Kan ek maar “preek” oorie skoene?

  • 4

Olivia M Coetzee (foto verskaf)

Service delivery, of dienslewering, is ‘n proses wat elke een elke dag deurmaak. Dit maak nou nie saak of djy die rykste, of die armste mens in Suid-Afrika issie. Daa issie iets wat jou nie blootstel aan dienslewering of die gebrek van dittie. Hoeveel kee in ‘n dag onnerhandel mens met anne mense? Ek bedoel nou wanne djy in loep by ‘n winkel, of wanne djy by ‘n staatsgebou instap, of in lyn staan om ‘n trein ticket te koep of soe, petrol tap of wat eve djy doen, wanne djy jou geld uitgie om iets in return trug te kry.

Nou eerstens, daa is ‘n default setting wat mense het wie in service delivery wêk, vannie staat af na retail toe, en anne diensverskaffers. Ek sê soe wan ek, en soeveel anne mense wie ek ken, het die ervaringe elke dag. Die default setting is: die donkede die vel, die swakke die treatment.

Tweedens wôt daa gekyk na die voorkoms vannie mens, dan wôt daa geluiste. Dit wôt gekyk om die mens te oordeel volgens hoe skoon of veil daai mens is. Dit wôt geluiste of die mens wie praat geletterd is. Dan wôt daai mens volgens dit gebehandel. Die “dommer” die mens klink, die swakker die diens, die armer die mens lyk, die swakker die diens.

Dan laastens, as djy enige snuf in die neus kry dat wie djy mien praat, homoseksueel is, dan is die default mos “behandel-soes-dier”.

Ek vestaan elke een het haa of sy eie opinie, en elke een kan voel soes hy of sy, wil voel. Reg? Natuurlik, dis jou reg! Die ding is dié, as djy wêk innie gawement, of djy wêk in Pick ‘n Pay, of daai klein winkeltjie wat oppie hoek staan, dan wêk djy vi daai mens wat in kom loep deur jou winkel of kantoor se deure. Dissie die anne way ommie, mense issie daa om jou te smeek en te pleit om diens te kry nie, dis jou wêk.

My eeste vaste wêk na hoërskool was innie klantediensbedryf, soe ek wiet waavan praat ek. Ek het vier jaa vi een vannie grootste retailers in Suid-Afrika gewêk. Ek het die job ernstig opgevat, selfs wanne ekkie gewêk hettie. Ek het vestaan die idee agter “brand-building”. Op skool het die hoof altyd gesê die uniform wat djy dra, bly nog steeds aan jou lyf, al trek djy dit uit. Ek het dittie daai tyd vestaanie, but nou vestaan ek dit as grootmens. By my wêksplek, by daai retailer, het ek begin vestaan hoe klantediens oek ‘n groot rol speel, om ‘n brand te bou. Daa was nooit ‘n dag wat ekkie die ekstra myl geloep het om die klant spesiaal te laat voel nie. Toe ek klaar gemaakit by daai retailer, het ek daai gedrag wat ek vannie huis af gebring het, saam met my gevat. Djy treat mense soes djy wil getreat wôt.

As djy agte ‘n toonbank sit, en djy is daa om mense te help, moet djy doen wat djy moet. As djy wag om siek mense te help, dan moet djy dit doen. Djy moet diens lewer, dis net dit. Wan daa is mos nou nog ‘n iemand wat rérig die job sal waadeer as djy dittie wil hê nie.

Die ding is van dié: Hoekom is dit dat die gawement se wêkers soe slapgattig en vol fiemies is? Dit maak nou nie saak waa djy gaan nie, vannie president af, cabinet ministers, die polisiedienste, die staatsdokters en die ombeskofte vepleegstes, die klerke by Home Affairs, die sekuriteitsbeamptes, die skoonmakers, ammal het houdinge, selfs onnewysers.

Dis oral dieselle, dis soes nie een van hulle dankbaar is virrie job wat hulle hettie. Dit klink miskien dat ek amal onne die selle pen deur trek, but die experiences wat ek nou al gehad het, kan ek ‘n boek oo skryf. Soe assie skoen jou size is, ennie fit is net reg, trek dit dan maa aan. Is daa miskien iets wat dieper lê agte die staatswêkers, of die klantediensbedryf se lack aan hulle wêk doen? Miskien issit apartheid se skuld? Siende dat ôs net vi apartheid skuld gie vi alles. Wie annes ly aan die swak dienste? Ek en djy, texpayers vannie land.

Proebeer gou jouself in die situasie indink. Die situasie van publieke dienste te gebruik. Djy kan kies watter scenario dit is, van die publieke klinieke, die Departement van Home Affairs, die verkeersdepartement, wan dit maakie rêrig saak waa djy gaan nie, dis soes al die veskillende gawementplekke ‘n carbon copy is vannie vorige een. Miskien kies ek nou kant, en trek ammal onnerie selle pen deur, maar ‘n mens kan mossie stry met ervaringe nie.

Soe sê maa nou djy moet by die kliniek uitkom, wan die babietjie van jou is siek of ietsie in daai lyn. Djy kan nie private dokte loep sienie, wan dan issie hele wiek se kosgeld binne in ‘n minuut se tyd klaa, soe djy kannie daai affordie. Dis uitgesit, djy willie heeldag by die kliniek sittie, soe djy moet maa vroeg daa kom, soedat djy een vannie eeste mense is wat hulle eeste help. Onthou oek net dat die kliniek maak aguur oep, en djy issie die ienigste ene wat wil eeste gehelp wôttie. Soe djy moet maak laat djy daa uitkom. Djy staan voo drie innie oggend op om jou reg te maak om in daai lyn te loep staan. Ek bedoel nou nie om voo drie innie oggend op te staan en dan in jou kar gan klim en ry nie. Nee, voo drie, wan djy moet eede loep of public transport vat om jou te niem, daa waa djy wil wies. Soe djy maak maa vi jou klaa, djy bad, innie kommetjie of innie wasbak, of djy gaan staan onne daai stort en proebee ommie slaap uit jou oë, ore, ennie res van jou lyf te was. Djy gat maak die babietjie klaa, wattie wil rêrig opstaanie. Deurie skel met jou better half soes djy proebee om vi jou en die kleintjie aan te trek, maak djy ‘n bietjie koffie, wan dit kan miskienie laaste kee wies wat djy koffie drink voo venaand. Djy gooi ‘n paa ietgoed in jou sak, wan djy gan honge raak. Soe djy sorg dat djy daai gecover het.

Dis amper halfvyf en djy wiet dat as djy nie nou loepie, dan kan djy maa net soewel heeldag byrie kliniek gan sit. Djy stap uit en bid djy kry daai heel eeste texi wat jou hopenlik by die kliniek sal aflaai. Soes djy insukkel innie texi in, sê djy die driver ommie musiek, wat klip-hard speel, sagte te maak. Hy sê “askies mammie”, but ry aan sonner om aan daai volume-knoppie te raak. Djy kap die gaardjie innie sy en vra hulle moet by die kliniek stop. Hy sê net “ja”, but djy ken daai “ja”, wan djy het dit al soeveel kere voorheen gehoo. Djy wiet klaa dié is nou wee een van daai dae wat djy jou Jirre moet nader roep. Die plek en tyd in die storie maakie saakie – djy kan kies watte tyd djy moet die doen, of na which-ever plek djy na toe wil gan, ôs kom nog steeds by die selle punt.

Wat volgende kom, is ‘n rit van jou liewe, waa djy briek trap vannie agteste sitplek af soes jou texi-driver ommie hoeke jaag. Of wanne djy moet in ‘n trein klim waa daa nie eens space is vi jou om asem te haalie. Innie selle treine waa djy jou bestaan moet wegstiek agte jou rugsak, van bang wies djy kry jou dood. Ommat djy jou “goed”, dié wat djy soe hard voo wêk, net wil beskerm.

Nou vi baie Suid-Afrikaners is die publieke kliniek, of anne gawement service geboue, mos somme naby, naby genoeg dat djy kan stap tot daa, wan elke gemeenskap het mos dan nou sy biblioteek, polisiestasie, kliniek, sy Shoprite en Pick n Pay, en skole. Soe djy hoefie die trein offie texi te vattie, djy kan maa net loep. Dan is daa wee daai gemeenskappe wat die service soe swak is dat djy eede na ‘n anne gemeenskap se publieke-diens-verskaffers, toe gaan. Dit maak toggie rêrig saak oppie flets, of innie Skiereiland nie, loep of publieke transport is mos nou net mee “op eie risiko” dan as djy jou eie vevoer het. Daa is altyd ‘n stuk gemors wat voel hy of sy moet jou leed aandoen deur te vat wattie hulle sinne issie. Dan issit wee ‘n case van djy moet eeder met ‘n mes, of met die Bybel, kruis, en prayer-beads innie rondte loep en praat met jou Jirre, uit hoop uit dat jy sal bewaar wôt.

Na al die stres soes djy proebee om annie liewe te bly, kom djy uiteindelik by jou bestemming uit. Dankbaar dat jou Jirre jou veilig gehou en gedra het. Djy stiek jou mes trug in jou sak, of djy bêre jou Bybel, en dan gan staan djy innie lyn wat djy proebee, vermy het.

Gedierende die hele storie van reis, van punt A na B toe, is daa nie een kee wat djy tyd het om die mooi om jou te sien nie. Wan djy was te kliphard biesag om dankie te sê aan jou Jirre se growwe hand oo jou.

Soe stresvol soes jou dag begin het, is dit maa net die begin, wan nou moet djy nog gaan “ja-meneer-nee-mevrou” daa waa djy gaan instap. Djy kla nie, wan wat annes gat djy doen. Djy hettie die geld om vir bietere dienste te betaalie. Soe djy staan maa in daai lyn, en djy vekleineer maa jouself, wan uitpraat tien swak diens gaan jou nêrens kry nie.

Volgens my en anne mense is Suid-Afrika een vannie swakste lande wanne dit kom by klantediens en somme baie anne dinge. Ek het altyd gewonne, but miskien wil ôs oek te veel hê van ôs mense af. Ek mien ôs liewe mos nou in ‘n society in wat gegrond is in ubuntu, of laat ek eeder sê, dit gaan oorie community en nie net elke mens vi haa of hom selfie. Dit bedoel dat maakie saak waa djy kommie, djy gaan nog steeds getreat wôt soes een vannie gemeenskap, en nie soes ‘n klant of kliëntie. Djy wôttie gesien as ‘n kliëntie, maa as iets wat net ingestap het by hulle kantore om hulle dag swaader met wêk te laai. Djy wiet as djy in jou local slaghuis instap, dan ken djy mos die mense – hulle is familie, vriende, of bure. Dis als goed en wel, maa wat nou biesag is om te gebee, issie daai local-slaghuis-storie nie.

Ek vestaan dit oek dat daa baie kere is wat ôsie mekaa vestaanie, volgens taal of soeveel anne dinge. Dis okay, ek kan met ‘n lost-in-translation-storie wêk, but wanne dit kom by die feit dat djy my moet help, wan dis jou wêk, dan gan djy proebleme kry. Dink net hoeveel mense moet elke dag hulle malle vestand uit sukkel om te kom daa by daai gawement geboue, of hoeveel mense, maakie saak wat of wie hulle issie, gaan besoek vi ‘n Pick n Pay of Shoprite, en dan moet hulle gaan soebat om regte klantediens te kry? Dink net hoeveel gelde wôt elke dag gespandeer, deur mense soes ek en djy. Dink net hoeveel kee kry djy nie daai smile nie, of wôt djy nie gerespekteer as ‘n mens nie. Dink hoeveel kee djy al uit ‘n gawement departement uit geloep het en djy voel soes die see jou nie kan afwassie. Miskien is dit heeltemal nie jou experience nie, en djy kry altyd regte treatment. Djy’s dan een vannie gelukkiges, en djy moet dan help laat ôs oek ‘n bietjie van daai sonskyn kry.

Ek weet dié is ‘n baie ongemaklike storie, maa hoe gaan ôs dan beginne staan na ‘n bietere liewe toe wanne niemand wil buk voorie anne ene nie? Ek praat nou nie hie vannie apartheid tactics van divide-en-rule nie, ek praatie vannie een ras moet voo die anne ene gan staan en sê “Ja-baas-nee-baas” nie. Dis ampe dat soes om menslikheid te wys ‘n sonde geraakit. Respek gaan ‘n vê pad. Dis hartseer om te hoo hoe onnewysers wie ôs kinners moet lei, soms deel van die proebleem is. Ek wiet oek dis te oppervlakkig om te sê dat dit hulle skuld is dat die kinners soe onodig is. Niee, daai begin by die huis. Vi my is dit, doen jou wêk. Ek het al soe baie gehoo hoe vannie staat se onnerwysers eeder swak praat van hulle leerders, of swak praat oo die wêk wat hulle doen, dan dink ek aan hoe hulle dinge kan vebeter in hulle klaskamers.

Natuurlik is die storie dieper as net om te sê but dit moet soe gedoen wôt. Nee, dit issie. Dis soe maklik soes dit, doen jou wêk, wies dankbaar en heppie vi daai job. Staatsvepleegsters en dokters is op die selle trip. Ja, reg genoeg, daa is baie-baie riedes hoekô djy kwaad raak om allien op ‘n night-shift of day-shift te moet wêk, but doen jou wêk, treat mense soes mense. Dis soes amal die plot veloor het, amal is ondankbaar oo waa hulle is. Amal wil bieter wies as die volgenne ene. Som vannie klerke by Home Affairs is erger. Dis soesie texpaye moet gaan soebat om diens te kry. Dis soes hulle nie dink aannie persoon wie voo hulle in daai stoele inskyf, of voo daai venster staanie. Djy as public servant moet optree soes dit, djy wêk vi die publiek. Ek bedoel, Zuma issie president vannie land, but wat bedoel dit om president te wies. Is hy dan nie net oek ‘n overpaid staatsamptenaar nie?

Ek wens ek kon vestaan die siekte wat ôs aan ly. Gaan dit oo djy nie rêrig wil in daai wêk wiesie? Het djy nie die regte mense-opleiding of anne opleiding nie? Is dit ‘n emosionele kompleks waamee djy deal? Of gaanit oo die hele persona wat die gawement en al sy verskeie ledemate, en oek die res van Suid-Afrika, opgetel het na ’94? Gaanit oorie mens self, die persoon wie daa staan of sit en wêk? Ek wiet rêrigie – ek wens ek het gewiet. Ek het gehoop dat ek deur al die kwaad en frustrasie kon skryf en iets kan kry om sense te maak van dié.

Rêrig dit raak amal. Djy betaal tex, djy bly oppie land, djy was gebore hie. Ôs moet ‘n anne way kry om te deal met al die seer. ‘n Goue, en ek bedoel golden, voobeeld is dié: kyk hoe het mense van allie velklere saam gestaan toe daai strome waters uitie hemels uit gekommit. Kyk hoe’t amal hande gevat ommie neks persoon te help dat niemand hoef te vedrink in daai klompie watersie. Die mense se minds het soe aan skok gely dat hulle gedink het met hulle wese, met hulle harte. “Ek treat jou, soes ek wil getreat wôt.”

Die spoed wat ôs nou op travel, is ‘n gevaarlike ene. As ôsie iets hieaan doen en die dinge wat ôs land afbring, uitroei nie, dan kan ôs maa vegiet. Dan is daa nie ‘n biete Suid-Afrika nie, dit gaan net swakker wôt.

Baie sê en dink sieke oek dat ôs oppie punt van burgeroorlog staan. Mense soes Malema maak dinge nie makliker vi Suid-Afrika nie. Ôs kan dink en sê wat ôs wil, politiek hettie mee plek innie niewe liewe van Suid-Afrika nie. Daa was niks polities van Joburg se storm nie, daa wassie ‘n Zuma, of ‘n Malema, of ‘n Helen, of ‘n Tswane nie. Dit was “ek-en-djy”, ôs help mekaa.

Ek wens net dat elke Suid-Afrikaner, maakie saak wie of wat djy is of doen nie, hulle deel sal begin doen. Dit begin alles by hoe djy met mense is, hoe djy mense treat, van jou wêkers af tot jou kliënte, tot die mense wat djy raakloep innie straat.

Ek wiet dat die trip waaop ek nou is, is ‘n trip om na ôs se Utopia te gan soek, but hoekô kan ôsie soe liewe nie? Wat vat dit van jou af ommie neks pesoon soes ‘n mens te hanteer? ‘n Mens wie ‘n ma en ‘n pa het. ‘n Mens wie gloe innie Jirre, maakie saak wat sy of hy daai Jirre noemie. Elke pad lei na die “Een” toe. Liefde vi jou medemens, dis wat ôs nodig het, maakie saak wattie. #FakeSmilesmustfall, #Disrespectmustfall. Ôs kannie net vi Zuma, die overpaid staastamptenaar, blameerie.

Hoor gou hoe lies ek 1 Johannes 3:11-17. Dit gaan oorie liefde wat ôs vi mekaa moet hê.

Liefde vi mekaar

Dis immers die boodskap wat julle vannie begin af gehoorit. Ôs moet mekaa liefhê. Moenie soes Kain wiesie. Hy was te veel in sy kop en het sy broe dood gemaak, en hoekô? Wan die way hoe hy homself gesien het, sy lyding aan ‘n emosionele kompleks. Wan hy was sleg en het slegte dinge gedoen, waa sy broe met ‘n goeie hart die pad gestappit. Julle moenie vebaas wies assie wêreld julle haatie. Ôs wiet dat ôs klaa liewe, wan ôs het mekaa lief. As djy nie die Liefde wat in jou hart is laat groei nie, dan is djy klaa dood. As djy nie Liefde innie wêreld laat groei nie, dan is djy klaa dood. Wanne djy jou medemens se aangesig haat, is djy ‘n moodenaar. Julle wiet sieke dat geen moodenaar die iewige liewe in hulle hettie. Wies soes Jesus Christus, julle wiet mos hy’t sy liewe afgelê vir ôs, wies soes hy, hy’t liefgehad tot en met sy laaste asem. Hoekô is djy dan nou biete as Jesus Christus, dat djy nie jou liewe vi jou medemens kan aflê nie? Djy wat soe die wêreld se besittings liefhet, en sien dat jou medemens suffer, hoe kan djy vi God in jou het? Waa is jou menslikheid? Waa is daai Liefde van God?

Op ie oudedom van 16 was ‘n Goodhope fm dj by ôs skool. Hy het met ‘n mic innie ronte geloep om kinnes te vra wie hulle is en waa vandaan hulle kom. Ôs almal het oppie netbalbaane se sementblad gesit. Hy’t voo my kô staan, en hy’t my gevra: “So who are you and where you from?” Heelwat op sy nerves. Ekkit hom boe oo my brille gekyk en stadig gesê: “Ek is Livy. Vannie Rive.”

Bly te kenne!

 

 

  • 4

Kommentaar

  • Shooo baby shoooo ek is weereens trots op ju en well dankie vr die uitlaating van die gevoelens wat ons geshare het ek wiet da is mense wat nie vannit hou ni ma os moet vr n slag meka help en kla ... Eks trots op ju livy vanni rive ...

  • Uitmuntende geskrewe feel oor ons en ons mense. Also wat ek will byvoeg is die ondankbare client wat nie kanseleer as hy/sy afspraak gehad het (verniet) om die bearded DNS te sien en nou kan daai plekkie nie aan daai ene free word wat bereid is om km te stap.

  • Reageer

    Jou e-posadres sal nie gepubliseer word nie. Kommentaar is onderhewig aan moderering.


     

    Top