Die onlangse artikel in Huisgenoot Tempo 2012/1 deur Ilza Roggeband, “Waarheen nou met Afrikaanse Musiek?” het weer ou wroeginge in my kop aan die gang gesit.
Ek haal aan : “Afrikaanse musiekbedryf kry die wind van voor...Daar is ’n reuse tekort aan gehalte, vertel hulle jou….
… Heelparty kundiges sê reguit die mark is oorstroom met Afrikaanse musiek van swak gehalte. Musiekliefhebbers is moeg daarvan om dieselfde ou deuntjies te hoor en soek vars, nuwe klanke en lirieke wat die verbeelding aangryp. Kortom: daar is te min komponiste, te min liriekskrywers en sangers wat vernuwend dink en doen. So sê musiekpromotors, platemaatskappye en selfs kunstenaars.”
Die artikel spreek die saak aan dat Afrikaanse CD musiekverkope aan die daal is, en die rede daarvoor is toe te skryf aan heelwat, die grootste hiervan, die feit dat die mark versadig is deur Afrikaanse musiek van swak gehalte wat deurgaans dieselfde reseppie volg en aan die publiek opdis as oorspronklike musiek. Alles klink dieselfde. Die wéét ons, en in meeste geselskap word daar vele grappe gemaak en kritiek uitgespreek en benamings ge-uiter vir die onuitstaanbare monotoniese ’sokkiemusiek’, ’doef-doef’ musiek, ’kleuter rymelary’ en onsinnige lirieke.
Ek is gekonfronteer met die hantering van dié musiek vanuit my werk by die laerskoolkoor van ’n klein Bolandse dorpie waarin ek sommige van die sogenaamde ’trefferliedjies’ van naderby leer ken het: daar is nooit meer as drie akkoorde nie, baie beslis kinderlike rymelary, herhalende en eenvoudige deuntjies en ritmes, en die piéce de resistance: die laaste koortjie is altyd ’n halftoon of heeltoon hoër. G’n wonder dis so populêr in laerskole nie. Tot my grootste ’horror’, is dit nie die kinders wat die groot passie vir hierdie nonsens aanvuur nie. Dis die grootmense, die onderwysers. Weldeeglik het ek ook gesien hoe die lirieke meestal skaars verskuilde seksuele innuendo bevat, verwysings na liggaamsdele met seksuele ondertone ensovoorts. In my opinie hoogs onvanpas vir ’n laerskoolkoor of kinders om luidkeels en semi-histeries te sing. Bestuur van die skool, onderwysers en ouers het hiermee geen probleem nie.
Deon Maas het vir my die beste beskrywing: “Die Afrikaanse mark is die afgelope dekade ’n vullisdrom vir talentlose mense wat die vermetelheid het om hulleself as musikante te beskryf ”. Daarby wil ek aansluit dat ’n groot getal van diesulke ’sangers’ werklik en waarlik nie ’n sangstem het, of eintlik kan sing nie (dit word gekorrigeer met uitstekende klank-ingenieurs en die hulp van ’pitch-correction’, ’n handige rekenaar-truuk wat alles mooi blink vryf), en nul talent. Wie’t nou weer van die verhoog af gevra, “Can we please have more talent in the monitors?”
Maar Kerneels Breytenbach se uitlating het my die meeste getref: “…(Daar is) te min komponiste en liriekskrywers met natuurlike talent, te min innoverende bemarkers en denkers”.
En dan vra Ilza: “Hoe kan ons Afrikaanse musiek weer nuwe hoogtes laat bereik? Vernuwing, vernuwing en nogmaals vernuwing is nodig, sê die kenners. Mense soek musiek met diepte. Met vleis. Byt. Edge. “
Dit blyk aan my dan, dat daar ’n behoefte bestaan aan kwaliteit, weldeurdagte, vernuwende, innoverende Afrikaanse musiek en musiek-teater is. Musiek gemaak en geskryf deur kunstenaars met talent, eerlikheid, kennis / opleiding, ervarendheid en met kwaliteit as prioriteit, sonder om hedendaagse denkrigtings en fokuspunte te misken, maar raak te vat.
Nou ja, hallo mense, dit gebeur onder julle neuse, en word goed bemark en publiek gemaak, al kry dit nie speeltyd op radiostasies nie (dis kwansuis nie kommersieël genoeg nie) of publisiteit in tydskrifte nie.
Ek was die afgelope klompie jare betrokke by die ontwikkeling van kwaliteit Afrikaanse musiekteater met kunstenaars en ’n besondere komponis en liriekskrywer met, in Kerneels Breytenbach se woorde, “natuurlike talent, innoverend en denkend”, wat opgelei, sensitief en baie, baie slim is. Ons produksies en musiek het diepte. Vleis. Egde. Met bloedsweet en lang nagte se werk, geen begroting, en vasbyt bring ons dié werke na ’n paar verhoë. Ons werk met groot omsigtigheid en respek vir teks, komposisie, die spelers en sangers, die musikante. Ons weet dit is baie goed. Ons het geadverteer. Ons onderhoude is in die koerant. Ons kaartjie prys is billik, onder die standaardprys. ’Word of mouth’ kry opgewonde reaksie: “Ja, ja, ons sal kom kyk! “
Die aand breek aan, en daar is 8 mense in die gehoor, waarvan die helfte komplimentêre kaartjies is.
Die gehore, deurgaans, is waarlik beïndruk met die produksies, wil meer daarvan hê, is van mening dat dit uitsonderlike hoë standaarde bereik, dit is toeganklik maar nie-kommersieël nie (hier verwysende na die ’doef-doef’musiekstyl) en staande ovasies en vele komplimente kom ons toe.
Net jammer daardie komplimente weerspieël nie in die kasregister nie. Ek moet, jammerlik, pateties en verskonend, die kunstenaars hulle kleine persentasietjie betaal en dink: “Liewe hemel, hierdie talent, professionaliteit, betrokkenheid en bedrewenheid verdien vergoeding van duisende rande.”
Ná die tyd kry ek dié verbaasde reaksies: “O, ek het nie geweet daarvan nie, ek sou kom kyk het”, of “ek het verkoue gehad”, “ek het gehóór dis so fantasties, geluk!” en “dis eksamen”. (Ek wonder altyd oor daai ene: wié skryf eksamen? Die grootmense of die kinders?, en bygesê, ek het al met verkoue, longontsteking, steke in my vinger met bloed op die klawers, hoofpyn, in eksamentyd, donderstorms, onder lekkende dakke, gebreekte snare en noodtoestande steeds op daardie verhoë geklim… )
Ek voel woedend en moedeloos en wil van Simonsberg met ’n moerse klanksisteem af skree: 'Waar was julle!!!' Op Stellenbosch, waar die intellektuele, kulturele en artistieke elite van Afrikaners by hul kaggels hul wyn en tamatiebredies liefderik verorber, gesels oor diepsinnige onderwerpe en grap oor die ’kommin’ Afrikaanse kulturele landskap, sal hulle nie die moeite doen om kwaliteit Afrikaanse musiek teater te ondersteun nie.
Hoekom voel dit vir my so vreeslik onregverdig dat, in Deon Maas se woorde, die “vullisdrom van talentlose mense wat die vermetelheid het om hulself as kunstenaars beskryf”, duisende rande betaal word om kleuter-liedjies met ’n beat te sing, in luukse motors rond rits, en meer publisiteit ontvang oor hulle persoonlike lewens, hulle huwelike en nuwe babas as oor enige iets anders, en hul gehore en masse maklik sowat R150 – R350 betaal om hierdie middelmatigheid te ondersteun?
Ek het al lank gewonder en besef: dis vir my duidelik dat die Afrikaner middelmatigheid verkies. Dis lekker veilig. Afrikaanse musiek gehore bly klou aan hul lang-arm-sokkie-dans jongdae. Hulle wil nie dink nie, wil nie uitgedaag word om ’n paar breinselle te aktiveer nie, gekonfronteer word met ’n eerlike refleksie van die wêreld om hulle nie, en allermins waagmoed aan die dag lê nie.
Ek is ’n Afrikaanse kunstenaar, deeglik en goed klassiek opgelei, doen dít wat ek doen baie goed, is reeds 28 jaar lank met passie en determinasie in die teaterbedryf doenig in vele genres, en het jare gelede besluit om nié my siel te verkoop aan die Mefistofeles van kommersialiteit en vervlakking nie. Ek het verbete bly vasklou aan die etiek van kunstenaarskap: respek vir woordkuns en teksskrywers, musici, tegnici, regisseurs, kwaliteit en eerlike uitbeelding op ’n verhoog, met Churchill se woorde soos ’n mantra in my kop: “Never, never, ever give up.”
Maar oom Winston, my oorlog hou nie vier jaar lank aan nie, dit hou al 28 jaar aan. Dis ’n bietjie te lank, ek is bietjie te oud, en baie moeg.
Rika Vermeulen
Kommentaar
Rika
Jy verwoord presies hoe ek al die jare voel. Ek gaan nou nie name noem nie, maar iemand na aan my het ontsettende talent, het al CD's uitgegee, met pragtige lirieke en musiek. Maar dit kry nie veel aftrek nie. Dis nie standaard doef-doef-sokkiemusiek nie, maar wel van hoogstaande musikale gehalte.
Ek is jammer om te erken dat Afrikaners nog nie opgegroei het wat musieksmaak betref nie en as kinders aangemoedig word om te dink die "Leeuloop" is die toppunt van musikale "kuns" in Afrikaans, is ek bevrees dat dit 'n verlore stryd is!
Ek weet ook nie wat jy meer kan doen nie, want die groepie mense wat goeie musiek waardeer, is maar yl gesaai. As 'n mens eerlik wil wees, is swak musiek 'n wêreldwye tendens. Luister maar net na al die Engelse en Amerikaanse gemors, wat die mark oorspoel. Dis nou maar eenmaal so dat vervlakking in musiek en kunste lei tot vervlakking van 'n samelewing. Dis maar een van die simptome van 'n baie verkoue, grieperige wêreld.
Groetnis
Perdebytjie
Rika
Rika