betere wereld, waarin tederheid niet geldt als een zwakte die moet worden onderdrukt maar als een kracht die moet worden gecultiveerd.’ (156)

Said El Haji slaagt daar zeker in. De essays vormen een zoektocht naar zijn overleden vader. Hij is bereid opnieuw naar de man te kijken. Eerder zag hij zijn vader als een autoritaire en meedogenloze man, die hem vooral dwarszat. De vriend van zijn oudere broer Mourad, Hafid Doukhataby, inspireert hem anders naar zijn vader te kijken.

Zeker, Hafid vond Saids vader ook bazig en autoritair, maar maakte hem ook mee in het ziekenhuis. Daar zag hij een andere man:

'Daar lag hij, heel kwetsbaar. [...] Ik heb altijd wel respect en ontzag voor hem gehad, maar nu voelde ik liefde. Ik moest huilen toen ik zijn kamer verliet.' (7)

Said El Haji heeft dat niet zo ervaren. In zijn debuutroman De dagen van Sjaitan uit 2000 rekende hij met zijn vader af. Kun je iemand weer tot leven wekken als je hem literair hebt vermoord? Dat vraagt Said El Haji zich af in het eerste essay.

Een goede vraag, die ik mij zeker ook afvroeg bij het lezen van zijn essaybundel. Het antwoord openbaart zich snel. Said El Haji kijkt in Sta op en leef, vader kritisch naar zichzelf. Deze openhartige houding helpt hem om een andere vader te laten zien aan de lezer.

Familie

Said El Haji gaat nog een stap verder. Hij kijkt niet alleen naar zijn vader, maar betrekt ook zijn vier broers en zus in de essays. Het helpt mee om een goed beeld te schetsen van een Marokkaans immigrantengezin waarbij ieder zijn eigen weg kiest en vindt.

Het zijn de verhalen waarin hij op zijn kwetsbaarst is die het meest aangrijpen. Bijvoorbeeld als hij vertelt over de hallucinogene paddenstoelen die hij inneemt en die hem paranoïde maken. 'Overal waar ik keek zag ik mijn vader.' Het brengt hem bij zijn broer Farid die zes psychoses krijgt. Een zevende komt er niet, volgens zijn broer:

‘Hoe hij dat weet? Jaren geleden kreeg hij een droom, een onvergetelijke droom. In die droom schenkt vader zaliger hem zes armbanden, vlak voordat ze samen een paradijselijke tuin in lopen.’ (40)

Said neemt de lezer nog verder mee, langs de andere gezinsleden. Naast Farid die tegenwoordig gemeenteraadslid is in Rotterdam, komen Fouad, Mourad, Mohammed en zijn zus Nouria langs. Ieder vindt op zijn of haar eigen manier een vorm om zijn roots te verwerken in het verdere leven. Daarmee geeft Said El Haji een aangrijpend beeld van hoe deze mensen hun weg vinden.

Porno als bevrijding

Gelukkig is het niet alleen de ernst die het boek aantrekkelijk maakt om te lezen, maar ook de humor. Echt genieten is de opmerking die Said maakt in het hoofdstuk getiteld 'Geil, monsterlijk kind': 'Alle mannen kijken porno en dat is maar goed ook.' Porno als bevrijding voor de vrouw:

‘De vrijheid van de mens ligt dus besloten in de erkenning bij dat hij menselijk is. Het komt erop aan zijn lusten niet te onderdrukken maar zo goed mogelijk te kanaliseren. Kortom, porno kijken. Wat is porno anders dan geweldloze plundering?’ (71)

Kwetsbaar en intiem

Het zijn aangename verpozingen tussen de persoonlijke verhalen van zijn familie. De kwetsbaarheid openbaart zich tegen het einde meer en meer. Hij vindt zelfs de kwetsbaarheid en intimiteit terug bij zijn ouders. De herinnering aan zijn vader en moeder die met weinig kleren aan de badkamer uitkomen. 'Het is het enige bewijs van intimiteit dat ik van mijn ouders heb.'

Wat Said El Haji vertelt over zijn jongste broer Mohammed laat zien dat hun vader milder is geworden aan het eind van zijn leven:

‘Geen dicterende, toornige patriarch, maar een rechtvaardige man die zijn kwetsbaarheden toonde in plaats van ze te verbergen achter een façade van mannelijke dominantie.’ (140)

Het kost moeite om zijn vader naast de dominante en autoritaire man ook als degene te zien zoals de vriend van zijn broer hem ziet. Dat kan alleen door zelf kwetsbaarheid te tonen. En dat doet Said El Haji sterker dan ooit. Het levert een prachtige essaybundel op. Niet zozeer een rehabilitatie voor zijn vader maar meer een aanvulling op het leven van de bijzondere man die zijn vader is geweest.

Het lukt Said El Haji om zijn vader weer tot leven te wekken en een andere stem te geven dan in zijn autobiografische debuutroman De dagen van Sjaitan. Een dappere daad waar hij erg trots op mag zijn. Want je eigen mening over zo'n man opnieuw tegen het licht houden, maakt je bij voorbaat kwetsbaar. Het levert een prachtig boek op, heb ik mogen ervaren.

Deze bundel met sprankelende essays vormt een waardig contrast met zijn veertien jaar geleden verschenen debuut. De aarzelende schrijver van toen heeft zich ontwikkeld tot een schrijver van formaat.

 


 

Teken in op LitNet se gratis weeklikse nuusbrief. | Sign up for LitNet’s free weekly newsletter.

  • 0

Reageer

Jou e-posadres sal nie gepubliseer word nie. Kommentaar is onderhewig aan moderering.


 

Top