Litnet

Grant-Pierre van Wyk (foto: voorsien)

Grant-Pierre van Wyk studeer Opvoedkunde in Kaapstad. ’n Taak wat hy vir sy studies moes doen en ’n proeftydperk by ’n skool het hom geïnspireer hom hierdie artikel te skryf en vir LitNet te stuur.

..........

Sonder moedertaalonderrig sal die voortslepende ekonomiese uitdagings in Suid-Afrika nie gou verdwyn nie. Dit is ’n harde realiteit wat elke landsburger moet besef.

...........

Sonder moedertaalonderrig sal die voortslepende ekonomiese uitdagings in Suid-Afrika nie gou verdwyn nie. Dit is ’n harde realiteit wat elke landsburger moet besef. Indien daar enige wilskrag onder Suid-Afrikaners oor is om hul mede-Suid-Afrikaners regoor die kultuurspektrum ekonomies te bemagtig (wat ook natuurlik misdaad logiesgewys sal verlaag en tot ’n mate bekamp), is moedertaalonderrig ’n absolute moet en mag dit nie eers as net ‘n moontlikheid beskou word nie. Die argument dat dit te veel geld en tyd gaan kos om moedertaalonderrig in Suid-Afrika te bevorder (gegewe die land se huidige toestand), is eenvoudig op onkunde geskoei. Die hoeveelheid navorsing wat wêreldwyd, onder andere deur Fernand de Varennes van die Verenigde Nasies, gedoen is, bewys totaal en al die teendeel: Moedertaalonderrig sal op die langtermyn meer welvaart skep al mag dit aanvanklik finansiering, soos alles wat belangrik is, benodig.

Ek, as ’n finalejaarstudent by KSUT (beter bekend as CPUT in, ja, ongelukkig Engels), het die kwessie rondom moedertaalonderrig wat gedurig tydens lesings bespreek word, bevraagteken. As ’n onderwysstudent was ek vir ’n lang ruk onder die indruk dat hierdie gesprekke eintlik nutteloos is. Totdat ek die negatiewe impak van verengelsing en eintlik onderdrukking van elke ander kultuurgroep in Suid-Afrika, voor my oë op ’n akademiese vlak kon sien uitspeel: Ek het onlangs by ’n hoërskool in Kuilsrivier gaan proef. My Engelse mentoronderwyser (Afrikaans en Engels is my hoofvakke – Engels is nie ’n probleem nie, maar wel hoe dit in ons land aangewend word) het my binne die eerste paar dae van my proeftydperk in kennis gestel dat 50% van haar Engels Huistaal-leerders in Graad 8 hulle eerste kwartaal met lof gedruip het. (’n Spreekwoordelike pragtig-pragtig tien uit tagtig.)

Enige logiese mens se eerste vraag sal natuurlik die volgende wees: Waarom? Die antwoord is verbasend eenvoudig. Afrikaanse/Xhosa ouers (die Wes-Kaapse taalgroepe buiten die moedertaal Engelssprekende ouers) stuur hul kinders na Engelse skole toe. Die waarom-vragie mag dalk weer onvermydelik opduik… Ouers is dikwels oningelig oor die belangrikheid van moedertaalonderrig. Dus stuur hulle hul kinders na Engelse skole toe sonder die wete dat hul kinders waarskynlik op die langtermyn die nadelige vrugte akademiesgewys sal pluk. Die aanname mag dalk wees dat die wêreld Engels is. My Afrikaanse lektor by KSUT het dit onlangs onder my aandag gebring dat ’n mens nie met die imperialistiese taal reg sal kom in Duitsland, Frankryk, Italië, ensovoorts nie. Mandaryn (die Sjinese taal) is besig om wêreldwyd oor te neem. Realistiesgesproke gaan bitter min mense regtig die taal uit die Ooste wil aanleer, ongeag die argument dat dit jou finansieel kan bevoordeel, aangesien dit baie kompleks is. Mense kan dus net sowel op hul moedertaal fokus en dit uitbou, veral in die Suid-Afrikaanse konteks.

Ongelukkig het die land wel in ’n groot mate verengels danksy verskillende faktore, waarvan die regering se swak ingesteldheid teenoor moedertaalonderrig ’n groot druppel in die emmer is. Die blote feit dat hulle nie ’n daadwerklike poging aanwend om Xhosa-skole te bou of selfs die taal te ontwikkel nie, is iets om van naar te raak, want hulle benadeel mense wat heel waarskynlik vir hulle stem juis om ekonomiese vooruitgang te bereik. Hoe op dees aarde vermag ’n mens laasgenoemde as mense nie eers verstaan wat onderwysers vir hulle wil leer nie omdat hulle in Engels (’n taal wat hulle nie verstaan nie) van jongs af onderrig moet word? (Retories.)

Die oplossing moet uit ’n pragmatiese oogpunt begin by gestruktureerde onderwys waar daar na die belange van die leerder se akademiese vordering omgesien word. Die leerder moet dus geprioritiseer word sonder enige verpolitisering van moedertaalonderrig. Indien laasgenoemde nie geskied nie, sal dit uiteindelik tot verdere vertraging van ekonomiese vooruitgang lei. Die regering moet soveel moontlike fondse (die belastingbetaler se geld wat aan onderwys bestee moet word, sal ’n goeie beginpunt wees) na onafhanklike instansies wat moedertaalonderrig op ’n praktiese manier by skole wil implementeer, kanaliseer. Sodoende gaan instansies wat moedertaalonderrig vorentoe wil neem, die rol van die staat heeltemal moet oorneem inaggenome dat die ANC eenvoudig nie weet hoe om planne konstruktief uit te voer nie. (Let wel: Dis nie ’n politieke stelling nie, want dit word slegs op feite geskoei.) Selfs ’n burgerregteorganisasie soos AfriForum kan ingespan word om in die hof ’n saak te maak wat die voorafgaande voorstelle se implementering op ’n wettiese vlak moontlik kan maak. (Hopelik sal haat en vooroordeling vir die laasgenoemde voorstel uit verskeie oorde nie plaasvind nie, veral inaggenome dat daar na die groter prentjie van Suid-Afrika se onderwyssisteem gekyk moet word.) Die DA, IFP, VF+, PA, HOPE, GOOD en selfs die ACDP kan hulle stemme op ’n politieke wyse dik maak. Samewerking is uiteindelik die sleutel tot sukses, veral aangaande die belangrike kwessie van moedertaalonderrig.

Suid-Afrika se onderwyssisteem is volgens Statistics South Africa die swakste in die wêreld. Dit is nie hoegenaamd ’n goeie verskynsel nie, want dit beteken natuurlik dat Zimbabwe, Noord-Korea en selfs, ja, Venezuela beter as ons vaar. Dis ’n tragedie dat slegs 20% van Suid-Afrikaanse skole (waar leerders grotendeels onderrig in hul moedertaal ontvang) internasionale, akademiese standaarde handhaaf. Die res van die skole se maatstaf is wel laer as die lande wat vroeër genoem is.

Die belastingbetaler se geld moet na instansies toe gaan wat ’n daadwerklike verskil omtrent moedertaalonderrig wil maak – nie die onbevoegde ANC nie. Net soos belastingbetalers wanfunksionele munisipaliteite se funksies oorgeneem het, moet instansies, soos die MOS-inisiatief wat fokus op moedertaalonderrig, wanfunksionele skole se finansies oorneem om akademiese infrastruktuur te skep wat vooruitgang sal verseker. Die leeglêers van daardie betrokke skole moet dan natuurlik gepos word. Niemand word geforseer om te werk nie. Volgens die antieke boek (van waarheid) wat vol wysheid is, die Bybel, mag jy nie eet as jy nie werk nie (2 Tessalonisense 3 vers 10). Die “harde ingesteldheid” (volgens die moderne era se standaarde) is noodsaaklik vir volhoubare onderwys en ekonomiese vooruitgang in Suid-Afrika. Dit gaan oor die toekoms van die mooiste land in die wêreld, asook die nageslagte en nie slegs oor die huidige lewendige Suid-Afrikaners nie.

Standaarde en morele waardes gaan van voor af in sekere Suid-Afrikaanse skole (vir onderwysers, leerders en leiers gegewe die konteks van 80% wanfunksionele skole) gevestig moet word. Sonder laasgenoemde sal die akademiese prestasies van Suid-Afrikaanse skole en leerders nie kollektief kan verbeter nie. Wat nog gepraat van die fundamentele fondasie van moedertaalonderrig? (Weer eens, retories.) Die gewoonte om instellings af te brand indien jy nie jou sin kry nie, voel ek, is absurd. Ongelukkig is ek onlangs huis toe gestuur omdat ’n paar indiwidue volgens Maroela Media geboue by KSUT afgebrand het (toe NSFAS die uitbetaling aan studente met 60 studiekrediete of minder juis verminder het – laasgenoemde is volgens News24). Om skade aan geboue aan te rig, help sonder twyfel nie. Dit berokken ewe veel skade aan almal om geboue te beskadig as wat dit skade berokken as almal nie in hul moedertale onderrig ontvang nie. Die skade is jammer – veral gegewe die feit dat KSUT baie doen om moedertaalonderrig uit te brei en uit te bou.

Mag die geveg rondom die belangrikheid van moedertaalonderrig bly voortduur totdat alle Suid-Afrikaners die reg kry om werklik ekonomiese ongelykhede op ’n regverdige en nugter manier met ’n mentaliteit van selfverantwoordelikheid uit te wis. Dis onder andere hoe die land holisties vorentoe geneem moet word. Iemand het eenkeer gesê: Ek glo waar God se wil is, is daar ’n weg. Ek is oortuig dat moedertaalonderrig vir elke skoolkind, as ek na die navorsing van verskeie navorsingsinstitute kyk, God se wil is… Kom ons maak ’n weg – saam.

Bronnelys:

Moedertaalonderrig. Afrikaans.com. s.j. https://afrikaans.com/leerhulp/moedertaalonderrig/ (5 Junie 2023 geraadpleeg).

United Nations. 2020. Educate children in the mother tongue, urges UN rights expert. https://news.un.org/en/story/2020/03/1059241 (5 Junie 2023 geraadpleeg).

Language Magazine. 2022. South Africa Moves to Mother Tongue Education. https://www.languagemagazine.com/2022/07/23/south-africa-moves-to-mother-tongue-education/ (5 Junie 2023 geraadpleeg).

Lees ook:

BAQONDE and multilingual education in South Africa: An interview with Lorna Carson

BAQONDE, boosting the use of African language in education: an interview with Bassey Antia

Moedertaalonderrig in die kollig

Jonathan Jansen: Afrikaanse taalaktivisme beduiwel gesprek oor moedertaalonderrig

Die vryheid van jou moedertaal

Internasionale Moedertaaldag: Wat is die belang van moedertaal?

Moedertaal: bemagtig of bemoeilik?