Mijn 5 boeken van 2011

  • 0

Een jaar laat zich niet makkelijk omschrijven in boeken. Het afgelopen jaar verschenen er meer boeken dan ooit. Tegelijkertijd gaat het slecht met de boekenbranche en uitgeverijen. Nederland vormt hierin geen uitzondering. Het is een wereldwijde trend. De boekhandel kampt met dalende boekverkoop en de uitgeverijen worstelen met hun fondsen. Er worden minder boeken verkocht en gelezen.

Veranderende leeshouding
Dit heeft niet zozeer te maken met de mondiale crisis, als wel met de veranderende leeshouding van het publiek. Mensen lezen niet meer zoveel boeken. De digitale wereld van het internet met smartphone en tablet is beter bereikbaar dan ooit. Hierdoor verschuift de behoefte van de lezer. De uitgeverijen en boekwinkels kunnen maar moeilijk inspelen op deze verandering in de markt. Dat viel mij ook op bij het bezoek aan Manuscripta, de opening van het boekenseizoen in september. Uitgeverijen gaan maar mondjesmaat in op de verandering in de markt.

Boeken top-5
Ondanks die sombere geluiden verschenen er prachtige boeken het afgelopen jaar. Ik heb hier een persoonlijke top 5 samengesteld rond verschillende onderwerpen:

  1. Tonio van AF Th van der Heijden.

    Een boek dat je niet snel vergeet. Voor mij was het een indrukwekkende ode aan Van der Heijdens overleden zoon Tonio. Tonio verongelukte op eerste pinksterdag 2010 op de leeftijd van 21 jaar. Sommige critici scharen het onder de sentimentele boeken. Daar ben ik het absoluut mee oneens.

    Shortlist

    Tragisch genoeg haalde het boek geen plek op de shortlist van de Ako-literatuurprijs. Gelukkig weten onze oosterburen de reqieumroman wel op waarde in te schatten. "Tonio gehört zum Stärksten, Mächtigsten, was der menschliche Geist gegen sein Gegenteil, den Tod, das Nichts, aufbieten kann", schreef Richard Kämmerlings in Welt en de Berliner Morgenpost.
    Lees mijn bespreking "Het verhaal zonder einde" op LitNet.

    Tonio maakt wel nog kans op zowel de Libris Literatuurlijst als de Gouden Boekenuil: het boek staat op de longlisten van beide prestigieuze prijzen.

  2. Geschiedenis Indische-Nederlandse pers compleet

    Gerard Termorshuizen is als gastonderzoeker verbonden aan het Koninklijk Instituut voor Taal-, Land- en Volkenkunde (KITLV). In 2011 verscheen het tweede en laatste deel van zijn Indisch-Nederlandse persgeschiedenis onder de titel Relationisten en reactionairen. Termorshuizen behandelt hierin de periode 1905 – 942. Een ontzettend boeiende periode zo blijkt uit ddeze ruim 1100 pagina’s tellende geschiedenis. Hiermee is het deel dat 37 jaar beslaat zelfs forser dan het deel Journalisten en heethoofden uit 2001. Hierin beschrijft Termorshuizen de Indisch-Nederlandse pers van 1744-1905.

    Huzarenstukjes

    Relationisten en reactionairen is een deel geworden waarin de biografieën van de verschillende hoofdredacteuren werkelijk huzarenstukjes zijn. Zo beschrijft Termorshuizen in ’Biografische schetsen’ de levens van grote namen als Karel Wybrands en Karel Zaalberg.

    Dat neemt niet weg dat het uitgebreide verhaal over de vele kranten die Nederlands-Indië telde, net zo heerlijk leest.

    Schandaaltjes

    Termorshuizen neemt je mee naar de vele schandaaltjes in de kolonie en de specifieke manier van verslaggeving en verslaglegging in de Indische kranten. Aan de hand van de mensen die voor deze boeiende kranten werkten, beschrijft Termorshuizen de geschiedenis van de Indisch-Nederlandse pers. Zo komen de levens van de hoofdredacteuren aan bod in de verhalen over hun kranten.

    Leven van alledag

    Termorshuizen belicht in zijn geschiedenis een aspect dat zo vaak ondersneeuwt in de grote gebeurtenissen, namelijk het leven van alledag. Een vluchtig medium als de krant leent zich uitstekend voor een geschiedenis die de pers overstijgt. Zeker ook in combinatie met de grote lijn die Termorshuizen gedurende het hele werk trouw vasthoudt.

    De met medewerking van Anneke Scholte verzorgde biografische profielen van de kranten achterin het boek zijn zeer zorgvuldig opgesteld. Ze bieden een schat aan informatie voor de leek en de onderzoeker.

    Zo ver de wereld strekt

    Een boek dat in de boekenkast van elke liefhebber van literatuur, koloniale literatuur en geschiedenis niet mag ontbreken. Realisten en reactionairen laat zich uitstekend samen lezen met Zo ver de wereld strekt, De geschiedenis van Nederland overzee vanaf 1800 van Wim van den Doel. Dit boek reikt verder dan Nederlands-Indië en behandelt ook koloniën als Suriname en Nederlandse Antillen. Zuid-Afrika komt er bekaaid vanaf.

  3. Prisma groot woordenboek Afrikaans – Nederlands

    In Zuid-Afrika bekend als ANNA. Het Nederlandse equivalent het Prisma groot woordenboek Afrikaans en Nederlands is net zo indrukwekkend. Het boek is uitgeven bij uitgeverij Unieboek, Het spectrum en telt 2.228 pagina’s. Het woordenboek voorziet in een leemte. De twee zustertalen liggen zo dicht bij elkaar en verschillen tegelijkertijd sterk. Daarom hebben de samenstellers gekozen voor een ’geamalgameerd woordenboek’. De twee talen worden door elkaar heen gepresenteerd. Nederlands en Afrikaans staan door elkaar.

    Geil jaar

    De verschillen mogen ogenschijnlijk klein zijn, in het gebruik kun je je aardig vergissen. Zoals het woord ’geil’ dat in het Afrikaans ruimer in betekenis is en niet alleen op het Nederlandse zeer sterke geslachtsdrift duidt. In het Afrikaans betekent een ’geil jaar’ dat het een jaar met een goede oogst was. Het Afrikaanse koei verwijst niet alleen naar een koe, maar duidt ook op een ’irriterende vrou’, een wijf of vervelend mens.

    Kombuisgodin

    Die ruime betekenis komt vaker voor. Woorden lijken zo op elkaar, maar ze verschillen sterk in betekenis. Neem het woord kombuis dat in het Afrikaans keuken betekent. In het Nederlands geldt het alleen als scheepskeuken. Het levert leuke aanvullende woorden op als kombuisgodin of vroulike baaskok voor keukenprinses.

    Exotische dierennamen

    De Afrikaanse dierennamen zijn voor Nederlanders heel exotisch. Woorden als pikkewyn voor pinguïn, volstruis voor struisvogel, rooikat voor lynx en kapokkie voor krielkip. Het roept bij veel Nederlanders een glimlach op. Ze noemen het Afrikaans vaak een ’grappig taaltje’ waarmee ze in mijn ogen het Afrikaans denigrerend verwoorden.

    Poëzie

    Ik kan namelijk erg genieten van de ongekende schoonheid van deze taal die poëzie onbedoeld nog poëtischer maakt. De klank is de vermenging van bekend en onbekend. Wat de één als grappig beschouwt, noem ik mooi. Daarom ben ik zo blij met het Groot woordenboek Afrikaans Nederlands.

    Doeltreffend

    De presentatie waarbij beide talen door elkaar staan, brengt het Afrikaans op een doeltreffende manier bij het Nederlands. De twee talen smelten mooi samen. Zo leest het woordenboek echt als een boek. Als je erin begint te lezen, word je meegenomen door de overeenkomsten en de verschillen. Een boek dat je meesleept zoals een avonturenboek kan doen.

  4. Bloemlezing en Biografie van FB Hotz

    De schrijver Frits Hotz is bekend bij een zeer select gezelschap fijnproevers. De schrijver die vrijwel zijn hele leven in Oegstgeest woonde, schreef 5 prachtige verhalenbundels, een novelle en een roman. Niet groot, maar wel groots. Dat bewijst de lijvige biografie Geluk kun je alleen schilderen van Hotzkenner, liefhebber en evangelist Aleid Truijens.

    Archief verbrand

    Het archief van de schrijver is een week na de dood van Hotz door zijn zus en een vriend verbrand. Het was de uitdrukkelijke wens van de schrijver en door die in te willigen verdween een schat aan informatie met mogelijk een even grote schat niet gepubliceerd werk. Zoals de eerdere versies van Hotz’ roman De vertekening. Het is er niet meer.

    Ondanks dit enorme hiaat slaagt Truijens erin aan de hand van Hotz’ autobiografische verhalen een biografie van zijn leven samen te stellen. Een even lastige als gevaarlijke klus. Ondanks enkele kleine ontsporingen slaagt ze er wonderbaarlijk goed in. En daar komt nog iets heel moois kijken: de biografie leest als een trein.

    Bloemlezing

    Tegelijk met de biografie verscheen een bloemlezing met 23 verhalen. Samensteller Aleid Truijens heeft gekozen voor wat zij de autobiografische verhalen noemt. Hierdoor zijn de historische verhalen helaas niet in de bloemlezing opgenomen. De bloemlezing nodigt uit tot een verdere kennismaking van Hotz’ verhalen. Zeker ook omdat de biografie zo enthousiast schrijft over historische verhalen als ’De tramrace’, ’Dood weermiddel’ en vooral de novelle De voetnoot.

    Nieuwe bloemlezing

    Aleid Truijens noemt dit werk ’een van de mooiste novellen die in de Nederlandse literatuur van de twintigste eeuw zijn geschreven.’ Het zou prachtig zijn als een bloemlezing met de historische verhalen van Hotz spoedig zou verschijnen. Of misschien nog wel mooier: een herdruk van het verzameld werk Het werk zoals dat in 1997 in kleine oplage is verschenen.

    Dronken van het leven

    Een biografie die minstens met zo’n vaart geschreven is als zijn romans, is de biografie over de volksschrijver A. den Doolaard Dronken van het leven van Hans Olink. Den Doolaard schreef boeken als De herberg met het hoefijzer, Oriënt-Express en Wampie. Boeken die vele herdrukken beleefden. Hans Olink ontdekt veel van de schrijver die misschien wel meer een zwerver is.

    Hartstocht, begeerte en verlangen

    Het levensverhaal van A. den Doolaard is een verhaal vol hartstocht, begeerte en verlangen. Zoals een onduidelijk incident waarbij Den Doolaard per ongeluk een minnaar van zijn vrouw neerschiet. Hans Olink weet hdit incident op een prachtige manier te ontdoen van alle onduidelijkheid. Kortom, een biografie die een goede aanvulling is op het oeuvre van deze bijzondere schrijver uit de Nederlandse letterkunde.

  5. Het evenwicht van Martin Bril

    Het afgelopen jaar verschenen veel postuum uitgegeven boeken. Uitgeverij De Bezige Bij was er in 2010 met de prachtige bloemlezing van essays uit het werk van de in 2009 overleden Michaël Zeeman mee begonnen onder de titel Aan mijn voormalig vaderland. In 2011 volgden de notities van Hugo Claus met het boek De wolken en Het meisjesland van Rudy Kousebroek. Het boek van Hugo Claus kreeg veel kritiek vanwege de persoonlijke teksten aan vrienden die erin opgenomen zijn.

    Het evenwicht

    Voor mij staat Het evenwicht, Ineens kanker van Martin Bril tot een verdrietig hoogtepunt van 2011. De schrijver Martin Bril overleed in 22 april 2009 aan kanker. In Het evenwicht zijn teksten verzameld waarin hij over de ziekte schrijft. Niet alleen de beroemde columns voor de Volkskrant, maar ook e-mails aan zijn uitgever, arts en vrienden.

    Columns vormen contante

    De columns vormen de constante en het evenwicht in dit boek dat werkelijk ontroerend is. Je kunt het boek niet lezen zonder een traan te laten. Hoe indringend Martin Bril het onvermijdelijke van zich afschrijft. Bijna emotieloos en daardoor zo vol van emotie. Een boek zoals er weinig zijn.

Literatuurlijst

De volgende boeken zijn in deze top 5 besproken:

1.
Titel: Tonio, Een reqieumroman
Auteur: A.F.Th. van der Heijden
Uitgever: De Bezige Bij, Amsterdam
ISBN: 978 90 234 5954 5
Prijs: € 23,50
Pagina’s: 640

2.
Titel: Realisten en reactionairen, Een geschiedenis van de Indisch-Nederlandse pers 1905-1942
Auteur: Gerard Termorshuizen, met medewerking van Anneke Scholte
Uitgever: Nijgh & Van Ditmar, Amsterdam/KITLV Uitgeverij Leiden
ISBN: 978 90 388 9428 7 / 978 90 6718 383 3
Prijs: € 49,95
Pagina’s: 1138

Titel: Zo ver de wereld strekt
Auteur: Wim van den Doel
Uitgeverij: Bert Bakker, Amsterdam
ISBN: 978 90 351 2779 1
Prijs: € 29,95
Pagina’s: 516

3.
Titel: Prisma groot woordenboek Afrikaans en Nederlands
Auteur: Willy Martin (hoofdredacteur)
Uitgeverij: Unieboek, Het spectrum, Houten – Antwerpen
ISBN: 978 90 4910 2562
Prijs: € 69,99
Pagina’s: 2.228

4.
Titel: Geluk kun je alleen schilderen, FB Hotz – Het leven
Auteur: Aleid Truijens
Uitgeverij: De Arbeiderspers, Amsterdam – Antwerpen
ISBN: 978 90 295 7531 7
Prijs: € 39,95
Pagina’s: 662

Titel: Mannen spelen, vrouwen winnen, Een keuze uit de verhalen
Auteur: FB Hotz (samengesteld door Aleid Truijens)
Uitgeverij: De Arbeiderspers, Amsterdam – Antwerpen
ISBN: 978 90 295 7514 0
Prijs: € 21,95
Pagina’s: 380

Titel: Dronken van het leven, A den Doolaard, zwerver, schrijver, journalist
Auteur: Hans Olink
Uitgeverij: Atlas, Amsterdam – Antwerpen
ISBN: 978 90 450 1369 5
Prijs: € 39,90
Pagina’s: 432

5.
Titel: Het evenwicht, Ineens kanker
Auteur: Martin Bril (Inleiding Anneke Stehouwer)
Uitgeverij: Prometheus, Amsterdam
ISBN: 978 90 446 1765 8
Prijs: € 14,95
Pagina’s: 326

Titel: Aan mijn voormalig vaderland, de beste essays en kritieken
Auteur: Michaël Zeeman (Samengesteld door Maarten Asscher, Maarten Doorman en Willem Otterspeer, Met een biografische schets door Willem Otterspeer)
Uitgever: De bezige bij, Amsterdam
ISBN: 978 90 234 5425 0
Prijs: € 29,90
Pagina’s: 720

Titel: De wolken, Uit de geheime laden
Auteur: Hugo Claus (Samengesteld door Marc Schaevers)
Uitgeverij: De bezige bij, Amsterdam
ISBN: 978 90 234 5922 4
Prijs: € 39,90
Pagina’s: 336

Titel: Het meisjeseiland, Zijn mooiste werk verzameld
Auteur: Rudy Kousbroek (samengesteld door Marja Roscam Abbing en Wout Woltz, Met een essay van Hans Ree)
Uitgeverij: Augustus, Amsterdam – Antwerpen
ISBN: 978 90 457 0123 3
Prijs: € 34,95
Pagina’s: 608

  • 0

Reageer

Jou e-posadres sal nie gepubliseer word nie. Kommentaar is onderhewig aan moderering.


 

Top