Boekrecensie: Ik kom terug door Adriaan van Dis

  • 1

Ik kom terug
Adriaan van Dis
Amsterdam, Antwerpen: Uitgeverij Augustus, 2014
ISBN: 9789025443467

Veel boeken van Adriaan van Dis gaan over een vader die het gezin terroriseert met zijn oorlogstrauma. De moeder blijft een beetje op de achtergrond. Dat verandert in de nieuwste roman van Van Dis: Ik kom terug. In deze roman krijgt zijn moeder een stem.

Het is de geschiedenis van een boerendochter die emigreert naar Nederlands-Indië. Ze krijgt er met haar donkere man Just drie dochters. Als de Japanners in de Tweede Wereldoorlog de Nederlandse kolonie bezetten, komt ze met haar dochters terecht in een interneringskamp.

Na de oorlog wordt ze verliefd op een soldaat die ook Just heet, net als haar vermiste man, en ze raakt zwanger. Met deze zoon, de verhalenverteller, heeft ze een bijzondere band. Dat is de roman Ik kom terug geworden.

De kist uit Indië
Het verhaal opent met het grote geheim dat zijn moeder voor hem heeft: de kist uit Indië die altijd voor hem gesloten bleef. Hij maakt ruzie om die kist, maar hij blijft voor hem gesloten. Gedurende de roman gaat de kist langzaam voor hem open. Elke keer een verhaal van zijn moeder. Ze hem vertelt hem haar geschiedenis.

Als hij met haar naar haar geboortehuis gaat, ontstaat er een band. De verteller realiseert zich dat hij zich nooit verdiept heeft in haar afkomst. Hij was altijd bezig met zijn vader en hield zijn moeder uit de wind. Hij liet haar hoogstens in de marge van zijn verhalen optreden.

Ze had teveel geleden. En erger: ze leefde nog, ik moest haar ontzien. Compassie! Maar ineens besefte ik dat mijn moeder thuis de officier was, hoger in rang dan de geüniformeerde stakkers die ingelijst haar kamer bewaakten. Zij heeft mij gevormd, meer dan mijn vader. (77)

Jij een verhaal, ik een pil
De moeder wil haar verhaal vertellen aan haar zoon. Onder één voorwaarde: dat hij een pil voor haar regelt om euthanasie te kunnen plegen. Jij een verhaal, ik een pil. Het is een geheim genootschap dat de twee met elkaar hebben. Ze leggen het vast in een contract.

Onze woorden vielen samen, dezelfde woorden, dezelfde toon soms, pauzes, ritme. We vulden elkaars zinnen aan. "Hoor je," zei ik, "jij praat in mij en ik in jou."

  "Samen één stem." Een zin die haar beviel, die kwam ook in het contract. (75)

Het is het verhaal van een boerendochter met een gierige vader. Hij staat in de polder waar ze opgroeide bekend als de man die alles voor het geld deed. Hij kon het niet uitstaan dat zijn dochter met een zwarte trouwde en naar Indië vertrok.

Geheimen ontvouwen
Zo vertelt de roman het verhaal van zijn moeder. Ze is een gesloten vrouw die meer en meer haar geheimen aan haar zoon ontvouwt. Het is een ontroerend verhaal van een eigenzinnige vrouw die zich goed weet te redden in de harde wereld. Gevormd door de woeste zeeklei, bijt ze goed van zich af in de binnenlanden van de Nederlandse kolonie. Het is allemaal zo anders dan ze zich had voorgesteld. Daar redden de boeken haar.

Van Dis geeft in Ik kom terug een heel eerlijk beeld van de complexe vrouw die zijn moeder is. Ze krijgt de aandacht die ze eerder nooit kreeg in zijn boeken. Het is een boek waarin de verteller zijn moeder niet spaart, maar haar zeker ook niet tekort doet.

Moeder regisseur verhaal
Het is een verhaal dat alle kanten opschiet en waarin de moeder wel de regisseur van de verteller lijkt. De herinnering zweeft alle kanten op en daar hobbelt de verteller achteraan. Als hij voorstelt om daar structuur in aan te brengen reageert zijn moeder daar direct op:

"Nee, zo moet je het ook opschrijven, zoals een mens een verhaal vertelt, soms vooruit, soms achteruit, dan is het pas echt." (243)

Daarmee is Ik kom terug een verhaal geworden over een moeder en een zoon. Ze zijn aan elkaar gewaagd, maar tegelijkertijd brengt de bloedband ze heel dicht bij elkaar. Het verhaal pakt je beet en neemt je mee naar een stuk geschiedenis van Nederland.

Een eeuw trekt aan je voorbij, waarop het persoonlijke verhaal van een bijzondere vrouw drijft. Op deze stroom van het verhaal dobbert de verteller met zijn mooie observaties en eerlijke houding naar zichzelf. Ik kom terug is een verhaal dat je daarmee niet snel vergeet.

  • 1

Kommentaar

  • Nog nie gelees nie, maar is bly die skrywer het 'n ander onderwerp as Apartheid Suid-afrika. Ook maar goed want sy mening tel nie meer hier nie - as dit ooit getel het.

  • Reageer

    Jou e-posadres sal nie gepubliseer word nie. Kommentaar is onderhewig aan moderering.


     

    Top